شاخص توده بدن^[۵۵] (BMI): شاخص توده بدن با بهره گرفتن از فرمول وزن تقسیم بر مجذور قد بر حسب متر محاسبه گردید (۱۸).
معادله۳-۱. مجذور قد به توان دو ⁄ وزن بدن به کیلوگرم= شاخص توده بدنی
درصد چربی بدن: برای اندازه‌گیری درصد چربی بدن از کالیپر چربی سنجی یاگامی و از روش برآورد سه نقطه‌ای (ران، شکم و سینه) جکسون- پولاک (معادله ۳-۲) استفاده گردید. در وضعیت استراحت از هر نقطه دو بار اندازه‌گیری گردید و میانگین دو نقطه در فرمول مربوطه قرار داده شد (۱۸).

معادله‌ی۳-۲.
(سن × ۰۰۰۲۵۷۴/۰) - ۲ (مجموع سه نقطه × ۰۰۰۰۰۱۶/۰) + ( مجموع سه نقطه شکم، ران و سینه × ۰۰۰۸۲۶۷/۰)- ۱۰۹۳۸/۱ = D
ضربان قلب بیشینه: ضربان قلب بیشینه آزمودنی‌ها با بهره گرفتن از فرمول زیر (معادله۳-۳) بر آورد شده است (۱۸).
معادله‌ی۳-۳. سن - ۲۲۰ = ضربان قلب بیشینه
۳-۷. روش محاسبه تغییرات حجم پلاسما
حرکت آب از مویرگ‎ها به فضای بینابینی سبب تغییر حجم خون و پلاسما طی فعالیت ورزشی می‌گردد. در این تحقیق از مقادیر هماتوکریت و هموگلوبین در قبل و بعد از فعالیت ورزشی برای محاسبه تغییرات حجم پلاسما (PV) استفاده گردید. این مقادیر برای برآورد تغییرات حجم پلاسما مطابق با معادله دیل و کاستیل^[۵۶] (۱۹۷۴) به شرح ذیل استفاده شد (۳۵).
تغییرات در حجم خون طی فعالیت ورزشی
BV_A= BV_B (Hb_B / Hb_A) (معادله۳-۴)
تغییرات در حجم گلبول‌های قرمز طی فعالیت ورزشی
CV_A= BV_A× Hct_A (معادله۳-۵)
تغییرات در حجم پلاسما طی فعالیت ورزشی
×CV_A BV_A=PV_A (معادله ۳-۶)
در حالی که Bو A مقادیر قبل و بعد از فعالیت را نشان می‌دهند و۱۰۰ = BVA. تغییرات در حجم پلاسما برای محاسبه مقادیر پس از ورزش استفاده گردید.
برای محاسبه تغییرات درصد در BV، CV و PV با فعالیت ورزشی متعاقب فرمول استفاده گردید. به طوری که CVBبرابر با حجم گلبول قرمز قبل از فعالیت ورزشی و PVB برابر با ۱۰۰ منهای حجم گلبول قرمز قبل از فعالیت ورزشی.
درصد تغییر حجم خون به همراه فعالیت ورزشی
∆BV% = 100 ( BV_A - BV_B) / BV_B (معادله ۳-۷)
درصد تغییر حجم پلاسما به همراه فعالیت ورزشی
∆CV% = 100 (CV_A – CV_B) / CV_B (معادله ۳-۸)
درصد تغییر حجم پلاسما طی فعالیت ورزشی
∆PV% = 100 (PV_A - PV_B) / PV_B (معادله ۳-۹)
۳-۸. میزان درک فشار (RPE^[57]):
میزان درک فشار با بهره گرفتن از مقیاس درک فشار بورگ (۲۰ مقیاسی) اندازه‌گیری شد (۲۸).
۳-۹. روش انجام تحقیق
آزمودنی‌های تحقیق هیچ‌گونه سابقه‌ای از بیماری‌های قلبی و عروقی نداشته و از ۶ ماه قبل، در هیچ برنامه ورزشی منظم و سازمان یافته‌ای شرکت نکرده بودند. سه روز قبل از شروع آزمون اهداف و روش اجرای تحقیق و نیز اطلاعات لازم در خصوص نحوه اجرای آزمون ورزشی و مراحل خون‌گیری‌ توضیح داده شد. سپس فرم‌های مخصوص رضایت نامه و پرسشنامه‌ی سوابق ورزشی و بیماری در اختیار آن‌ها قرار گرفت. پس از اخذ رضایت نامه و پرسشنامه آزمودنی‌ها، برخی از شاخص‎های فیزیکی و فیزیولوژیکی شامل : سن، قد، وزن، ضربان قلب بیشینه، درصد چربی بدن و شاخص توده بدنی اندازه‌گیری و ثبت شد. با بهره گرفتن از کالیپر چربی زیر پوست آزمودنی‌ها در سه ناحیه شکم، سینه و ران اندازه گیری شد و با بهره گرفتن از فرمول سه نقطه ای پولاک و جکسون محاسبه و ثبت شد (۱۸). ضربان قلب بیشینه با بهره گرفتن از فرمول (سن- ۲۲۰) محاسبه شد. آزمودنی‌ها نیم ساعت قبل از انجام آزمون در محل حاضر شده و بعد از ۲۰ دقیقه نشستن و استراحت کامل، ضربان قلب استراحتی، فشار خون استراحتی، دمای بدن و دمای محیط اندازه‌گیری و ثبت شد و در حین فعالیت ضربان قلب هر دقیقه و میزان درک فشار هر ۵ دقیقه یک بار ثبت شدند. بعد از پایان آزمون، آزمودنی‌ها نشسته و ضربان قلب، فشار خون، دمای بدن و دمای محیط بعد از آزمون اندازه‌گیری و ثبت شد. آزمون‌ها در زمان‌های معینی از شبانه روز یعنی ۸ صبح، ۱۲ ظهر، ۴ بعد از ظهر و ۸ شب و با فاصله حداقل ۳ روز برگزار شدند، به این صورت که هر آزمودنی چهار بار و با فاصله حداقل ۳ روز (۷۲ ساعت) مورد ارزیابی قرار گرفتند.
۳-۹-۱. قرارداد فعالیت ورزشی
آزمودنی‌ها ۵ دقیقه با ۶۰ درصد حداکثر ضربان قلب و با سرعت ۷۰ دور بر دقیقه بر روی چرخ کارسنج شروع به گرم کردن کردند . سپس ۲-۳ دقیقه حرکات کششی به ویژه حرکات کششی پا را انجام دادند. بعد از آن در پروتکل اصلی شامل ۳۰ دقیقه فعالیت هوازی نسبتاٌ شدید با ۹۰ درصد حداکثر ضربان قلب، با سرعت ۷۰ دور بر دقیقه و شدت ۸۰ وات بر روی چرخ کارسنج را اجرا کردند. در پایان ۵ دقیقه بازگشت به حالت اولیه در نظر گرفته شد.
۳-۹-۲. شرایط و نحوه خون‌گیری
از آزمودنی‌ها خواسته شد تا برای حضور در جلسه خون‌گیری و اجرای پروتکل از یک هفته قبل، از انجام هر گونه فعالیت بدنی سنگین و مصرف داروهای گروه NSAID^[58](ایبوپروفن، استامینوفن و آسپیرین) و همین طور از مصرف الکل، کافئین یا نسکافه از ۲۴ ساعت قبل از آزمون خودداری نمایند. همچنین از آزمودنی‌ها خواسته شد تا برای حضور در جلسات خون‌گیری خواب و استراحت کافی داشته و برای حضور در جلسه خون‌گیری ۸ صبح، شام را در ساعت ۸ شب صرف نمایند و از ساعت ۱۲ شب به بعد چیزی به غیر از آب میل ننمایند و در حالت ناشتا برای خون‌گیری مراجعه نمایند. همچنین برای حضور در جلسه خون‌گیری ۱۲ ظهر، صبحانه را قبل از ساعت ۸ صبح صرف نموده و برای حضور در جلسه خون‌گیری ۴ بعد از ظهر، ناهار را قبل از ساعت ۱۲ ظهر میل نموده و برای حضور در جلسه خون‌گیری ۸ شب، از ساعت ۴ بعد از ظهر به بعد چیزی به جز آب میل ننمایند، به عبارت دیگر ۴ ساعت ناشتایی ملاک می‌باشد. از آزمودنی‌ها خواسته شد تا الگوی تغذیه‌ای خود را در تا حد امکان در طول دوران آزمون حفظ نمایند تا بدین وسیله از تغییرات ناشی از تاثیرات غذایی تا حد امکان جلوگیری شود. در این تحقیق نمونه خونی قبل و بعد از اجرای آزمون های ساعت ۸ صبح، ۱۲ ظهر، ۴ بعد از ظهر، و ۸ شب گرفته می‌شود. از آزمودنی‌ها خواسته شد تا قبل از خون‌گیری، روی صندلی به حالت نشسته قرار گیرند، سپس ۴ میلی لیتر خون از سیاهرگ وریدی- بازویی گرفته شد. نمونه تهیه شده به دو بخش آزمایشات سلول‌های خونی (CBC^[59]) و انعقاد توزیع شد.
۳-۹-۳. اندازه‌گیری متغیرهای مربوط به CBC
برای این منظور حدود ۲ تا ۵/۲ میلی‎لیتر خون در ویال‌های حاوی ۵۰ میکرولیتر یا ۵۰ لاندا، اتیلن دی آمین تترا استیک اسید (EDTA) پنج درصد (۵/۱ الی ۲ میلی‌گرم به ازای هر میلی‌لیتر خون) اضافه شده و در روی سانتریفوژ به مدت ده دقیقه چرخانده و توسط دستگاه شمارش سلولی اندازه‌گیری و شمارش شد. آزمایشات بلافاصله بعد از خون‌گیری انجام گرفت.
۳-۹-۴. آزمایشات انعقادی
۵/۲ میلی‌لیتر خون وریدی به لوله های PT و aPTT حاوی ماده ضد انعقاد سیترات سدیم ۲۵/۰ میلی‌لیتر ریخته شده و بعد از مخلوط شدن به آزمایشگاه انتقال یافت و در سانتریفوژ با دور ۳۰۰۰ دور و به مدت ۷ دقیقه جهت جداسازی پلاسما سانتریفوژ شدند. PT و aPTT بلافاصله اندازه‌گیری شدند. برای فیبرینوژن، پلاسما‌ها در میکروتیوپ‌های ۵/۰ میلی‌لیتر یا ۵۰۰ لاندا تقسیم و در فریز منفی ۶۰ درجه نگاهداری و در دو مرحله ۶۰ تایی آزمایش شدند. از دستگاه coagulometer ACL7000 برای این منظور استفاده شد.
۳-۱۰. روش‌های آماری
در ابتدا از آزمون شاپیرو-ویلک^[۶۰] برای بررسی طبیعی بودن داده‌ها استفاده شد. برای مقایسه‌ی داده‌های استراحتی و تفاضل قبل و بعد از فعالیت در چهار زمان مختلف روز از روش تحلیل واریانس ANOVA با اندازه‌گیری‌های مکرر با عامل بین ‌گروهی استفاده شد. در صورت معنی‌دار بودن تأثیر زمان از آزمون پس تعقیبی بونفرونی نیز برای مقایسه زوج‌ها استفاده شد. تجزیه و تحلیلهای آماری با با بهره گرفتن از SPSS 16 و نمودارها نیز توسط نرم افزارExcel انجام گرفت.
فصل
چهارم
Æ
یافته های پژوهش
۴-۱. مقدمه
در این بخش ابتدا مشخصات عمومی آزمودنی‌ها در جدول ۳-۱ ارائه می‌شود. سپس داده‌های مربوط به سیستم انعقادی و شاخص‌های پلاکتی مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرند. در ادامه داده‌های فشار خون و درصد تغییرات حجم پلاسما به همراه میزان کار انجام شده در زمان‌های مختلف روزانه (ساعات ۰۸:۰۰، ۱۲:۰۰، ۱۶:۰۰ و۲۰:۰۰) ارائه می‌شوند. در هر متغیر نیز ابتدا داده‌های استراحتی و سپس داده‌های پاسخ به یک جلسه فعالیت هوازی ارائه می‌شوند. در بخش پاسخ به یک جلسه فعالیت هوازی نیز اصلاح داده‌ها از طریق تغییرات حجم پلاسمای حاصل از فرمول دیل و کاستیل (۱۹۷۴) محاسبه و تجزیه و تحلیل می‌شوند (۳۵).
جدول ۳-۱. میانگین (± انحراف معیار) مشخصات عمومی آزمودنی‌ها