اصولاً هر دانشجویی به­ ویژه در مقطع کارشناسی ارشد و دکتری، برای خاتمه­ی کار خود، لازم است اثری تحقیقی را تهیه و تحویل نماید. این اثر در واقع عصاره و چکیده­ی فعالیت­های آموزشی و پژوهشی او محسوب می­ شود. پایان نامه به معنای تأیید پایانی کار تحصیلی یک دانشجو است و نشانگر فعالیت­های منسجم او به حساب می ­آید که با راهنمایی و ارشاد استاد راهنما و استادان مشاور آن را به پایان می‌رساند. نباید چنین تصور شود که پایان نامه همانند همه درس­های دیگر جنبه­ تمرینی دارد.

در نگارش پایان‌نامه و یا رساله با توجه به این که مدت قابل­توجهی وقت صرف می­ شود و برحسب این که ارزش پایان‌نامه­ی دوره­ کارشناسی ارشد و یا دکتری باشد بیش از یک یا چند واحد درسی است چنین تصوری درست نیست. در بعضی کشورها تا ۱۲ واحد نیز برای پایان نامه­ کارشناسی ارشد منظور می­ شود (دانشگاه کلمبیا، ۱۹۹۲). همچنین تعداد واحدها در دوره­ دکتری بیش از ۲۰ واحد است. با توجه به این مسئله در تعریف دو واژه­ی پایان نامه و رساله اگرچه در بسیاری از موارد مترادف گرفته می­شوند، اما برخی برای آن­ها تمایزهایی قائل می­شوندو معتقدند که اولی برای پایان نامه­ های دوره­ کارشناسی ارشد و دومی برای پایان نامه­ های دوره­ دکتری است(موچ و پارک، ۲۰۰۳).
۲-۲-۱۲) اهداف پایان نامه و رساله
در این که اهداف عمومی پایان نامه و رساله­نویسی چیست، نظرهای مختلفی ابراز شده است. بعضی‌ها آن را صرفاً یک کار پژوهشی و تحقیقی می­دانند. عده­ای آن را رقابت پژوهشی می­نامند. برخی نیز آن را مشارکت در دانش بشری به حساب می­آورند. البته شاید همه این مفاهیم مورد نظر باشد ولی با توجه به نوع دانشکده فرق کند. این تلقی عمدتاً یک تلقی فردی است تا جمعی(موچ و پارک، ۲۰۰۳).
پایان‌نامه و رساله باید راه را نشان دهد، ذهن دانشجو را در مسیر مسائل اجتماعی به حرکت درآورد و او را برای آینده‌ای بهتر آماده سازد. البته این بدان معنا نیست که پایان نامه­ ها صرفاً باید مسائل کاربردی را مدنظر داشته باشند و از مسائل نظری غافل شوند، بلکه بدین معناست که به خاطر فراوانی مسائل کاربردی، درگیرشدن در این گونه موضوعات هم برای دانشجو جاذبه­ی بیشتری دارد و هم خود او می‌تواند ثمره­ی فعالیت­های خود را به زودی مشاهده کند که این امر نیز می ­تواند موجب تشویق دیگران در زمینه‌های پژوهشی گردد. شاید عمدتاً تحقیقات کاربردی برای پایان‌نامه‌های دوره­ کارشناسی ارشد و تحقیقات نظری در سطح دکتری مناسب­تر باشد، اگرچه این امر کلیت ندارد و برحسب مورد و در موضوعات مختلف می ­تواند فرق کند.
۲-۲-۱۳) ویژگی‌های یک پایان نامه­ خوب
یک پایان‌نامه­ی خوب، پایان‌نامه‌ای است که در تهیه­ آن به همه ظرایف و نکات ریز و درشت عنایت شده باشد. رعایت همه نکات در انواع پایان‌نامه‌ها ممکن است با هم فرق کند، اما توجه و هوشیاری دانشجو می‌تواند به او کمک کند تا جلوی بسیاری از ایرادهایی که ممکن است توسط استاد راهنما، استادان مشاور و یا اعضای کمیته­ی تحصیلات تکمیلی، گروه و یا دانشکده گرفته شود را بگیرد. جدول ۲-۱، مجموعه­ مسائلی است که در نگارش پایان نامه و یا رساله باید از آغاز تا انجام مدنظر باشند و دانشجو همواره کار خویش را با آن­ها مطابقت و ارزیابی نماید تا نکته­ای فراموش نشده باشد(موچ و پارک، ۲۰۰۳).
جدول ۲-۱) مواد اداری و فنی لحاظ شده در مقررات تدوین پایان نامه و یا رساله به ترتیب الفبایی