مدل عمومی روش کارت امتیازی متوازن نشان می دهد که چشم انداز و استراتژی، هسته ی مرکزی این روش ارزیابی را تشکیل می دهند، با بهره گرفتن از این چارچوب روش ارزیابی متوازن، چشم انداز و استراتژی سازمان را به اهداف کلی، شاخص های مرتبط، اهداف کمی و برنامه ها و ابتکارات اجرایی جهت تحقق آنها ترجمه می کند. طبق گفته نیون اهداف عملکردی، بیانیه های مختصر و در عین حال دقیقی هستند که اقدامات مشخصی را که انجام آنها لازمه اجرای موفقیت آمیز استراتژی است، تشریح می کنند. سنجه های عملکردی نیز ابزارهایی هستند که به منظور حصول اطمینان از تحقق اهداف و حرکت در جهت اجرای موفقیت آمیز استراتژی مورد استفاده قرار می گیرند. نتایج به دست آمده از اندازه گیری این سنجه ها موجب شناسایی نقاط قوت و ضعف سازمان می شود و فرصت های بهبود مناسبی را فراهم می آورد. این روش کلیه جنبه های مالی و غیر مالی عملکرد یک سازمان را تحت پوشش قرار داده و توازنی بین اندازه های مربوط به خروجی عملکرد مربوط به گذشته و محرک های عملکرد آینده ایجاد می کند.از زمان معرفی این روش، بسیاری از شرکت ها آن را به عنوان زیربنای سیستم مدیریت استراتژیک پذیرفته اند. این روش به مدیران کمک کرده است تا بر اساس محصولات و خدمات ارزش افزون تر، کسب و کارشان را در جهت فرصت های رشد و به دور از کاهش هزینه ساده، با استراتژی های جدید تنظیم کنند. در واقع، شرکت های موفق برای ارزیابی عملکرد خود فقط به شاخص های مالی متکی نیستند بلکه عملکرد خود را از سه منظر دیگر روش امتیاز متوازن یعنی مشتری، فرآیندهای داخلی و یادگیری و رشد نیز مورد ارزیابی قرار می دهند.در واقع کارت امتیازی متوازن یک معیار سنجش مدیریتی و یک سیستم مدیریت استراتژیک است که جانشین شاخص های ارزیابی مالی نگردیده است، بلکه در جهت تکمیل آن مطرح شده است. این روش، کاستی های سیستم های مدیریت سنتی نظیر عدم توانایی در مرتبط ساختن استراتژی های بلند مدت سازمان با اقدامات کوتاه مدت را آشکار می سازد، زیرا سیستم های عملیات و مدیریت بسیاری از شرکت ها حول محور شاخص ها و اهداف مالی بنا شده است که ارتباط کمی با پیشرفت شرکت ها در جهت نیل به اهداف بلند مدت و راهبردی آنها دارد.بنابراین، تاکید اغلب شرکت ها بر شاخص های کوتاه مدت مالی، بین تدوین و اجرای استراتژی فاصله ایجاد می کند، این در حالی است که رقابت جهانی امروز نیازمند آن است که اندازه های غیر مالی از جمله کیفیت، بهره وری و انعطاف پذیری هم مد نظر قرار گیرند. رویکرد ارزیابی متوازن در ارزیابی عملکرد سازمان ها از طریق تفسیر و تبدیل استراتژی ها به اهداف و معیارهای عملکرد به عملیاتی شدن استراتژی ها می انجامد. در سازمان یکپارچگی ایجاد کرده و به عنوان عاملی برای حمایت از پیاده سازی همزمان برنامه هایی چون بهبود کیفیت، مهندسی مجدد، طراحی فرایند و ارائه خدمات بهتر به مشتریان عمل می کند و نوع، نحوه و میزان فعالیت های افرا در راستای دستیابی سازمان به اهداف تصریح شده در استراتژی ها و ماموریت های آن را مشخص می کند. دلیل انتخاب نام روش ارزیابی متوازن آن است که این روش شامل مجموعه ای از مقیاس ها است و یک تعادل و توازن میان اهداف بلند مدت و کوتاه مدت، میان مقیاس های مای و غیر مالی، میان شاخص های رهبر و پیرو و میان چشم اندازی های عملکرد داخلی و خارجی برقرار می کند و بر حفظ روابط علت و معلولی میان آن ها تاکید می کند. در واقع کارت امتیازی متوازن یک تکنیک مدیریتی است که به مدیران سازمان کمک می کند تا فعالیت ها و روند رو به رشد یا رو به افول سازمان را از زوایای مختلف بررسی کنند. روش موفق در به کار گیری کارت امتیازی متوازن استفاده از BSCبه عنوان ابزاری برای طراحی شاخص های ارزیابی عملکرد و سپس سنجش شاخص ها در بازه های زمانی مناسب و مورد نظر از چهار دیدگاه مشتری، درون سازمانی، رشد و نوآوری و مالی می باشد.اندازه گیری کارایی به خاطر اهمیت آنها در ارزیابی عملکرد یک شرکت یا سازمان همواره مورد توجه محققین قرار داشته است.

۷۲
کارت امتیازی متوان، تکنیکی است که به طور گسترده برای اندازه گیری میزان عملکرد یک سازمان مورد استفاده قرار می گیرد. روبرت کاپلان و دیوید نورتون در سل ۱۹۹۲ با چاپ مقاله ای تحت عنوان “سنجه هایی که محرکه های عملکردند” کارت امتیازی متوازن را به عنوان ابزار مدیریتی نوین برای ارزیابی عملکرد معرفی کردند. هم چنین آن ها در سال های ۱۹۹۳، ۱۹۹۴ و ۱۹۹۶ با چاپ سه مقاله دیگر، کارت امتیازی متوازن را به عنوان ابزاری برای تدوین استراتژی ها، تسری آن ها در سازمان و کنترل مدیریت توسعه داده اند. امروزه کارت امتیازی متوازن به عنوان یکی از ۱۵ ابزار مدیریتی پر کاربرد، کم خطا و موثر بین مدیران شرکت های مختلف در ۲۲ کشور دنیا شناخته شده است.روش کارت امتیازی متوازن در واقع در جستجوی پاسخ به سوالات زیر است:

1. 1. برای دست یابی به چشم اندازسازمان، باید چگونه در نظر مشتریان جلوه کنیم؟

1. 1. برای ایجاد رضایتمندی در سهام داران و مشتریان، فرایند های کسب و کار سازمان باید به چه نحوی عمل کند؟

1. 1. سازمان برای دست یابی به چشم انداز خود، چگونه می تواند قابلیت خلق ارزش را در خود ایجاد کرده، رشد داده و حفظ کند؟

1. 1. برای کسب موفقیت مالی، چگونه باید در نظر سهام داران جلوه کنیم؟

علاوه بر این کارت امتیازی متوازن، ش
اخص ها و اندازه های مالی و غیر مالی را به عنوان یک زبان مشترک در جهت کمک به همسویی بیشتر مدیریت ارشد و کارکنان به سمت چشم انداز سازمان، نشان می دهد.کارت امتیازی متوازن می تواند برای ارتباط چشم انداز سازمان با اهداف و همچنین ترجمه استراتژی ها به عمل به کار گرفته شود.
۲-۲-۴-۲ ابعاد کارت امتیازی متوازن
همانگونه که عنوان شد مدل کارت امتیازی متوازن معمولا چهار حوزه کلان را در بر می گیرد که عبارتند از: عملکرد مالی، مشتریان و ارباب رجوع، فرایند های داخلی و رشد و یادگیری. هر یک از این ابعاد به دو تا پنج شاخص تقسیم می شوند. تصویر ساده ای از این ابعاد در شکل ۲-۱ نشان داده شده است.
۷۴
شکل۲-۱۰- ابعاد کارت امتیازی متوازن
بعد مالی^[۲۱]: در بعد مالی؛ توجه به شیوه هزینه کردن منابع مالی سازمان معطوف است، هر چند مدل امتیازات متوازن در هر دو بخش خصوصی و دولتی به کار گرفته شده است، اما باید توجه داشت که در حیطه دولت بعد مالی متفاوت با بخش خصوصی است. بخش خصوصی با فعالیت کاملا تجاری اهداف بلند مدتی را برای بعد مالی به تصویر می کشد تا با بهره گرفتن از این منبع به حداکثر سود و درآمد دست یابد، به عبارتی کارایی هزینه های انجام شده مدنظر قرار می گیرد اما، تصور اهداف بلند مدت مالی برای بخش دولتی کمتر امکان پذیر است، زیرا با اهداف متعدد و بعضاٌ متناقض رو به رو شده و در نتیجه در بسیاری از موارد؛ اثر بخشی هزینه ها و جلب رضایت مشتریان و شهروندان موجب بی توجهی به تخصیص و هزینه نمودن کارآمد منابع مالی می شود. ارزیابی متوازن وجه مالی و حداکثر کردن سود را به عنوان هدف نهایی یک بنگاه اقتصادی در نظر می گیرد. منظور از معیارهای مالی آن دسته از معیارهایی هستند که از دید سهامداران و به طور کلی ذی نفعان سازمان به عنوان معیار تعیین عملکرد مد نظر قرار می گیرند (کاپلان و نورتون ۱۹۹۶). در بعد مالی به شیوه های هزینه کردن منابع مالی سازمان توجه می شود که از طریق اندازه گیری میزان سود، جریان نقدینگی، بازگشت سرمایه صرف شده،ا رزش افزوده اقتصادی، بازده دارایی ها و نسبت های مالی به دست می آید.
۷۵
بعد مشتری^[۲۲] در مدل امتیازات متوازن توجه به مشتری از اهمیت ویژه ای برخوردار است، جلب رضایت مشتری از طریق توزیع کارا و بهبود کیفیت کالاها به دست می آید.بخش خصوصی از طریق توزیع کارا و بهبود کیفیت جامع به سوی مشتری گرایی حرکت کرده است. البته باید توجه داشت که مشتریان شرکت ها و موئسسات خصوصی به دقت قابل تعریف بوده و طیف عمده آن ها در بیرون از سازمان به عنوان مصرف کنندگان کالا ها و خدمات سازمان یا عرضه کنندگان مواد اولیه آن هستند، در صورتی که مشتریان بخش عمومی به راحتی قابل تفکیک و تعریف نیستند. ذی نفعان، شهروندان، دولتمردان و کارکنان دولت از جمله کسانی هستند که به عنوان مشتری مطرح می باشند و هر کدام از این گروه ها دارای ترجیحات و انتظاراتی از سازمان می باشند. از این رو، در استفاده از مدل کارت امتیازی متوازن باید طیف های مختلف مشتریان را مد نظر داشت. در استراتژی کسب و کار، چگونگی ایجاد تمایز یک سازمان از رقبایش جهت جذب، حفظ و تعمیق روبط با مشتریان مورد نظر اهمیت بسیاری دارد. در مدل کارت امتیازی متوازن، توجه به مشتری از اهمیت ویژه ای برخوردار است و به مواردی چون میزان رضایت مشتریان از محصولات، توجه و رسیدگی به شکایات، تحویل به موقع حصولات به مشتریان و کاهش شکایات آنان اشاره می کند.
۷۶
بعد فرایند داخلی کسب و کار^[۲۳]: بعد سوم در مدل کارت امتیازی متوازن، توجه به فرایند های داخلی سازمان است که موجب تقویت دو بعد قبلی می شود. برای حصول به هدف و جلب رضایت مشتری، سازمان باید نقاط استراتژیک را مشخص ساخته و فرآیندهایی که می توانند در آن ها بهترین باشند را شناسایی کنند، به عبارت دیگر سازمان از فرآیندهای مختلف تشکیل شده است که با توجه به اهداف سازمان، برخی از آن ها در اولویت قرار می گیرند. این فرایند ها همان هایی هستند که باید مورد شناسایی قرار گیرند. منظور آن دسته از معیار هایی هستند که باید برای ایجاد رضایت ذی نفعان و مشتریان،در فرایند های داخلی شرکت وجود داشته باشند.
بعد رشد و یادگیری^[۲۴]: بعد رشد و یادگیری بر توانمندی کارکنان،کیفیت سیستم اطلاعاتی سازمان وچیدمان ابزار و تجهیزات آن برای دستیابی به اهداف می پردازد.منظور از این معیار، آن دسته اقداماتی است که باید در رشد و یادگیری و آموزش کارکنان به کار گرفته شود تا از این راه،وضعیت مطلوب از نظر ذی نفعان و مشتریان معیار رشد و یادگیری، بر توانمندی کارکنان،کیفیت تحقق پیدا کند. فرایند های بعد سوم زمانی موفق خواهند بود که سازمان دارای کارکنان ماهر و با انگیزه بوده و اطلاعات صحیح و به موقع ارائه دهند.
۲-۲-۴-۳ مزایا و معایب کارت امتیازی متوازن
در مورد کارت امتیازی متوازن مزایا و معایب زیادی برشمرده شده است که به تفصیل از زبان محققین مختلف در این بخش بیان می شود.به طور کلی مدل کارت امتیازی متوازن به عنوان رویکردی نوین برای ار
زیابی عملکرد سازمان ها با تاکید بر حوزه های چندگانه یاد شده، که دارای مزایایی است که در مدل های سنتی چندان مورد التفات قرار نگرفته اند.یکی از مزایای این مدل ارائه گزارش جامع و مختصر از عناصر اساسی و کلی سازمان است.همچنین این مدل قادر است تا استراتژی و رسالت سازمان را به اهداف قابل اندازه گیری و محسوس تبدیل نماید.مزایای دیگر این مدل که الوانی و همکارانش آن را بر شمرده اند به شرح زیر است:
قابلیت انعطاف و سازگار با هر سازمان.
تمرکز بر تعداد معدودی معیار مهم و کنار گذاشتن اطلاعات غیر مرتبط.
تمرکز بر بازار و مشتری.
یادگیری و بکارگیری آسان مدل.
مدل امتیازات متوازن یکی از بهترین مدل های شناخته شده است که برای سنجش و مدیریت عملکرد در بخش دولتی کاربرد دارد.این مدل با تمرکز بر استراتژی های سازمان قادر به اندازه گیری بهره وری در محیط های بسیار پیچیده و سیاسی دولتی است.
علاوه بر نقاط قوت ذکر شده، معایبی بر این مدل متصور است که برخی از آن ها عبارتند از:
مدل امتیازات متوازن تنها یک مدل مفهومی است و به راحتی قابل تبدیل به یک مدل اندازه گیری نمی باشد.
ارتباط متقابل میان حوزه ها به وضوح قابل مشاهده نیست.
یک رویکرد جامع به سازمان ندارد بلکه در چهر حوزه کلان به کار می آید.
تنها بر نتایج متمرکز است.
اساسا بر اندازه گیری عملکرد بالا به پایین متمرکز است.
نقش جامعه را در محیطی که سازمان در آن کار می کند در نظر نمی گیرد.
هانگ یی و همکاران مزایای استفاده از کارت امتیازی متوازن را در سه دسته طبقه بندی کرده اند:
ارتباطی و کار تیمی.
تعهد.
بازخورد و یادگیری.
کارت امتیازی متوازن مدیر ارشد را در روشن شدن چشم انداز، توسعه استراتژی، تعهد در کار گروهی و تعهد در ارتباط با مشتری در طول یک سازمان کمک می کند."پانها و پروچنیک” در سال ۲۰۰۶ طی یک نظر سنجی که نتایج آن در زیر ارائه شده است به بررسی معایب کارت امتیازی متوازن از دید مدیران پرداخته است. این نتایج به خصوص در سازمان های خصوصی صادق بوده اند.
منتقدین بر این باورند که با اینکه احتمال و امکان اضافه شدن ابعاد جدید به ابعاد چهار گانه کارت امتیازی متوازن توسط کاپلان و نورتون مد نظر قرار گرفته اما متدی برای چگونگی اجرای این ابعاد جدیدی به صورت واضح و روشن بیان نشده است.
آنها به این نکته اشاره داشتند که روابط علی بین شاخص های عملکردی خطی هستند و به حقایق ساده اشاره دارند.به عبارت دیگر نتایج دوره ای بازخوردها (که هر فعالیت را تحت تاثیر قرار می دهد و توسط فعالیت های دیگر تاثیر می گیرد)، و وجود فضاهای زمانی در میان شاخص های علت و معلول ئر نظر گرفته نشده است.
اینکه گزارشات و نتایج بررسی ها نشان می دهد که معیارهای مالی همچنان بر معیارهای غیر مالی در اجرای کارت امتیازی متوازن ارجحیت دارند.
“چوان- یی چانگ” در مقاله ای اشاره کرده است که با وجود اینکه کارت امتیازی متوازن در محافل دانشگاهی و اجرایی به میزان زیادی مورد پذیرش قرار گرفته است اما محدودیت های عمده ای نیز بر آن وارد شده است:
کارت امتیازی متوازن فقط رویکردی بالا به پایین است.
رابطه میان تیم مدیریت ارشد و کارکنان محدود شده است.

۴۲۰۹

۱۱۸۸

طبس

۲۵۲۴

۲۰۲۰

۴۴۴۷

۱۳۳۵

السنترو

۳۵۲۴

۱۷۰۸

۵۰۸۳

۱۱۸۸

شکل (۴-۱) نمودار بیشترین برش پایه جهت طولی (تحت زلزله منجیل)
شکل (۴-۲) نمودار بیشترین برش پایه جهت عرضی (تحت زلزله منجیل)
شکل (۴-۳) نمودارخطی بیشترین برش پایه (تحت زلزله منجیل)
شکل (۴-۴) نمودار بیشترین برش پایه جهت طولی (تحت زلزله طبس)
شکل (۴-۵) نمودار بیشترین برش پایه جهت عرضی (تحت زلزله طبس)
شکل (۴-۶) نمودارخطی بیشترین برش پایه (تحت زلزله طبس)
شکل (۴-۷) نمودار بیشترین برش پایه جهت طولی (تحت زلزله السنترو)
شکل (۴-۸) نمودار بیشترین برش پایه جهت عرضی (تحت زلزله السنترو)
شکل (۴-۹) نمودارخطی بیشترین برش پایه (تحت زلزله السنترو)
۴-۲-۲- مقایسه بیشترین برش کوله
در این قسمت پس از تحریک دو جهته ( بدون در نظر گرفتن مؤلفه قائم) پل های مورب جداسازی شده و بدون جداساز، بیشترین برش ایجاد شده در کوله ها در جهات طولی و عرضی پل های مورب تحت زلزله های منجیل، طبس و السنترو استخراج گردیده که در جدول (۴-۲) آورده شده است. نتایج حاصل از تحلیل ها نشان می دهد بیشترین برش کوله پل در حالت جداسازی شده نسبت به حالت بدون جداساز، کاهش قابل ملاحظه ای داشته است. این مطلب برای هر دو جهت طولی و عرضی صادق است.

با افزایش زاویه تورب پل، بیشترین برش کوله در هر دو حالت بدون جداساز و جداسازی شده رو به افزایش می باشد. همچنین با افزایش زاویه تورب ، شیب افزایش برش کوله در حالت پل جداسازی شده نسبت به حالت بدون جداساز بیشتر می باشد. به عبارتی دیگر با افزایش زاویه تورب اختلاف برش کوله در حالت بدون جداساز و جداسازی شده بیشتر می شود. (تاثیر جداسازی در پل ها با زوایای تورب بیشتر از ۳۰ درجه محسوس تر می باشد).
در حالت پل های بدون جداساز با افزایش زاویه تورب از ۳۰ تا ۵۰ درجه ، برش کوله نسبت به زوایای تورب پایین تر با شیب بیشتری افزایش می یابد. البته افزایش این شیب بسته به نوع زلزله اعمالی متفاوت می باشد. نتایج ذکر شده براساس شکل های (۴-۱۰) تا (۴-۱۸) بدست آمده است.
جدول (۴-۲) نتایج تحلیل دو جهته (دو مؤلفه ای) پل های جداسازی شده و پل های بدون جداساز (بیشترین برش کوله)

زاویه تورب
(درجه)

زلزله

جهت طولی پل

جهت عرضی پل

جداسازی نشده (ton)

جداسازی شده (ton)

جداسازی نشده (ton)

جداسازی شده (ton)

۰

منجیل

مأخذ: سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، ۱۳۹۰٫
۳-۳-زیارتگاه ها و اماکن مقدسه در ایران
بر اساس اعلام سازمان اوقاف و امور خیریه بیش از ۸۰۰۰ امام زاده درایران وجود داردکه از میان آن ها ۵۰۰ مورد بیش از سایرین مورد توجه عموم مردم قرار دارد یا اینکه مردم آن ها را بیشتر می شناسند. هم چنین بنابر آمار های موجود، استان فارس بیشترین تعداد امام زاده را به خود اختصاص داده است. بر اساس مستندات تاریخی، چند دلیل مهم در هجرت امام زاده ها به ایران موثر بوده است. یکی از مهم ترین این دلایل حکومت علویان در طبرستان بوده است و به همین سبب، تعداد بقاع متبرکه در استان مازندران و استان های که در مسیر حرکت به این استان بوده اند به نسبت سایر استان ها بالاتر است.
دلایل مهم دیگر مهاجرت امام زادگان به ایران، به ولایتعهدی امام رضا(ع) و سکونت ایشان در طوس بر می گردد. این مهاجرت به نوعی نقطه عطف مهاجرت فرزندان و نوادگان امام موسی کاظم(ع) به ایران محسوب می شود و مسیر طوس نیز یکی از مهم ترین اماکنی است که همواره محل تردد امام زادگان بوده است. یک دسته دیگر از امام زادگان نیز به سبب ستم های حکام بنی امیه و بنی عباس در دوران مختلف به ایران سفر کرده اند تا هم بتوانند از دست حاکمان ظالم رهایی یابند و هم مبارزات سیاسی خود را به دور از پایتخت حکام و با همکاری ایرانیان که به عشق و ارادت به سادات و علویان اشتهار داشته اند، دنبال کنند. در هر صورت با گذشت زمان، امام زاده ها و قبور سادات به بخش مهمی از فرهنگ اسلامی – ایرانی تبدیل شده و هم اکنون مزار آنان، مهم ترین مرکز تجمعات اجتماعی ایرانیان و بازتولید مراسم مذهبی و آئینی است. به عنوان نمونه برگزاری مراسم قالیشویان در مشهد اردهال در مهرماه هر سال به یکی از مهم ترین سنت های آئینی ایران تبدیل شده است یا آیین علم واچینی امام زاده محمد و هادی معروف به شاه شهیدان از دیگر مراسمی است که همه ساله بسیاری از افراد بومی و غیر بومی را به سمت خود جذب می کند.
مهمترین مکان های زیارتی در کشورمان عبارتند از:
۱٫حرم امام رضا(ع)
در سال های آغازین به خاک سپاری پیکر پاک امام، حرم مطهر به صورت بنایی ساده با مصالح ویژه آن دوران بنا شده بود؛ چنان که بقعه مطهر، تنها یک در ورودی ساده در پیش روی مبارک داشت و دارای تزیین هایی مختصر به سبک آن زمان بود. صفه های اضلاع حرم به جز صفه پیش رو، به سوی خارج از خانه بسته بود و بر فراز بقعه، تنها قبه ای وجود داشت. در آن سال های دور، زمین های اطراف حرم مطهر، همه خالی از سکنه بود و نوغان که یکی از دو قصبه معروف و معتبر طوس بود، تنها آبادی مسکونی محسوب می شد. نظارت دقیق حکام جور ب حرکات و سکنات شیعیان، منع آن ها از توجه به مرقد امام(ع) و درک فیض و زیارت، موجب شد که سال ها سپری شود و بنایی در خور و شایسته مضجع شریف حضرتش احداث نشود.
سرنجام، سال های سخت و سنگین به کندی سپری شد. عنایات خدای تعالی نسبت به روضه رضوی موجب شد که در آن روزهای اولیه و جو خاص آن زمان، حرم مطهر از هر گونه آسیبی محفوظ بماند تا آنجا که به خاطر رأفت خاصه حضرت، به صورت بروز کرامات پی در پی و معجزات، گره از کار دردمندان و نیاز آوران گشود. کثرت و تداوم کرامات امام، موجب شد که توجه و اقبال مردم و حاکمان آن زمان به ویژه بیشتر اهالی خراسان و مناطق دیگر زیاد شود و به ساخت و مرمت و تذهیب و تزئین و حفظ و نگهداری آن بنای مقدس کنند. در طول قرن های مختلف،ذ رجال کشورهای اسلامی، حکام و امرای خراسان و مردان با اخلاص و علاقمند به مقام شامخ ولایت و امامت، با صرف مبالغی در تجدید و عظمت آن کوشیده اند و ضمن تزیین آن با ایجاد بناها و بجای گذاشتن آثار، این مکان شریف را از جلوه های کهن هنری دوران گذشته مملو کردند. روضه منوره که پیکر مقدس حضرت رضا(ع) در آن مدفون است. زیر گنبدی زرین و باشکوه قرار دارد و هسته مرکزی بناهای آستان قدس رضوی به شمار می آید.
مدرسه بالاسری که اکنون اثری از آن بر جای نمانده است، در حاشیه غربی بازار معروف زنجیر(یکی از بازارهای معتبر و اصلی مشهد بوده که از صحنه کهنه تا بازار بزرگ، به موازات مدرسه دودر، بالاسر، پریزاد و مسجد گوهرشاد ادامه داشته است) در ناحیه بالاسر حرم مطهر امام رضا(ع) قرار داشته و از شمال به صحن انقلاب اسلامی و از جنوب به مدرسه پریزاد، از شرق به بیوتات متبرکه رضوی و از غرب به بازار زنجیر محدود می شده است. این مدرسه که به علت قرار داشتن در ناحیه بالاسر حرم مطهر امام هشتم(ع) به” مدرسه بالاسر” مشهور بود، از کهن ترین مدارس علمیه مشهد بشمار می آید. تاریخ بنای نخستین و بانی آنبه روشنی مشخص نیست؛ اما برخی تاریخ نگاران مثل عبدالمجید مولوی، فریزر جهانگرد انگلیسی و ابن بطوطه معتقدند که بانی آن شاهرخ امیر تیمور است.
از آن جا که در سده هشتم قمری حرم مطهر چندان وسعتی نداشته شاید مدرسه ای که ابن بطوطه در سفرنامه خود از آن یاد می کند سال ها بعد توسط شاهرخ تعمیر و مرمت شده است و سپس به نام «مدرسه شاهرخی» مشهور شده است. با توجه به اهمیت مدرسه بالاسر، جلسه های علمی و دروس حوزوی در سطوح مختلف آموزشی در این مدرسه برگزار می شد و طلاب و دانشجویان علوم دینی از محضر استادان و عالمان بزرگ و برجسته ای چون میرزا عبدالجواد، حاج میرزا عبدالکریم، حاج سید علی علم الهدی بهره مند می شدند. پس از پیروزی انقلاب اسلامی تولیت آستان قدس رضوی با مطالعه و دقت در وقف نامه مدرسه و مشورت با صاحب نظران به این نتیجه رسیدند که زمین مدرسه به آستان قدس رضوی تعلق داشته و سپس به صورت مدرسه درآمده است. از این رو پس از تخریب مدرسه، دستور احداث رواق باشکوه و وسیعی در همان مکان را صادر کردند. این رواق در سه طبقه و با مساحت ۹۷۰۰ متر مربع، اکنون بزرگترین رواق حرم مطهر موسوم به دارالولایه است.
بنای حرم در طول تاریخ و به تدریج ساخته شد و گسترش یافت. در به وجود آمدن فضای کنونی حرم، مردان و زنانی بلند همت، در هر دوه ای از تاریخ ایران زمین، نقشی داشته اند که نام خود را تا ابد زیر نام حضرت رضا(ع) جاودانه کرده اند. هر کاشی و سنگی که بر دیوارهای حرم جای گرفته، نشان از عشق و ارادت مردمانی از این سرزمین به مولا و آقایشان حضرت رضا(ع) دارد. تاریخ موجود در کتیبه های حرم، از دوره سامانیان تا دوره قاجاریه را نشان می دهد. حقیقی که همه زائران دور و نزدیک حضرت رضا(ع) هم به آن معتقدند، این است که حرم از بعد از انقلاب به این طرف، چیز دیگری شده است؛ باشکوه تر و وسیع تر.
افزایش تصاعدی زائران، عدم گنجایش فضاهای باز و سرپوشیده حوزه حرم و رواق، عدم سهولت زیارت و آمد و رفت انبوه زائران و نظایر آن، آستان قدس رضوی را واداشت به راه های فکر کند که ضمن در نظر گرفتن مسائل اجتماعی، فرهنگی زیارتی و خدماتی، بهترین و آرام ترین فضاهای لازم برای زیارت و نیایش زائران فراهم شود. با عنایت تولویت آستان قدس رضوی، روند احداث فضاهای زیارتی، فرهنگی و خدماتی

به سرعت افزایش یافت،به گونه ای که طی سال های اخیر،حجم عملیات اجرایی بالغ بر پنج برابر بناهای قبل از پیروزی انقلاب اسلامی است.زیربنای اماکن در طول ۱۲ قرن،حدود ۱۲ هکتار بود،در صورتی که از پیروزی انقلاب اسلامی تاکنون به ۹۰هکتار رسیده است.احداث بناهای سرپوشیده وفضاهای باز جدید،همراه با توسعه وترمیم بناهای گذشته،از رویکردهای اصلی این ساخت و سازها بوده،ضمن این که آستان قدس رضوی در این سال ها از توسعه فضاهای فرهنگی هم قافل نمانده است.
با احتساب تلاش های اخیر، از آغاز پیدایش حرم تاکنون،۲۶ بنای سرپوشیده به نام رواق،۹ فضای باز به نام صحن و ۴مدخل ورودی به نام بست در اطراف مضجع شریف رضوی ساخته شده است.
مشهد، مقدس ترین شهرایران،((محل شهادت))هشتمین امام شیعیان و مهم ترین مکان مذهبی در ایران است و هر ساله بالغ بر ۱۲ تا ۲۰میلیون نفر از آن دیدن می کنند.
۲٫حرم حضرت معصومه(س)
حرم حضرت فاطمه معصومه (س) در شهر مقدس قم نیز یکی دیگر از مهم ترین اماکن گردشگری مذهبی در کشور محسوب می شود که همه ساله میلیون ها زائر به سوی آن می شتابند.حرم حضرت معصومه(س) از جهات مختلفی حائز اهمیت است؛از جمله این که براساس مستندات تاریخی،امام رضا(ع) تنها همین یک خواهر تنی را داشته که وی به عشق ملاقات برادر به سمت طوس می شتابد،اما پس از حمله دشمنان به کاروان وی و پس از رسیدن به شهر قم پس از چند هفته به سبب بیماری فوت می کند و در این شهر دفن می شود.هم چنین در تاریخ ثبت شده که حضرت فاطمه معصومه(س) چنان به برادرش امام علی بن موسی الرضا ارادت داشته که همواره خود را به نام برادر معرفی و می فرموده است:((فاطمه اخت الرضا))

3. 3. مسجد مقدس جمکران

این مسجد در نزدیکی شهر مقدس قم،در دامنه کوه دو برادران و در ابتدای جاده کاشان واقع شده وهمواره پذیرای زائرینی از نقاط مختلف ایران و جهان می باشد.مسجد مقدس جمکران در طول سالیان گذشته،مکرر مرمت وتجدید بنا گردیده است.معتقدند که این مکان مقدس،تحت توجهات خاصه حضرت بقیه الله الاعظم(ارواحنا فداه) قرار دارد وآن حضرت از شیعیانشان خواسته اند که به این مکان مقدس روی آورند؛چرا که این مکان،دارای زمین شریفی است و حق تعالی آن را برگزیده است.

4. 4. حرم احمد بن موسی(ع) (معروف به شاهچراغ در شیراز)

معنی بیت: به شمشیر تو قسم که جهان با همه سروری و حشمت خود، از ترس تیغ تو، همچون چین قبا در خود پیچیده و فرو رفته است.
۶۹)به جود تو که ازو حرص تنگ حوصله شد فراخ دل به مروّت گشاده کف به عطا

فراخ دل: گشاده دل

معنی بیت: قسم به جود و بخشش تو که حرص از او به تنگ آمد و با جوانمردی و با گشاده دلی، دست بخشش گشاد
۷۰)به درگهت که کند آسمان زمین بوسی ز روی بندگی محض نز طریق ریا
معنی بیت: قسم به درگاه تو که آسمان، از روی بندگی محض و نه از روی ریا و چاپلوسی زمین بوس آن است.
۷۱)به عفو تو که دهد بوی ساحت جنّت به خشم تو که برد تاب صخره صما
صخره: سنگ بزرگ سخت (فرهنگ لغات و تعبیرات).
صما: سنگ سخت (غیاث)
صخره صما: سنگی که در بیت المقدس در هوا معلق است. کنایه از سنگ سخت (فرهنگ نامه شعری).
خاک اگر گرید و نالد چه عجب کاتش را بانگ گریه ز دل صخره صما شنوند
(همان، دیوان خاقانی، ص ۱۰۰)
در بیت موازنه رعایت شده است.
معنی بیت: قسم به بخشش تو که بوی عرصه و درگاه بهشت می‌دهد و قسم به خشم تو که سنگ سخت را نیز بی تاب کرده است.
۷۲)به بزم و ساغر و ساقی خاص تو که شدند فزون ز خلد و به از کوثر و به از حورا
ساغر: پیاله و اوند شراب، ساتگین (فرهنگ لغات و تعبیرات)
خلد: بهشت، فردوس، یکی از درجات هشتگانه‌ی بهشت (همان)
کوثر: چشمه ای در بهشت، جویی است در بهشت که از آن جمیع چشمه‌های بهشت جاری می‌گردد، حوض کوثر (همان)
حورا: (حوراء مؤنث احور): سیاه چشم، زن بهشتی (همان).
بین کلمات بیت (بزم و ساغر و ساقی و خلد و کوثر و حورا) تناسب وجود دارد.
معنی بیت: به مجلس عیش و شادخواری و ساغر و ساقی خاص تو که قدرتشان از خلد و حوض کوثر و زنان بهشتی فزونتر است.
۷۳)به سایه تو که گر لطف او علاج کند ز سایه دق برد از آفتاب استسقا
دق: علتی است که آدمی را باریک می‌کند، مرضی است که از آن به تب لازم هم تعبیر می‌کنند و آدمی را لاغر می‌کند، بیماری سلّ (فرهنگ لغات و تعبیرات).
شاعران ماه را به داشتن این بیماری منتسب می‌کنند:

خور در تب و صرع دار یابم مه در دق و ناتوان ببینم(خاقانی)

استسقا: گرد آمد آب زرد در شکم (همان) مرضی که بیمار هر چقدر آب بخورد باز هم احساس تشنگی می‌کند.
چه باشی مشک سقّایان گهت دق و گه استسقا
نثار افشان هر خوان و زکات استان هرخانی(۲۱)
شاعران قدیم موجودات عینی از قبیل سایه و ماه و نسیم صبا را به بیماری توصیف نموده‌اند. مجیر در این بیت سایه را به علت اضطراب و وجود شبه‌وارش به داشتن مرض و دق وصف کرده است. و نیز آفتاب را به علت اینکه همیشه سوزان است و گویی تب دارد به داشتن مرض استسقا متصف کرده است.
در بیت صنعت تشخیص و اغراق و مبالغه وجود دارد.
معنی بیت: قسم به سایه نو که اگر لطف سایه‌ات دست به معالجه ببرد، از سایه و افتاب مرض دق و استسقا را زایل می کند.
۷۴)به پرچم حبشی شکل رایتت که ظفر به هندویش میان بسته می‌رود عمدا
پرچم: در اصل به معنی زواید و منقوله‌های سیاه رنگی است که بر حاشیه‌ی رایت و علم آویزان بوده است و به جهت سیاهی رنگ حبشی شکل خوانده شده است.
بین حبشی و هندو تناسب و بین رایت و پرچم تناسب وجود دارد.
معنی بیت: قسم به پرچم رایت تو که سیاهرنگ است، پیروزی و فتح و ظفر، غلام رایت تست.
(یعنی فتح و ظفر وابسته به پرچم تو و ملازم آن است و پیروزی همواره بر رکاب تست).
۷۵)به تیر چار پر شاه در کمان سه پی کزوست شش جهت خاک تنگ بر اعدا
تیر چار پر: نوعی تیر که چار پر دارد (فرهنگنامه شعری).
چو تیر چارپرش سر برد به حلق عدو سه روح خصم برون آید از ره سوفار
(دیوان مجیر، ص، ۹۹).
کمان سه پی: احتمالاً کمانی بوده است که برای برد بیشتر تیر، سه زه بر آن تعبیه می‌کرده اند.

شش جهت خاک؛ شش جهات جهان: شش سوی عالم که مشرق و مغرب و شمال و جنوب و سمت‌الرأس و سمت‌القدم باشد. (فرهنگنامه شعری) نیز  قصیده‌ی ۱۷، بیت ۲۳.
بین چار، سه و شش مراعات النظیر یا تناسب وجود دارد.
همچنین بین تیر، پر و کمان تناسب وجود دارد.
معنی بیت: قسم به پیکان چار پر تو ای پادشاه که به وسیله‌ی کمان سه زه پرتاب می‌شود و عرصه شش جهات جهان مادی به وسیله آن بر دشمنانت تنگ می‌گردد.
۷۶)به صدمه نفس سرد من ز گرمی تو کزوست خرقه نه توی آسمان یکتا
خرقه نه توی آسمان: کنایه از افلاک (فرهنگنامه شعری).
بین سرد و گرم طباق وجود دارد.
بین نه و یک تناسب و نیز در مصرع دوم، تشخیص وجود دارد. (آسمان به صوفی‌یی مانند شده…)
معنی بیت: به آه سرد من که به واسطه گرم رفتاری و محبت تو در آسمان بلند می‌شود و این آسمان نه طبقه که همچون خرقه کبود و نه توی صوفیان است، در مقابل آه من پیراهن یکتا و یک لای بیش نیست (یعنی آه من به واسطه محبت تو از نه طبقه آسمان می‌گذرد).
۷۷)بدین خطاب که نه مرده‌ام نه زنده بدو خجل بمانده و عاجز میان خوف و رجا
خوف و رجا:  قصیده‌ی۳، بیت ۱.

نوع

ویژگی

مقیاس رضایت/عدم­رضایت شغلی

رضایت شغلی کلی

مناسب برای ارزیابی رضایت کلی و محیط­های آموزشی

مقیاس رضایت کلی از شغل

رضایت شغلی کلی

مناسب برای ارزیابی رضایت کلی از شغل

پرسشنامه ارزیابی سازمانی میشیگان

رضایت شغلی کلی

مناسب برای پرسشنامه ­های طولانی و تشریحی

پیمایش رضایت شغلی

رویکرد چهریزه­ای

پایایی و روایی مناسب، بسیار رایج

نمایه­ی توصیفی شغل

رویکرد چهریزه­ای

محدود به پنج جنبه شغلی

پرسشنامه رضایت مینه­سوتا

رویکرد چهریزه­ای

بسیار خاص و دقیق، ۱۵ تا ۲۰ دقیقه زمان برای تکمیل

پیمایش تشخیصی شغل

رویکرد چهریزه­ای

مطالعه تأثیرات ویژگی­های شغل

سید محمد میرکمالی، بر مبنای مطالعات و تحقیقات فراوان در زمینه رضایت شغلی- به خصوص در حوزه مدیریت و مدیریت آموزشی- و همچنین بررسی ابزارهای موجود، با توجه به فرهنگ و خصوصیات بومی جامعه ایرانی، پرسشنامه­ای جهت اندازه ­گیری و سنجش میزان رضایت شغلی طراحی و تدوین کرد و در مطالعاتی در این زمینه نیز اجرا کرد. توجهات خاصی به این پرسشنامه در ایران شده است و تحقیقاتی متفاوتی نیز جهت گردآوری داده ­های پژوهششان آن را بکار بستند (برای مثال: نارنجی ثانی، ۱۳۸۶). در هر صورت، این پرسشنامه نیز از رویکرد چهریزه­ای برای اندازه ­گیری رضایت شغلی استفاده کرده است و شامل هفت مؤلفه در قالب ۶۲ گویه می­ شود. این پرسشنامه، ابزاری است که پژوهش حاضر جهت گردآوری داده ­ها از آن استفاده کرده است.

۲-۴٫ استرس شغلی

۲-۴-۱٫ توصیف و تشریح استرس

۲-۴-۱-۱٫ ریشه‌های فیزیولوژیکی مفهوم استرس

واژه­ی استرس (Stress) از ریشه لاتینی Stringere نشأت گرفته است. استرس به عنوان یک پدیده­ فیزیولوژیکی و روان‌شناختی در سال ۱۸۶۷، زمانی که برنارد^[۵۹] اظهار می­دارد که تغییرات خارجی در محیط یک ارگانیسم زنده می ­تواند برای رشد آن مخل باشد و جهت رشد آن ارگانیسم محیط داخلی باید ثابت باقی بماند، تعریف خاصی به خود گرفته است (سلیه^[۶۰]، ۱۹۷۴). اما، هانس سلیه کسی است که اصطلاح استرس را برای نخستین بار در سال ۱۹۳۶ بکار برده است و طی تحقیقات بسیار گسترده خود در مورد استرس (۱۹۸۲-۱۹۳۰)، نقش آن را در بیماری­های جسمی روشن ساخته و اصطلاح استرس را شهرت بیشتری بخشید. از مفهوم استرس در حوزه ­های گوناگون تعاریف مختلفی شده است. حوزه ­های مهندسی، پزشکی، روانشناسی، فیزیولوژی، و … هرکدام تعاریف خاص خود را از استرس ارائه داده­اند که همه آن‌ها با هم متفاوت هستند. واژه­نامه آمریکایی آکسفورد (۱۹۸۰) استرس را با عنوان تأکید، فشار مضاعف، یا تنش یا زیاد کشیدن تعریف می‌کند. اما یک فیزیولوژیست کانادایی با نام هانس سلیه برای اولین بار استرس را در بافت پزشکی مورد مطالعه قرار داد. سلیه با بیان این نکته که تعداد کمی از افراد وجود دارند که مفهوم استرس را مشابه تعریف کنند، اظهار می­دارد که افراد گوناگون به شیوه ­های متفاوتی استرس را در زندگی‌شان تجربه می­ کنند: افرادی که فعالیتشان کسب و کار است به استرس به عنوان یک خنثی­ساز یا یک تنش احساسی فکر می­ کنند، مأموران کنترل آلودگی هوا به عنوان مشکلی در غلظت هوا به آن نگاه می‌کنند، و یک ورزشکار به عنوان تنش عضلانی آن را در نظر می­گیرد (سلیه، ۱۹۸۰، ص. vii).
طبق نظر سلیه، یک جنبه مهم استرس موقعیت­های متفاوتی است که می ­تواند در پی داشته باشد، موقعیت­هایی مانند ترس، درماندگی، تلاش، درد، و حتی موفقیت. همین امر منجر به ارائه تعاریف گوناگونی از استرس شده است که هرکدام از آن‌ها یک جنبه را مورد نظر قرار داده­اند (کوردن^[۶۱]، ۱۹۹۷). جامع­ترین مدل موجود در مورد استرس مدل زیستی-روانی-اجتماعی^[۶۲] است که در این مدل استرس شامل سه جزء می­ شود: یک جزء خارجی یا بیرونی، یک جزء درونی، و تعاملی که بین این دو جزء به وجود می ­آید (کوردن، ۱۹۹۷). طبق نظر سلیه همه عکس­العمل­های مرتبط با استرس مضر و برای سلامتی خطرناک نیستند (سلیه، ۱۹۷۴). برخی از آن‌ها موجب اضطراب و ترس می­شوند و برخی از آن‌ها نیز محرکی برای رشد و تجارب مثبت هستند.

۲-۴-۱-۲٫ تعاریف استرس

استرس واژه­ای است که دارای مفاهیم و کاربردهای متفاوتی است و تا کنون محققان زیادی سعی به تعریف آن کرده ­اند (برای مثال سلیه، ۱۹۵۶؛ ولف و گودل، ۱۹۶۸؛ کوفر و آپلی، ۱۹۶۴؛ لازاروس، ۱۹۶۶؛ مک­گراس، ۱۹۷۰؛ کوکس، ۱۹۷۸؛ سپیلبرگ، ۱۹۷۹؛ رایال و سینق، ۱۹۹۶) که هر کدام از آن‌ها جنبه­ خاصی از استرس را در نظر داشته اند (نایاک^[۶۳]، ۲۰۰۸). این عبارت را می­توان از جنبه­ های گوناگونی تعریف کرد. دو حوزه­ اجتماعی و روانشناسی، مهم­ترین حوزه­ هایی هستند که می­توان پدیده استرس را در آن‌ها تعریف کرد. اما اغلب مردم زمانی که در مورد استرس صحبت می­ کنند معمولاً منظورشان فشاری است که به دلیل وجود یک موقعیت احساس می­ کنند. به طور کلی، مک­گراس^[۶۴] و سلیه هر دو به استرس به عنوان یک نوع عدم تعادل میان محیط و فرد نگاه کرده ­اند. استرس زمانی اتفاق می­افتد که ناهماهنگی قابل ملاحظه­ای میان تقاضاهای محیطی و پاسخ­های ارگانیسم زنده به وجود آید (باکینگهام^[۶۵]، ۲۰۰۴ به نقل از مک­گراس، ۱۹۹۴). در هر صورت، مک­گراس تعاریف موجود از استرس را در چهار گروه قرار می­دهد (باکینگهام، ۲۰۰۴):
الف) تعاریف موقعیت­مدار که بر روی طبقات خاص از موقعیت­ها تأکید دارند؛
ب) تعاریف پاسخ­مدار که معطوف به عکس­العمل­هایی هستند که به تقاضاهای محیطی نشان داده می­شوند؛