• موضوعات اقتصادی (شامل فعالیت های اقتصادی، اشتغال و فقر)؛

• عناصر فیزیکی شهر: یکی از مهم ترین محورها، تقسیم مسئولیت ها و نقش دولت در این راستا و از طرف دیگر آنچه به مردم باز می گردد، است. در بخش دولتی، عناصری چون تأمین آب و انرژی و در بخش مردمی، جمع آوری و دفع زباله و نیز بازیافت از زباله است.

• فضای محیط اجتماعی: به عنوان نیازهای اساسی انسان به شمار می رود. این نیازها طیف وسیعی از سرپناه تا خوراک، آموزش و بهداشت را شامل می شود. دولت نقش اساسی در پاسخگویی به نیازهای هزینه در مقیاس کلان را دارد. با این حال در سال های اخیر که مشارکت مردمی در تأمین خدمات مطرح شده است، فشار بر اقشار کم درآمد از جمله معضلات شناخته شده است (خدائی و پور خیری، ۱۳۹۱ : ۲۰۱).

به نظر اسمیت دار کسیس، در متن جهانی شدن، بعید است شهر پایدار موضوعی مستقل باشد. او ضمن تمایز شهر پایدار از شهرنشینی پایدار، اصطلاح اخیر را سبک زندگی همراه با برخورداری در بسیاری از شهرهای توسعه یافته می داند، که در نتیجه کار و زندگی افرادی دیگر در کشورهای درحال توسعه است، او شهرنشینی پایدار را یک فرایند می داند.
طبق نظر هیلد برآند فری، اساس بحث شهر پایدار، این توافق عمومی است که شهرهای امروزی تنش های زیست محیطی ناپایداری ایجاد می کنند، دارای طبقات اجتماعی و از نظر عملکردی نامطلوب اند و اداره آنها گران تمام می شود.
به نظر جین جکوبز، در آینده شهر، علاوه بر نقش مصرف کننده، نقش تولید کننده را نیز به عهده خواهد گرفت. چنین وضعیتی هنگامی محقق می شود که ضایعات مواد، انرژی زباله، فاضلاب و اراضی بایر، تبدیل به منابع مفید گردند و در واقع سازوکار خطی یعنی دور ریختن تولیدات شهر را به سازوکار چرخه ای که در آن کلیه تولیدات شهر بازیافت و مجددا” وارد چرخه می شوند، تغییر دهیم (ساسان پور، ۱۳۹۰: ۹۸-۹۷). جکوبز ۶ موضوع اصلی در بحث معاصر پیرامون پایداری تشخیص داده است که عبارتنداز:
ادغام ملاحضات زیست محیطی در برنامه ریزی اقتصادی
آینده نگری: نگرانی پیرامون اثرات تصمیم های معاصر بر نسل های آینده
حفاظت زیست محیطی: سیاست های برای کاهش تخریب های زیست محیطی

برابری: التزام به برآورده ساختن نیازهای پایه مردم فقیر امروز و در آینده
کیفیت زندگی: رشد اقتصادی با بهزیستی انسانی برابر نیست؛ و
مشارکت: توسعه پایدار به مشارکت هر چه بیشتر افراد و گروه ها برای کارهایی که باید انجام شود نیازمند است (کهیل، ۱۳۹۲: ۲).
۲-۳-۲ اصول توسعه پایدار (Principles of sustainable development)
روند توسعه شهری در زمان و فضا تقریبا” در ارتباط با توسعه اجتماعی ادامه می یابد و تغییرات ساختاری در اقتصاد و افزایش تحرک جمعیت باعث تغییر در چشم انداز توسعه شهری می شود (Matisovs, 2011: 130). تحقق توسعه پایدار شهری در مقیاس های مختلف بین المللی، ملی و محلی قابل اعمال است. این امر در قالب مقیاس بین المللی، ضرورت ارتباط بین المللی را می طلبد. هر شهر، کلان شهر و منطقه شهری نیاز به تدوین راهبردهای محلی خاص خود برای توسعه پایدار شهری دارد. چنین راهبردهایی می تواند پاسخگوی شرایط زیست محیطی، سیستم های اقتصادی، اجتماعی، و سازمان مدیریت شهری می باشد. عمده ترین مباحث و راه حل های توسعه پایدار شهری، در مقیاس محلی مطرح می شوند. دلیل این امر به ویژه در کشورهای در حال توسعه، حاد بودن مسائل توسعه در این مقیاس است. در حالی که بسیاری از فعالیت ها به سیاست های ملی بستگی دارد. با این حال، اقدامات زیادی نیز می تواند در سطح محلی انجام شود. وجود حکومت های محلی توانمند، مشارکت مردم در فرایند برنامه ریزی و مدیریت شهری کارآمد، شرایط توسعه پایدار را در سطح محلی فراهم می نماید. از این رو توسعه پایدار شهری باید راهنمایی برای حکمروایی و سیاست گذاری شهری باشد. این موضوع به معنای پیگیری خط و مشی برای دستیابی به رشد اقتصادی و همچنین بازتوزیع درآمدهاست. تلاش برای کاهش نابرابری اجتماعی، بهبود یکپارچگی و انسجام اجتماعی- سیاسی و دستیابی به محیط زیست حفاظت شده است (عبدی تربقان، ۱۳۹۳: ۳۰). اصل اساسی در توسعه پایدار باور نیاز به سازگاری با طبیعت و وابستگی بی چون و چرای انسان به طبیعت می باشد، لذا با قبول دو اصل محدودیت منابع و تنگنای محیط، توسعه پایدار یک ضرورت تلقی میگردد، لذا سیاست های اصولی توسعه پایدار را می توان به شکل زیر تقسیم کرد:
به حداقل رساندن مصرف منابع طبیعی تجدید ناپذیر (سوخت های فسیلی و منابع کانی)
پایدار ساختن مصرف منابع طبیعی تجدید پذیر (مانند آبهای زیر زمینی، خاک و گیاهان)
نگهداشتن حد تولید ضایعات و آلودگی ها در میزان ظرفیت جذب محلی و جهانی (مانند گازهای گلخانه ای، مواد شیمیایی نابود کننده اوزون و زباله های سمی)
تأمین نیازهای پایه انسانی و اجتماعی (معیشت، اشتغال، دسترسی، حق انتخاب، مشارکت در تعیین سرنوشت اجتماعی و دسترسی به محیط سالم و خدمات پایه) (صرافی، ۱۳۷۵: ۴۱).
۲-۳-۳ دیدگاه های مختلف درباره توسعه پایدار
۲-۳-۳-۱ دیدگاه اقتصاد نئو کلاسیک
طرفداران این نظریه می گویند هنگامی رشد اقتصادی به حداکثر می رسد که تمامی فرصت های در دسترس برای افزایش کارآمدی استفاده از منابع تمام شده باشد. در این دیدگاه، توسعه پایدار را می توان به صورت ثابت نگاه داشتن مصرف سرانه در تمامی نسل ها یا حفظ در آمد سرانه غیر نزولی در آینده نامحدود تعریف کرد. این دیدگاه بین سرمایه طبیعی و سرمایه مصنوعی انسان تمایزی قائل نشده است، حال آنکه سرمایه طبیعی، فیزیکی و انسانی کاملا” قابل جایگزینی با یکدیگرند. بنابراین، طرفداران اقتصاد نئوکلاسیک در عمل توسعه پایدار را معادل با رشد اقتصادی پایدار در نظر می گیرند.
۲-۳-۳-۲ دیدگاه اکولوژی
از نظر این دانشمندان، کیفیت زندگی به کیفیت محیط زیست بستگی دارد. بنابراین، میزان تمامیت بوم شناختی پایدار و ظرفیت جذب محیط زیست طبیعی به منظور تعیین عملکرد نظام اقتصادی کاملا” مشخص است. در این دیدگاه، کاهش محیط اثر زیان آوری بر رفاه جامعه دارد. بنابراین، توسعه پایدار را می توان حداکثر مقدار مصرف تعریف کرد که بدون کاهش در موارد زیر قابل حصول است: ۱) ارزش خالص ۲) کیفیت زیست محیطی ۳) ذخیره منابع تجدید پذیر
۲-۳-۳-۳ دیدگاه عدالت بین نسلی
طرفداران این دیدگاه نسبت به دو دیدگاه پیشین، نظریات بسیار محدودکننده تری به توسعه پایدار دارند. آنان می گویند که نرخ تخلیه منابع طبیعی بسیار سریع و در تضاد با علایق نسل متولد نشده است. به این ترتیب توسعه پایدارتر توأم با محدودیت های فوق العاده تعریف می شود و مبین آن است که ارزش خالص ذخیره منابع تجدید پذیر کاهش نمی یابد.
۲-۳-۳-۴ دیدگاه توازن مواد
بر اساس این دیدگاه، توازن مواد مبتنی بر قوانین اول و دوم ترمودینامیک است که در آن محدودیت های فیزیکی و اجتماعی در فعالیت های اقتصادی شناسایی می شوند. چون موادی که وارد نظام اقتصادی می شوند، کاملا” از بین نمی روند، این رهیافت حاکی از استقلال به یک اقتصاد ایستاست. در اقتصاد ایستا، میزان موجودی مردم و ثروت فیزیکی ثابت است و در سطح مطلوب حفظ می شود. این دیدگاه اساسا” در مورد توانایی نوع انسان برای استخراج نامحدود انرژی و مواد از اکوسیستم جهانی، ایجاد تردید می کند. این نظریه فرض نئوکلاسیک را مبنی بر اینکه رشد درآمد منجر به افزایش رضایتمندی انسان می شود نمی پذیرند. نظر پیروان این دیدگاه مشابه عقاید دانشمندان بوم شناس است. آنچه مسلم است به دلیل چند وجهی بودن مفهوم توسعه پایدار، پذیرش نظریات گوناگون از طرف مجامع علمی قابل تأمل است (ساسان پور، ۱۳۹۰: ۷۶-۷۵).
جدول شماره ۲-۱: دیدگاه های مختلف درباره توسعه پایدار

دیدگاه
شرح در مورد توسعه پایدار

اقتصاد نئوکلاسیک
- افزایش رشد اقتصادی باعث افزایش فرصت ها جهت بهره برداری کارآمد از منابع
- تمایز قائل نشدن بین سرمایه طبیعی و سرمایه انسانی
- معادل قرار دادن توسعه پایدار با رشد اقتصادی پایدار

اکولوژی
- وابسته بودن کیفیت زندگی به کیفیت محیط زیست
- اثرات کاهش محیط و تاثیر زیانبار آن بر جامعه
- تعریف توسعه پایدار به عنوان حداکثر مقدار مصرف و بدون کاهش در ارزش خاص، کیفیت زیست محیطی، ذخیره منابع تجدیدپذیر