اقدامات پرستاری
در صورت وقوع حالت فوق پرستار باید فوراً اقدام به خارج نمودن آنژیوکت نماید و با فشار آرام بر ناحیه توسط گاز خشک و استریل ناحیه را پانسمان نماید. از دیگر اقدامات شامل قرار دادن کیف یخ به مدت ۲۴ ساعت در ناحیه، بالا بردن اندام انتهایی جهت جلوگیری از گسترش هماتوم همچنین اندام های انتهایی را از نظر اختلال عملکرد عصبی، حرکتی و گردش خون بررسی نماید[۱۳].
۲-۱-۹-۳٫عفونت در محل جایگذاری آنژیوکت
عفونت ناحیه تزریق در غیاب فلیبت نیز می تواند رخ دهد محل تزریق دائما در حین تعویض پانسمان از نظر علائم موضعی عفونت که شامل تورم، درد و قرمزی می باشد مورد بررسی قرار گیرد[۱۳].
اقدامات پرستاری شامل شستشوی دقیق دست ها قبل از داشتن هر گونه تماس با قسمت های مختلف سیستم تزریق وریدی، رعایت نکات استریل، محکم بستن کانولای IV به منظور جلوگیری از حرکت آن به جلو عقب، بازدید روزانه ناحیه تزریق وریدی و تعویض پانسمان های مرطوب یا آلوده با پانسمان های خشک، تعویض هرچه زودتر آنژیوکت هایی که در شرایط اورژانس قرار داده شده اند و خارج کردن کانولا به محض مشاهده اولین علائم مربوط به عفونت موضعی، همچنین نمونه کشت جهت تعیین منبع آلودگی ارسال گردد[۱۴].
۱٫Hematoma
۲-۱-۹-۴ . ارتشاح^۱
ارتشاح در واقع وارد شدن محلول تاول زا یا دارو به بافت های اطراف می باشد[۳۷و۷۱]. این عارضه زمانی پدید می آید که کانولا از جای خود خارج شده یا دیواره رگ را سوراخ کرده است که با بروز ادم در ناحیه تزریق، نشت مایع از محل ورود کانولا، احساس ناراحتی سردی در محل، رنگ پریدگی موضعی، احساس فشار در محل، کندی سرعت جریان و با فقدان بازگشت خون همراه است[۷۲].
ناراحتی که بیمار در اثر نشت مایع تجربه می کند بستگی به غلظت مایع و PH محلول تزریقی دارد. معمولا مایعات ایزوتونیک درد کمتری را ایجاد می کنند. در حالی که مایعاتی با PH پایین(اسیدی) همچنین مایعات هایپرتونیک سبب آسیب بیشتری در ورید می شوند[۱۳].یکی از روش های معتبر و قابل اعتماد در تائید بروز ارتشاح ، به کار بردن تورنیکه در بالا یا نزدیک محل تزریق و محکم کردن آن در حدی باشد که فقط برگشت خون وریدی را محدود سازد چنانچه علیرغم مسدود کردن ورید شاهد ادامه جریان مایع به صورت قطره قطره باشیم در آن صورت وجود ارتشاح تائید خواهد شد[۱۲و۷۰].
اقدامات پرستاری
به محض آنکه پرستار به وجود ارتشاح پی برد تزریق باید متوقف شود. با توجه به نوع مایع تراوش شده اقدام درمانی متفاوت خواهد بود. اگر علت اصلی خروج مایع ایزوتونیک از رگ باشد، می توان از کمپرس گرم برای کاهش درد و جذب مایع تراوش شده استفاده نمود. اندام انتهایی آسیب دیده را نیز می توان بالاتر قرار داد[۸و۷۰]. اگر ارتشاح به تازگی پدید آمده باشد و محلول هایپرتونیک یا محلولی با PH پایین و بالا مانند کلراید پتاسیم^۲ عامل زمینه ای باشد در آن صوررت می بایست از کمپرس سرد برای موضع استفاده نمود[۱۳]. از اقدامات دیگر می توان به بالاتر قرار دادن عضو و نپوشاندن محل تزریق و آموزش به بیمار جهت زیر نظر داشتن محل تزریق وگزارش درد، ناراحتی و تورم به پرستار را اشاره نمود[۷۲].

خروج مایع از رگ: در خروج مایع از جدار رگ، محلول های تاول زا و داروها سهواً به بافت های اطراف وارد می شوند داروهایی نظیر دوپامین^۳، فرآورده های کلسیم و داروهای شیمی درمانی، کلراید پتاسیم، نور اپی نفرین و سدیم بی کربنات در صورت خروج از ورید سبب بروز درد، سوزش، قرمزی، می شوند[۵۳].همچنین ایجاد تاول، بروز التهاب و نکروز بافتی ازجمله عوارض می باشد .
۱٫Infiltration 2.KCL3. Dopamine
علائم اولیه بافت دچار التهاب شامل : سوزش، درد در محل جایگذاری کانولا که به سمت ادم و قرمزی پیش می رود. تاول بافتی ا الی ۴ هفته بعد ظاهر می شود[۱۳].
وسعت ناحیه تخریب و صدمات بافتی (عضله، تاندون، استخوان) با توجه به غلظت دارو، میزان مایع خارج شده، مکانی که ناحیه تزریق در آن واقع شده، واکنش بافت و مدت زمانی که فرایند خروج مایع ادامه داشته تعیین می گردد[۷۲].
مداخلات پرستاری
در اولین مرحله تزریق باید خیلی سریع قطع گردد. بلافاصله به پزشک اطلاع داده می شود و با پروتکل موجود برای هر شرایط درمان خاصی را در نظر گرفته می شود اقدامات شامل استفاده از پادتن مناسب برای تزریق بعد از معاینه پزشک، همچنین خارج نمودن کانولا، استفاده از کمپرس گرم برای مناطقی که در آنها الکالوئید های وینکا از رگ خارج شده اند و کمپرس سرد بر ای مناطقی که آنتی بیوتیک های تاول زا و مواد الکیه کننده از رگ خارج شده اند استفاده می شود[۷۲]. بررسی کامل عصبی و عضلانی اندام انتهایی آسیب دیده باید به دفعات زیاد صورت گیرد[۷۲].
نظارت دقیق و مکرر بر ناحیه تزریق وریدی اجتناب از جایگذاری وسایل تزریق وریدی در مناطقی با قابلیت انحنا یا خمیدگی، محکم و ثابت نگه داشتن مسیر IV و استفاده از کوچکترین نمره آنژیوکت در صورت امکان از جمله اقداماتی هستند که وقوع و شدت این عارضه را به حداقل می رسانند[۷۰].
در مواردی که دارو های تاول زا باید بصورت سریع و با فشار تزریق شوند بهتر است که دارو از دریچه یا مدخل کناری (سه راهی ) ست به بدن وارد شود تا در حین عبور توسط محلول دیگری مانند نرمال سالین رقیق گردند تا در صورت خروج اتفاقی دارو از رگ از شدت صدمات بافتی کاسته شود. بر اساس درجه بندی مربوط به ارتشاح و فلبیت, نشت دارو به بافت زیر جلدی همیشه در جه ۴ در نظر گرفته می شود[۱۲].
۲-۱-۹-۵٫ فلبیت
فلبیت به التهاب ایجاد شده در رگ در اثر تحریک شیمایی، مکانیکی و باکتریال گفته می شود [۱۳و۱۴]. گاهی اوقات دو نوع از این تحریکات یا بیشتر، بطور همزمان اتفاق می افتند التهاب ایجاد شده نتیجه آسیب به لایه آندوتلیال سلول های لایه اینتیما می باشد که سبب ایجاد یک سطح زبر در دیواره سلول می گردد که باعث تجمع پلاکت ها در آن ناحیه می گردد[۱۴].
فلیبت با علائمی چون درد، حساسیت در طول رگ، قرمزی و تورم همراه با گرمی در محل تزریق مشخص می شود. عواملی که سبب افزایش خطر ایجاد فلیبت در اتباط با مایع درمانی شامل موارد زیر می باشد[۱۲و۱۳].
- جنس، طول و نمره (سایز) آنژیوکت - عدم انتخاب صحیح محل کانولاسیون
- عدم مهارت کافی در جایگذاری آنژیوکت - طولانی شدن زمان کانولاسیون
- تعویض مکرر پانسمان محل انفوزیون - فاکتورهای مربوط به خود بیمار
- ناسازگاری، نوع دارو، و PH داروها یا مایع تزریقی
۲-۱-۹-۵-۱ . فلبیت شیمیایی
از عوامل موثر در ایجاد فلبیت شیمیایی می توان به داروها یا محلول های تحریک کننده که سبب ایجاد پاسخ های التهابی می گردند اشاره کرد همچنین محلول های دارای PH پایین(اسیدی)، اسمولالیتی زیاد، سرعت بالای تزریق و ناسازگاری داروئی، نوع یا جنس کانولا و طولانی شدن زمان کانولاسیون از عوامل تاثیرگذار در ایجاد فلبیت شیمایی می باشند[۱۴].
دارو ها و محلول هایی که دارای PH بالا همراه با اسمولالیتی زیاد، استعداد بالقوه برای آسیب زدن به ورید را دارند که البته PHپایین (اسیدی) خطر بالاتری برای ایجاد فلبیت محسوب می شود. داروهایی که برای تغذیه کامل وریدی استفاده می شوند با توجه به اینکه دارای ترکیبات گلوکزی می باشند (آمینواسید، امولسیون های لیپیدی) دارای خصوصیات اسیدی می باشند، در اغلب موارد توانایی ایجاد فلبیت را دارند [۱۲و۱۳].
افزودنی هایی مانند کلراید پتاسیم، آنتی بیوتیک های گروه بتا لاکتاماز، آمفوتریپسین B و ونکومایسین همچنین بنزودیازپین ها (دیازپام ، میدازولام ) و بسیاری از داروهای شیمی درمانی مانند گروه الکیله کننده می توانند سبب التهاب وریدی شوند[۱۳و۱۴].
اضافه نمودن بعضی از داروهای خاص می توانند سبب تغییر در PH خون گردند برای مثال اضافه نمودن ویتامین ث به مایع تزریقی سبب کاهش PH خون می شود. همچنین اضافه نمودن سدیم سبب افزایش PH خون شده که به ندرت سبب فلبیت می شود[۷۲].لایه اینتیمای ورید در اثر تجویز مایعات هایپرتونیک با غلظت بالای mosm/L300 دچار آسیب و تروما می شود [۱۳].
وقتی به مایعات ایزوتونیک دارو های خاصی مانند آنتی بیوتیک ها، الکترولیت ها و مواد تغذیه ای اضافه می شود دچار تغییر غلظت شده و به مایعات هایپراسمولار تبدیل می شوند مخصوصاً اگر محلول ایزوتونیک کمتر از ۱۰۰ سی سی باشد لذا عدم مخلوط کردن مناسب دارو یا رقیق سازی می تواند سبب افزایش ایجاد فلبیت گردد[۶و۷۲].
از دیگر عوامل مهم در توسعه فلبیت شیمیایی سرعت تزریق مایعات محرک می باشد که بوسیله فراهم نمودن غلظت بالایی از محلول و داروها در طی تزریق، سبب ایجاد آسیب به عروق می گردند[۷۲]. همچنین ذرات ریزی که در حین مخلوط کردن داروها و محلول ها ایجاد می شوند توانایی ایجاد فلبیت را دارند[۱۲].
از عوامل مستعد کننده برای ایجاد فلبیت شیمیایی جنس خود کاتتر می باشد. کاتتر هایی با جنس پلی اورتان^۱ دارای سطح صاف تر، قابل ارتجاع و آب دوست می باشند که سبب شده انعطاف پذیری بیشتری در دمای بدن نسبت به کاتتر های تترا فلئوروتیلین داشته باشند[۱۲].
اصول اولیه شامل اقدامات پیشگیرانه در ایجاد فلبیت شیمیایی می باشد بسیاری از مشکلات در ارتباط با فلبیت شیمیایی را می توان با اجرای صحیح اقدامات مناسب رفع نمود.به بعضی از این اقدامات می توان در زیر اشاره نمود.

• • استفاده از فیلتر در تزریق مواد شیمیایی

• • رقیق سازی داروها براساس پروتکل های توصیه شده

• • استفاده از عروق بزرگ در حین تزریق مایعات هایپرتونیک یا محلول های اسیدی

• • مایعات وداروهای تزریقی با کمترین سرعت تجویز شوند

• • تغییر محل تزریق بر اساس فاصله توصیه شده

• • استفاده از آنژیوکت با کوچکترین اندازه در صورتیکه که قادر به فراهم نمودن تزریق کافی را داشته باشد

• • در بعضی شرایط اضافه نمودن عوامل بافری و سایر ترکیبات به داروهای شیمی درمانی در جلوگیری از فلبیت شیمیایی کمک کننده است[۷۲].

نشان داده شده در بیماران تحت درمان در بخش مراقبت ویژه که داروهایی مانند کلراید پتاسیم، لیدوکائین و آنتی بیوتیک دریافت می کنند استفاده از هپارین و هیدروکورتیزون وریدی به صورت قابل ملاحظه ای سبب کاهش شیوع فلبیت در این بیماران گردیده است[۱۲].
۱٫Polyurethane
۲-۱-۹-۵-۲٫ فلبیت مکانیکی
فلبیت مکانیکی ارتباط مستقیمی با محل جایگذاری کاتتر دارد. قرار دادن کاتتر در مناطق قابل خم شدن، حرکت عضو دارای کاتتر، بزرگتر بودن قطر کاتتر از مجرای رگ، کانولاسیون طولانی مدت و محکم نبستن کاتتر در محل رگ گیری ارتباط مستقیمی با ایجاد فلبیت مکانیکی دارد[۱۲و۳۷]. تمام عوامل فوق به نوک آنژیوکت موجود در رگ اجازه حرکت می دهد و سبب آسیب رساندن به لایه اینتیمای رگ می گردد که در نهایت منجر به فلبیت مکانیکی می شود[۱۲]. مهارت فرد در قرار دادن آنژیوکت از عواملی می باشد که به طور قابل ملاحظه ای در کاهش ریسک فلبیت مکانیکی موثر می باشد. همچنین فراهم نمودن یک فضای مراقبتی بسته به میزان دو برابر در کاهش فلبیت مرتبط با انفوزیون موثر می باشد[۱۴].
۲-۱-۹-۵-۳٫ فلبیت باکتریایی
بروز فلبیت باکتریال را می توان به عدم رعایت مناسب بهداشت دست ها، عدم استفاده از تکنیک ضدعفونی، عدم کنترل وسایل قبل از استفاده، عدم شناسایی به موقع علائم و نشانه های زود هنگام فلبیت اشاره کرد [۱۲و۳۷و۷۰]. شستن دست ها قبل و بعد از انجام پروسیجر یکی از عوامل مهم در جلوگیری از انتقال عفونت می باشد. تمام تجهیزات و محلول های تزریقی حتما از نظر تاریخ مصرف چک شوند همچنین از نظر وجود ذرات کوچک و کدری رنگ مایع تزریقی، سلامت بسته ها یا هر علامتی که نشان دهنده آلودگی باشد باید مورد بررسی قرار گیرد[۳۷].

وقتى نفس انسان از دار دنیا منقطع شده و روح از بدن جدا مى‏شود و صور اعمال انسان ولو مجرد باشند، به تناسب ملکات او، به او نمایان مى‏شود همان گونه که خواب دیدن هر کسى مناسب با اخلاق اوست و ممکن نیست اشخاص بدکردار خوابهاى اولیا و اتقیا را ببینند و هکذا بالعکس.^[۲۶۳] این مسأله بالجمله برای نفس وجود دارد، چرا که آنچه در آن عالم و بعد از مفارقت از ماده برایش محقق می گردد، تنها حاصل اراده خود اوست و اراده اش خارج از حدود و اختیارات ملکات نفسانی اش نیست.

لذا هرآنچه ملکه نفسانی او باشد، پس از مفارقت از بدن، بر اساس همان ملکات ادارک و مشاهده خواهد داشت. و ادراکات هنگام خواب نیز بر سبیل همین ملکات است. لذا مثلا کسى که از صنف طلبه‏هاست، ابداً در خواب نمى‏بیند که دزدى مى‏کند؛ چون ملکه آن کار در او نیست، و آدم کشتن را در خواب نمى‏بیند، بلى مثلاً مى‏بیند که با هم مباحثه مى‏کنند و ادله اقامه مى‏نمایند و مثلاً بر طرف بحث غلبه مى‏کند و از این چیزها مى‏بیند، چون نفس به اینها عادت کرده است و هر وقت هم از اشتغال طبیعى تقریباً فارغ مى‏شود، طبق ملکه شروع به فعالیت مى‏نماید.^[۲۶۴]
و البته اگر شیخ انصارى در خواب باشد، خواب نمى‏بیند که دزدى مى‏کند، و اگر کسى در خواب هم غیبت کند او جلویش را مى‏گیرد، محال است که حضرت امیر (علیه السلام) خواب چرند و پرند ببیند، چرا؟ چون تا این درِ قلب یعنى درِ توجه به عالم طبیعت بسته شد آن درِ ملکه‏اى و عالم برزخى باز مى‏شود، همان درى که با خروج نفس از دهان باز مى‏شود و لوح نفس هر چه ملکات دارد شروع به فعالیت و بروز مى‏کند؛ به نحوى که ملکه است و در آنجا دیگر نمى‏شود جلویش را گرفت، اگر در لوح نفس، خدا و علم به خدا با قلم عقل ثبت و ملکه شده باشد مؤمن است و یاد خدا و حظّ از این ملکه را دارد و اگر در این قلب چیزى از خدا ملکه نشده باشد در آن عالم هم نخواهد بود.^[۲۶۵]
در نتیجه هر نفسى مناسب ملکه خود، خواب مى‏بیند. اگر نفس، نفسى باشد که اعمال صالحه کرده و خُلقهاى حسنه داشته باشد، در خواب هم تخیلاتش مناسب با ملکاتش مى‏باشد، و شاید شیخ مرتضى رحمه الله هم با آن علمیتى که داشت در خواب مى‏دیده که چیزى مى‏نویسد و یا مسأله شرعى را مورد دقت قرار مى‏دهد و از آن چیزهایى که ما در خواب مى‏بینیم ایشان در خواب نمى‏دیده است.^[۲۶۶]
۳-۳-۴-۲-۴-۱ نکته
مسأله ای که دقت در آن خالی از لطف نیست، نوع ادراک و تفاوت آن با ادراک در عالم ماده است. حضرت امام (رحمهالله علیه) ادراکات را در طول و عرض هم معرفی می نمایند. و از محدودیت های ماده، عدم درک محسوسات را در عرض هم معرفی می نمایند. و این مسأله را در عالم مجردات منتفی دانسته و بی حد و حصر بودن درک عرضی امور را بسته به میزان تجرد نفس متفاوت می دانند. ایشان در همین ارتباط می فرمایند:
در آن مرتبه، حواس و لو حس بصر و ذائقه باشد به گونه‏اى قوى مى‏شود که مى‏تواند همه لذایذ یا مولمات را در عرض هم و متمایز از یکدیگر درک کند، ولى در اینجا چون درک ضعیف است چنین چیزى ممکن نیست. مثلًا نمى‏تواند در عرض هم ترشى و شیرینى را درک کند و از آنها به علت ضعف درک، طعم دیگرى حاصل مى‏شود ولى آنجا چون تمام حواس قوى مى‏شود ترشى و شیرینى در عرض هم و بدون اینکه از آنها طعم ثالثى حاصل شود درک مى‏شوند.
و الحاصل: آنجا ممکن است مولمات بسیارى را در یک آن درک کند و سامعه هم ممکن است تمام اصوات حسنه یا قبیحه را در مرتبه واحده به نحو جزئیت و تشخص ادراک کند، نه به نحو علم که از آن مسرور یا مشمئز نشود؛ زیرا انسان با صرف علم متألم نمى‏شود. پس چون آنجا درک قوى است حرارت و برودت و شیرینى و ترشى و تلخى را در عرض هم و در آنِ واحد و متمایز از یکدیگر درک مى‏کند.^[۲۶۷]
۳-۳-۴-۳ بیان آیات و روایات
در آیات قرآن کریم، به طور کلی، به دو نوع ادراک اشاره شده است؛ ادراک ظاهری و ادراک باطنی، و از مجموع آیات اینگونه بدست می آید که ادراک ظاهری مربوط به عالم ماده و بدن مادی است و ادراک باطنی مخصوص عالم مجردات و مراتب دیگر وجود انسانی، لکن به طور کلی ادراک در همه مراتب وجودی انسان، محققا ثابت است.
و همانطور که در این عالم، گروهی هستند که از ابزار ادراکی برخودار نیستند و به طبع آن، علوم برگرفته از آن حس را ندارند؛ به فرموده قرآن کریم گروهی نیز در عالم دیگر ار نعمت قوای ادراکی برخوردار نخواهند بود. همچنانکه قرآن کریم فرموده است: «وَ مَنْ کانَ فی‏ هذِهِ أَعْمى‏ فَهُوَ فِی الْآخِرَهِ أَعْمى‏ وَ أَضَلُّ سَبیلا»^[۲۶۸] طبق تصریح آیه این گروه در این دنیا نیز کور بودند. در حالیکه ممکن است نعمت چشم ظاهری را داشته باشند، « قالَ رَبِّ لِمَ حَشَرْتَنی‏ أَعْمى‏ وَ قَدْ کُنْتُ بَصیرا»^[۲۶۹] لکن در جائیکه مناسبات عالم متفاوت می شود، این چشم ظاهری دیگر قدرت بینایی ندارد و در حقیقت آقن قوای باطنی اکتسابی است که نفس را در ادراکاتش یاری می دهد.
آنچه در قرآن به عنوان حوداث بعد از مرگ بیان شده است، عموما اشاره به احوالات آخرت و نعیم و عذاب اخروی دارد، لکن آن چیزی که مسلم و قطعی است، وجود ادراک و مشاهده و رؤیت امور اخروی، توسط نفس یا همان روح است. در قرآن کریم آیات بسیاری درباره چشیدن عذاب ها و التذاذ از نعیم و همچنین رؤیت اعمال نیک و زشت، آمده است، که بیان و بررسی آن ها، هرچند بطور مختصر از فرصت این پژوهش خارج است.
اما در ارتباط با رؤیت و ادراک بعد از مرگ به صورت محدود، بعضا به این امر اشاره می نماید. بطور مثال در آنجا که می فرماید: «یَوْمَ یَرَوْنَ الْمَلائِکَهَ لا بُشْرى‏ یَوْمَئِذٍ لِلْمُجْرِمینَ وَ یَقُولُونَ حِجْراً مَحْجُورا»^[۲۷۰] این آیه مبارکه که به هنگامه احتضار و مرگ مجرمین اشاره می نماید، ایشان را در مواجهه با عالم غیب، دارای قوه باصره و سامعه می داند، و صریحا از دیدن ملائکه توسط مجرمین و گفتگوی ملائکه با ایشان، صحبت می کند. این مسأله به خوبی نشان دهنده وجود قوای فوق مادی و فوق حسی بعد از مرگ، و ادراک و کشف امور همسنخ با نفس است.
این مسأله که نفس پس از مرگ باقی است، و حیاتی برتر از حیات مادی و محسوس دارد، از مسایل مسلم قرآن است، و البته بر طبق آیات و شواهد قرآنی، مراتب نفوس و ادراک آن ها پس از مرگ، متفاوت و مختلف نیز خواهد بود، همچنانکه در آیات سوره مبارکه تکاثر به زیبایی ادراک جحیم را دارای مراتب و درجاتی معرفی می کند و به فرموده اکثر مفسرین، «علم الیقین» و «عین الیقین» مراتب ادراک جحیم اند.
۳-۳-۴-۳-۱ خواب و رؤیا در قرآن و حدیث
در روایتی شریف، از آقا رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) اینگونه آمده است که ایشان خواب را به سه قسم تقسم می نمایند: «الرُّؤْیَا ثَلَاثَهٌ رُؤْیَا بُشْرَى مِنَ اللَّهِ وَ رُؤْیَا تَحْزِینٍ مِنَ الشَّیْطَانِ وَ رُؤْیَا یُحَدِّثُ بِهَا الْإِنْسَانُ نَفْسَهُ فَیَرَاهَا فِی النَّوْم‏» که هر یک از این سه قسم در عالم رؤیا تحت ادراک نفس قرار می گیرد و البته بر اساس نوع ادراک رؤیا یکی از این سه مورد خواهد بود. اما آنچه در قرآن کریم به عنوان رؤیا، یا همان ادراکات نفس در خواب بیان شده است را می توان در یک تقسم بندی ظاهری و کلی به سه دسته تقسیم کرد:
خوابی که نفس عین واقعیت محقق در دنیا را می بیند و در حقیقت، دخل و تصرفی در آن داده نمی شود.
خوابی که نفس عین واقعیت را رؤیت نمی کند، اما معانی آن را ادراک می نماید.
خوابی که به دلایل مختلف هیچ خبری از حقایق و وقایع نمی دهد، و تنها تخیلات و پریشانی های نفس است.
هر سه دسته این خواب ها در قرآن مثال هایی دارند، که با مراجعه به آن ها، امر تبیین خواهد شد:
دسته اول، خواب هایی هستند که تحت ادراک کسانی قرار می گیرد که از عالم خیال مجرد شده باشند، این دسته از نفوس، حقیقت امر بدون هیچ دخل و تصرف نفس و قوه مخیله و شیاطین، ادراک خواهند نمود. نمونه آن خواب حضرت ختم المرسلین (صلی الله علیه و آله وسلم) در ارتباط با فتح مکه است، که خداوند آن را به اسم رؤیای صادقه یاد می کند: «لَقَدْ صَدَقَ اللَّهُ رَسُولَهُ الرُّؤْیا بِالْحَقِّ لَتَدْخُلُنَّ الْمَسْجِدَ الْحَرامَ إِنْ شاءَ اللَّهُ…».^[۲۷۱] و یا خواب حضرت ابراهیم خلیل الرحمن (علی نبینا و آله و علیه السلام) در ارتباط با ذبح فرزند عزیزشان، که در این جا نیز خداوند به نام رؤیای صادقه از آن یاد می کند و می فرماید: «قَدْ صَدَّقْتَ الرُّءْیَا إِنَّا کَذَالِکَ نجَْزِى الْمُحْسِنِین»^[۲۷۲] این مسأله نشان دهنده وجود ادراکات حقیقی و کاملا مطابق با واقع دارد، که در عالم رؤیا یا همان عالم خواب برای نفس قابل دسترسی و درک است.
دسته دوم خواب هایی که به دلیل حضور نفس در عالم مثال یا برزخ، ادراکات در پرده ها و حجب آن عالم در لایه های معنایی قرار گرفته و البته تصویر شفافی از واقعیت نشان نمی دهند، این خواب ها نیاز به تأویل و تفسیر دارند، از این دست رؤیا می توان به سوره مبارکه یوسف اشاره کرد که در آن سه مورد از این رؤیا و ادراک در خواب ذکر شده است، اول خواب خود جناب حضرت یوسف (علی نبینا و آله و علیه السلام) که فرمود: «إِذْ قَالَ یُوسُفُ لِأَبِیهِ یَأَبَتِ إِنىّ‏ِ رَأَیْتُ أَحَدَ عَشَرَ کَوْکَبًا وَ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ رَأَیْتهُُمْ لىِ سَاجِدِین»^[۲۷۳] دوم خواب آن دو زندانی که تحت هدایت حضرت ایشان قرار گرفتند: «قَالَ أَحَدُهُمَا إِنىّ‏ِ أَرَئنىِ أَعْصِرُ خَمْرًا وَ قَالَ الاَْخَرُ إِنىّ‏ِ أَرَئنىِ أَحْمِلُ فَوْقَ رَأْسىِ خُبزًْا تَأْکلُ‏ُ الطَّیرُْ مِنْهُ نَبِّئْنَا بِتَأْوِیلِهِ»^[۲۷۴] و سوم خواب عزیز مصر که وسیله نجات آنجناب از زندان شد، آنجا که فرمود: «وَ قَالَ الْمَلِکُ إِنىّ‏ِ أَرَى‏ سَبْعَ بَقَرَاتٍ سِمَانٍ یَأْکُلُهُنَّ سَبْعٌ عِجَافٌ وَ سَبْعَ سُنبُلَتٍ خُضْرٍ وَ أُخَرَ یَابِسَات».^[۲۷۵]
دسته سوم خواب های پریشان هستند که در اصطلاح قرآنی، اضغاث احلام نامیده شده اند. اضغاث احلام ناشی از تخیلات نفس و دخل و تصرف شیاطین در نفوس است، لذا آندسته از نفوسی که مجرد از عالم خیال اند، ابدا چنین ادراکاتی در عالم خواب نخواهند داشت. «در روایتی از حضرت جعفر بن محمد صادق (علیهما السلام) علت اضغاث احلام چهار امر عنوان شده است: ۱-فساد و بیماری در مزاج، ۲-مستی، ۳-خوردن غذای سنگین و غلیظ، ۴-عدم بلوغ.»^[۲۷۶]
۳-۴ تحلیل فلسفی رابطه نفس و بدن در هنگام مرگ
۳-۴-۱ نیاز نفس به بدن
۳-۴-۱-۱ نظر صدرالمتألهین
نفس از همان آغاز پیدایش و خلقتش در عالم شهادت احتیاج به بدنی دارد که از طریق تصرف در آن، امور و افعال خویش را انجام دهد. لذا به محض پیدایش، بدنی متناسب با خود انشاء می کند و ملازم خویش می گرداند. نفس انسان گرچه در حد ذات جوهری مجرد است، لیکن در تأثیر و تأثرات نیازمند تن مادی است. چون همانطور که اشاره خواهیم کرد^[۲۷۷] نفس، در آغاز پیدایش، موجودی تام نیست و وجودش، قوامی بدون بدن ندارد و به بدن تعلق دارد، بدنی که به منزله مرکب اوست، ولی در سیر استکمالی خود، نهایتا با وقوع مرگ، تام و مستقل می گردد. «الموت أمر طبیعی منشؤه حرکه النفس من عالم الطبیعه إلى نشأه باقیه و إعراضها عن هذا البدن و خروجها عن غبار هذه الهیآت البدنیه»^[۲۷۸]
بر این اساس و بنابر قول شریف جناب صدرالمتألهین (رحمه الله)، بدن ماده نفس و علت قابلی نوع انسان است؛ و در حقیقت آنچه که زمینه و استعداد پذیرش صورت نوعیه انسانیه، را برای جسم فراهم می کند، همین ماده یا بدن است.^[۲۷۹] تفاوت این عقیده با نظر مشائین در آنجایی رو شن می شود که آن ها ماده بودن بدن برای نفس را بطور مطلق نفی کرده اند، و تنها وجه ترجیحی در بدن برای نفس نسبت به اندان دیگر قایل می شوند.
این تعلق و وابستگی به بدن از آن جهت است که در ابتدا وجودش در نهایت ضعف است و از خود هیچ استقلال و قوامی ندارد و بدن به منزله مرکب است برای او و او را در سیر استکمالی اش به سوی حق یاری می رساند. «(البدن) هو بمنزله المرکب فی طریق الآخره و صیانته عن الآفات العارضه لیمکن لها الاستکمالات العلمیه و العملیه إلى أن یبلغ کمالها الممکن‏».^[۲۸۰] از این رو نفس در آغاز کار و فعالیتش به بدن توجه دارد و آن را می طلبد و اول گامی که در حرکت استکمالی خود بر می دارد، عبارت است از اشتغال به عمران و آبادانی سرزمین تن و قوای جسمانی موجود در آن و تکمیل ساحت ظاهری و حسی خویش.
نفس، فاعل و مدیر قوای بدن و حافظ مزاج آن و افاضه کننده حرارت غریزی است، وقتی این ساحت حسی -که همگی از این عالم طبیعت است- کامل شد و مملکت تن، آباد گشت و نیاز های قوای بدنی برآورده شد، نفس آرام آرام شروع می کند در پرداختن به ساحت دوم وجودش. در واقع نفس در ارتباط با بدن به سمت کمال و استکمال در حرکت است.^[۲۸۱]
۳-۴-۱-۲ نظر حضرت امام خمینی (رحمه الله علیه)
حضرت امام نیز با قبول نظریه جناب صدرالمتألهین (علیهما الرحمه)، مبنی بر جسمانیه الحدوث بودن نفس، رابطه تعلقی نفس و بدن را در یک نگاه رابطه صورت و ماده دانسته و با رد نظریه شیخ الرئیس مبنی بر وجود ارواح، قبل از خلق ابدان و مصاحبت اتفاقی آن ها،^[۲۸۲] تعلق نفس به بدن را قهری و طبیعی و نحوه وجود نفس می دانند، که در اول مرتبه خلقتش صورت ضعیفه ای است، که کم کم به سیر طبیعی قهری، سیر کرده و ترقی می نماید و وجه تجردی پیدا می کند و نفس می شود.^[۲۸۳]
بدن چون ماده نفس است و نفسیت هم که با بدن است، پس ماده، دخیل در موجودیت نفس است مادامى که صورت نفسیت دارد و زمانى که مجرد و مستقل شد، نفس نیست، و بدن، شرط وجود نفس با حفظ مقام نفسیت مى‏باشد و اما با زوال نفسیت و تبدل آن به یک موجود مجرد، بدن، شرط موجود مجرد من حیث هو مجرد نمى‏باشد.^[۲۸۴]
جناب شیخ الرئیس (علیه الرحمه) نیز از بدن به عنوان لباس انسان یاد می کند و می فرماید: این اعضای ما در حقیقت چیزی جز لباسهای ما نیست، که پیوستگی همراهی با ما، آن را جزئی از ما نموده است ، و وقتی خویش را تخیل می نماییم برهنه تخیل نمی کنیم، بلکه خود را دارای اجسامی پوشیده تخیل می کنیم، سبب آن پیوستگی و ملازمت آن هاست، جز اینکه ما در لباسهای خود عادت کردیم که آن ها را درآورده و به کناری می اندازیم ولی در اعضاء چنین عادتی نکردیم، سپس به گمان ما چنین افتاد که اعضاء بسان اجزاء ما هستند و این ظن مؤکد تر از ظن به جزء بودن لباسهای ما برای ماست.^[۲۸۵]
در حقیقت، همانطور که انسان لباسش را به کناری می گذارد و یا عوض می کند، نفس انسان نیز بدن را که مانند لباس است برایش، به کناری می گذارد و بدنی جدید یا به عبارت دیگر لباسی جدید بر می گزیند. لذا آن بدن، که نفس از آن اعراض می نماید، دیگر هیچ ارتباطی با نفس، و تعلقی به او ندارد.
حضرت علامه حسن زاده (دام الظله الشریف) نیز به مانند حضرت امام ضمن پذیرش جسمانیه الحدوث بودن نفس و اقامه ادله بر آن، بدن را برای نفس به مانند دژی می دانند که در سیر استکمالی، نفس را یاری می کند.^[۲۸۶] ایشان همچنین می فرمایند: بدن عنصری مرتبه نازله نفس است،^[۲۸۷] به عبارت دیگر، بدن روح متنزل و متجسم است^[۲۸۸] و نفس ناطقه انسانی مجرد و قائم به ذاتش و خارج از بدن و مستولی بر آن است و تعلق تدبیری و تصرف در بدن دارد،^[۲۸۹] لذا نفس مادام که به بدن نظر داشته باشد نفس است و نفس یعنی مجرد مدبر بدن.^[۲۹۰]
۳-۴-۲ نیاز بدن به نفس
۳-۴-۲-۱ نظر صدرالمتألهین
نفس در انسان حامل بدن است، نه بدن حامل نفس، بسیاری چنین گمان دارند که نفس، عصاره و چکیده عناصر مادی و برگزیده و برآمده از طبیعت است، پس چنین پنداشته اند که، نفس که در انسان از جسم مادی بدست آمده با قوت و غذای طبیعی قوی می گردد و با کم یا نبودن آن ضعیف می شود. درحالیکه نفس، محصل جسم و موجد آن است و نفس است که جسم را مدیریت می کند، و جسم را تا افق های بالا که برایش امکان داشته باشد می برد.^[۲۹۱]
در واقع نفس در آغاز تکونش در دوران نقص نیز از جلوگیری از فساد و زوال و بقاء مزاج و ترکیب بدن و حفظ قوای آن از انحلال و اضمحلال عاجز و ناتوان نیست، بلکه از همان آغاز پیدایش، بر بدن و قوای آن مدیریت دارد و حافظ مزاج و ترکیب اجزاء است و کارش تکمیل و رشد بدن از راه تغذیه تا سر حد مطلوب و کفایت است.
وقتی نفس در آغاز و در زمان نقص، چنین توان و نقشی را داشته باشد، آنگاه که از حیث ذات و جوهر تقویت یافت و تکامل وجودی پیدا کرد چگونه ممکن است عاجز باشد از انجام آن کار هایی که در دوران طفولیت و حتی در دوران جنینی انجام می داده، و چگونه می توان تصور کرد که نفس در زمان تکامل، از آنچه در آغاز پیدایش انجام می داده، از قبیل افزایش کمیت بدن و اعضاء در حال رشد و حفظ و نگهداری مزاج و ترکیب های مزاجی، عاجز و ناتوان باشد. «إن النفس عند أوان نقصها و أول تکونها، لم یکن عاجزه عن حفظ المزاج عن الفساد و الزوال… فإذا قویت فی التجوهر و کملت فی الوجود، کیف عجزت عما قویت علیه نفس الطفل و الجنین»^[۲۹۲]
بنابر این اگر نفس، در دوران تکامل، اندک اندک بدنش رو به فرسودگی، پوسیدگی، تباهی و مرگ می رود، بخاطر ضعف و عجز نفس در مدیریت تن نیست، بلکه به خاطر استقلال نفس و سیر استکمال و انتقال او از عالم دنیا به عالم آخرت است. ^[۲۹۳]
بر همین اساس بدن در رشد و ترقی و تکامل محتاج نفس است، و این احتیاج از اول مرتبه وجودی اش تا نهایت کارش پیوسته وجود دارد، و با مفارقت نفس از بدن، آن دسته از ویژگی ها و خصوصیاتی که به واسطه پیوندش با نفس برایش ایجاد شده بود،‌ زائل می گردد و به جسمی بیجان و غیر نامی تبدیل می شود، و نسبتش با همه نفوس و مجردات یکسان خواهد بود.
۳-۴-۲-۲ نظر امام خمینی (رحمه الله علیه)
حضرت امام (رحمه الله علیه) با تبیین این مطلب که نسبت بین نفس و بدن، نسبت صورت و ماده است، بر همین اساس وجود و هویت و هذیت بدن را به تبع نفس و در پرتو وجود نفس می دانند، لذا آنچه بدن، فی نفسه آن است، تنها مجموعه ای از گوشت و پوست و استخوان است که تفاوتی با دیگر اجسام و عناصر موجود طبیعت ندارد، و ناطقیت و عقل در آن به واسطه نفس شریف انسانی و نمو و حساسیت و حرکت ارادی نیز در مرتبه پایین تر به جهت وجود روح بخاری در وی بوجود می آید.

در کل با این عبارات موفقید:
-فکر می کنید به اکثریت مردم تا چه حد می توان اعتماد کرد؟ هیچ £ ۲-خیلی کم £ ۳-کم£ ۴- زیاد£ ۵-خیلی زیاد£
-نظر شما درباره این جمله که :«اکثر مردم صادقند» چیست؟۱- کاملا مخالفم£ ۲- مخالفم£ ۳- نه موافقم نه مخالفم£ ۴- موافقم£ ۵- کاملا موافقم£
قابلیت اعتماد به عموم(اعتماد به غریبهها): دوگویهی زیر برای سنجش قابلیت اعتماد به عموم مورد استفاده قرار می گیرد:

اگر کیف پول خود را که در آن پول نیز هست گم کنید، فکر می کنید تا چه میزان یکی از همسایگان به شما کمک می کند تا آن را پیدا کنید؟
پاسخ گویه فوق به این صورت است: ۱- خیلی کم£ ۲- کم£ ۳- متوسط£ ۴- زیاد£ ۵- خیلی زیاد£
خوشفر(۱۳۸۷) نیز از گویه فوق استفاده کرده است.
۳-۳-۲-۲- شبکه روابط اجتماعی و پیوندهای خانوادگی
تعریف نظری
شبکه روابط و پیوندهای اجتماعی به عنوان یکی از ابعاد اصلی مفهوم سرمایه اجتماعی در تعریف ما از سرمایه اجتماعی ما گنجانده شده است. این بعد از سرمایه اجتماعی بوسیله شبکه های اجتماعی مورد تعریف و سنجش قرار می گیرد. در چارچوب تحلیل شبکه ای، منظور از سرمایه اجتماعی یعنی شبکه های اجتماعی که از طریق آنها دسترسی به منابع اجتماعی امکان پذیر می شود. پاتنام(۱۹۹۸) بین شبکه های رسمی و غیر رسمی تمایز قایل می شود.
شبکه های رسمی: شبکه های رسمی شامل آن دسته از روابط و پیوندهایی است که افراد را به موسسات و نهادهای رسمی مانند سازمانهای داوطلبانه و نظایر آن مرتبط می کند. شبکه های مشارکت مدنی که توسط پاتنام نیز مطرح شدهاند، معرف مناسبی برای سنجش شبکه های رسمی فرد محسوب می گردد.
شبکه های غیر رسمی: شامل پیوندها و روابط است که افراد جامعه را به نهادهای غیر رسمی مانند شرکت در فعالیتهای جمعی و همچنین اندازه و ظرفیت شبکه مرتبط می سازد. پیوند بین اعضای خانواده، خویشاوندان، دوستان و همسایگان از این نوع می باشند.
تعریف عملیاتی
در پژوهش حاضر، متغیر شبکه روابط و پیوندهای اجتماعی در بعد غیر رسمی سنجیده شده است. برای سنجش شبکه های غیر رسمی افراد از دو مولفه استفاده می شود: اول میزان شرکت فرد در فعالیتهای جمعی مانند مراسم جشن و عروسی یا عزاداری و کارهای تفریحی و معاملات اقتصادی که افراد را به یکدیگر پیوند می دهد، و دوم وسعت شبکه دوستان و همسایگان.
الف- شرکت در فعالیتهای جمعی: در این مولفه از فرد خواسته می شود که میزان شرکت خود را طی یک سال گذشته در فعالیتهای جمعی مربوط به افراد و گروه های اجتماعی مشخص نماید. این گروه ها عبارتند از: اعضای خانواده، فامیل و خویشاوندان، دوستان و آشنایان، همسایگان، اهالی محله، همکاران(فقط شاغلین)، افراد هم قوم و هم مذهب، همشهریها و مردم عادی جامعه. برای اندازه گیری این مولفه از یک طیف پنج قسمتی استفاده می شود که تعداد دفعات شرکت فرد در فعالیتهای جمعی به صورت کمی لحاظ شده، به شرح زیر است: ۱تا ۲بار=کم، ۳-۴بار= تا حدودی، ۵-۶ بار= زیاد، ۷بار و بیشتر=خیلی زیاد.
ب- شبکه دوستان و همسایگان: برای سنجش این متغیر از دو گویه زیر استفاده شده است:
- وضعیت سکونت: از پاسخگو خواسته می شود که دوری یا نزدیک محل سکونت خود را از محل سکونت افراد و گروه های زیر در یک سال گذشته مشخص کند: اعضای خانواده، فامیل و خویشاوندان، دوستان، همسایگان و همکاران. در این تحقیق، فاصله نزدیک عبارتست از ۱۵ تا ۲۰ دقیقه پیاده‌روی یا ۵ تا ۱۰ دقیقه با وسیله نقلیه تا مقصد.
- دفعات رفت و آمد: از فرد خواسته می شود که دفعات رفت و آمد خود را با افراد و گروه های زیر در یک سال گذشته بیان کند: اعضای خانواده، فامیل و خویشاوندان، دوستان، همسایگان و همکاران.
برای اندازه گیری این مولفه از یک طیف پنج قسمتی استفاده می شود که دفعات رفت و آمد به شرح زیر لحاظ شده است: هرروز، هفتگی، ماهانه، سالیانه، هرگز.
۳-۳-۲-۳-مشارکت اجتماعی
تعریف نظری
مشارکت اجتماعی ایجاد فرصتهایی برای قادر ساختن همه اعضای جامعه برای همکاری فعالانه، نفوذ بر فرایند توسعه، و سهیم شدن در منافع حاصل از توسعه است(میجلی و همکاران، ۱۹۸۹: ۲۳). هلی(۱۹۹۷) نیز مشارکت اجتماعی را به صورت مشارکت افراد در فعالیت گروه های خارج از خانواده، عرصه سیاسی و محیط کار(احزاب سیاسی، اتحادیهها و گروه های فشار) تعریف می کند. با توجه به تعریف هلی(۱۹۹۷) می توان گفت مشارکت اجتماعی عبارت است از هر گونه کنش متقابل دواطلبانه، آگاهانه و جمعی افراد و گروه ها در فعالیتهای خارج از خانواده و همه گروه های فعال ناوابسته به سازمانهای سیاسی، گروه های فشار و اتحادیههای کارگری، که به صورت مشارکت رسمی و غیر رسمی مورد مطالعه قرار می گیرد:
مشارکت رسمی: شبکه های رسمی شامل آن دسته از روابط و پیوندهایی است که افراد را به موسسات و نهادهای رسمی مانند سازمانهای داوطلبانه و نظایر آن مرتبط میکند(خوشفر، ۱۳۸۷: ۱۶۲).
مشارکت غیر رسمی: شبکه های غیر رسمی شامل پیوندها در روابطی است که افراد جامعه را به نهادهای غیر رسمی مانند خانواده، خویشاوندان و… جهت شرکت در فعالیتهای جمعی مرتبط مینماید(همان، ۱۶۴).
تعریف عملیاتی
در این پژوهش مشارکت اجتماعی، تنها در بعد مشارکت غیر رسمی سنجیده شده است. برای سنجش مشارکت غیر رسمی، از پاسخگو خواسته می شود که میزان مشارکت خود در فعالیتهای غیر رسمی خیریهای( انواع کمک ها در جشنهای نیکوکاری و عاطفهها، تکریم ایتام، کمک به سالمندان، خیرات و مبرات، کمک و صدقه به مستمندان و مردم آسیب دیده)، در فعالیتهای غیررسمی مذهبی(مانند روضه، عزاداری، جشن و سرور و سایر مجالس دینی در منزل و مسجد) و فعالیتهای همیارانه( میزان کمک به دوستان و همسایگان در نگهداری از فرزند آنان، گوش کردن به مسائل و مشکلات آنان، قرض داد وسایل، قرض دادن پول و رفتن به عیادت بیمار) در طی یک سال گذشته مشخص نماید. برای اندازگیری این مولفه از طیف پنج گویهای هیچوقت، بندرت، گاهی اوقات، اکثر اوقات و همیشه استفاده می شود.
جدول شماره۱-۳: ابعاد و مولفه های سرمایه اجتماعی و تعاریف عملیاتی ارائه شده جهت سنجش آنها

- عراق
از دیگر نقاطی که محور سلفی- سکولار- غربی بر آن تمرکز نموده است؛ کشور عراق می‎باشد. در عراق دولت شیعی در راس امور اجرایی قرار دارد که حکومت‎های دیکتاتوری عرب، ترکیه و کشورهای غربی آن را موجب به هم‏ خوردن توازن منطقه به نفع‎‎ایران ارزیابی می‎نمایند. به همین دلیل‎‎این محور به شدت پیگیر هستند تا حکومت عراق را تضعیف نمایند و در صورت امکان دولت همسو با خود را بر سر کار آورند.
- حماس و حزب الله
محور سلفی- سکولار- غربی تلاش می‎نماید به هر صورت ممکن حماس را با انواع ترفندها و سیاست‎ها از‎‎ایران جدا نماید. روزنامه نیویورک تایمز چندی قبل در‎‎این باره نوشته بود که « ترکیه، مصر و قطر سعی دارند با دادن وعده‎های دیپلماتیک و کمک‎های مالی، حماس را از محور مقاومت‎ی‎عنی‎‎ایران، سوریه و حزب الله لبنان دور کنند» (خبرگزاری مهر، ۱۳۹۱). همچنین‎‎این محور تلاش می‎نماید تا مجموعه‎‎ای از سیاست‎ها را برای تضعیف موقعیت حزب الله عملیاتی نماید.

عربستان و بحرین
موضع گیری محور سلفی- سکولار- غربی نسبت به قیام مردم بحرین و عربستان نیز بسیار جالب می‎باشد.‎‎این محور به شدت مخالف وقوع انقلاب در بحرین می‎باشد.‎‎این مخالفت حداقل ناشی از سه علت می‎باشد:
• در صورت موفقیت مردم بحرین و وقوع انقلاب، به دلیل همسایگی و مشابهت بافت سیاسی و اجتماعی کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس، به طور حتم دومینوی سقوط نظام‎های پادشاهی طرفدار غرب در کل منطقه شدت خواهد گرفت.

• • از سوی دیگر به دلیل شیعی بودن اکثریت مردم بحرین و انقلابیون، در صورت افتادن نظام آل خلیفه، شیعیان به قدرت خواهند رسید و احتمال نزدیکی بحرین به محور مقاومت افزایش می‌یابد.

• • بحرین‎یکی از متحدین استراتژیک آمریکا در منطقه می‎باشد. حضور ناوگان پنجم دریایی‎‎ایالات متحده در بحرین اهمیت‎‎این کشور را دو چندان کرده است. به همین دلایل بود که رژیم آل ‌سعود پس از آغاز خیزش مسالمت‌آمیز مردم بحرین در فوریه‌ ۲۰۱۱، نیروهای خود را با موافقت غرب و تحت عنوان توافق‌نامه‌ نیروهای سپر جزیره برای کمک به سرکوب مردم‎‎این کشور اعزام نمود.

کشور دیگر عربستان سعودی می‎باشد که دارای‎یک سیستم حکومتی قبیله‎‎ای، متصلب و عقب مانده می‌باشد. عربستان که با قیام مردم استان الشرقیه روبه‌رو می‌باشد به سرکوب شدید‎‎این حرکت پرداخته است که ‎‎این عکس العمل به دلیل ماهیت شیعی‎‎این حرکت و‎‎اینکه عربستان در راستای منافع غرب فعالیت می‎کند از سوی تمامی‎کشورهای غربی، ترکیه، مصر و. . . نادیده گرفته شده است.

۴-۹ تحلیل ژئوپولیتیکی در خاورمیانه و در جهان اسلام

۴-۹-۱- ژئوپلیتیک‎‎ایران قبل از انقلاب اسلامی

۴-۹-۱-۱-‎‎ایران و ژئوپلیتیک دو قطبی

شکل‌گیری دوران ژئوپلیتیک دو قطبی در جهان، بعد از جنگ جهانی دوم و از زمان عقب نشینی نیروهای شوروی از آذربایجان‎‎ایران بوده است و بعد از دستیابی اتحاد شوروی در سال ۱۹۴۹م. به بمب اتم و شروع جنگ کره در سال ۱۹۵۰م. به طور رسمی‎آغاز شد.
ایران پس از جنگ جهانی دوم در چارچوب منافع امریکا و غرب و با هدف مهار شوروی، اهمیتی ژئواستراتژیک ‎یافت و همین امر، منشأ سیاست‌های امریکا در برابر‎‎ایران و حتی طراحی کودتای ۲۸مرداد سال ۱۳۳۲ با مشارکت انگلیس، برای برکناری دولت مصدق بود. ترومن نیز بر همین اساس «تئوری دربرگیری» خود را، مشتمل بر تصمیم امریکا به دفاع از

منابع (مآخذهایی که به طورغیر مستقیم در پایان نامه استفاده شده است)

1. 1. شرکت پرورش داده با همکاری شرکت سما سامانه‌های مهندسی اطلاعات، تدوین برنامه جامع فناوری اطلاعات ایران (۱)، گزارش وضعیت موجود دولت الکترونیکی در ایران. اکبر ثقفیان، چاپ اول، دبیرخانه عالی اطلاع رسانی، ۱۳۸۷٫

1. 1. رمضان، مجید; حسنوی، رضا. بهره‌وری دانش در سازمان‌های دانشی. آتی نگر، چاپ اول، ۱۳۹۰٫

1. 1. اخوان، پیمان; جودی، الهام. گام‌های عملیاتی مدیریت دانش: نقشه‌های دانش. آتی نگر، چاپ اول، ۱۳۹۱٫

1. 1. شیخ بهائی، محمدرضا. کسب و کار الکترونیکی با رویکردی برسیستم‌های اطلاعاتی. آتی نگر، چاپ اول، ۱۳۹۳٫

1. 1. حسنوی، رضا; رمضان، مجید. سرمایه فکری سازمان. آتی نگر، چاپ اول، ۱۳۹۱٫

1. 1. سهرابی، بابک; دارمی، هادی. مدیریت دانش با رویکرد MBA. سمت، چاپ اول، ۱۳۸۹٫

1. 1. صدیقی، ژیلا; مجدزاده، سیدرضا; نجات، سحرناز; غلامی، ژاله. ترجمه دانش و بهره برداری از نتایج پژوهش. خطیب زاده، شهاب. گروه مطالعاتی ترجمه دانش دانشگاه علوم پزشکی تهران.

1. 1. حسن بیگی، محسن.۱۳۸۹،"ارائه مدل عوامل کلیدی موفقیت مدیریت دانش به منظور افزایش خلاقیت و یادگیری سازمانی در شرکت فرودگاه‌های کشور"، پایان نامه جهت دریافت درجه کارشناسی ارشد در رشته مدیریت فناوری اطلاعات، دانشکده فنی و مهندسی، دانشگاه پیام نور.

1. 1. 1. پورنژدی، شهریار عبدالله. «ارائه چارچوب مفهومی برای مدیریت استراتژیک دانش». اولین کنفرانس ملی مدیریت دانش، ۱۳ و ۱۴ بهمن ۱۳۸۶، مرکز همایش‌های بین المللی رازی.

   

1. 1. عباسی، زهره. «مروری بر مدل‌های پیاده سازی مدیریت دانش در سازمان‌ها». اولین کنفرانس ملی مدیریت دانش، ۱۳ و ۱۴ بهمن ۱۳۸۶، مرکز همایش‌های بین المللی رازی.

1. 1. عبدی، محمدرضا; صفایی، سپیده. «ارائه الگویی برای ایجاد و استقرار نظام مدیریت دانش در سازمان امور مالیاتی کشور». پژوهشنامه مالیات، شماره بیست و یکم، مسلسل ۶۹(۱۳۹۳).

1. 1. خدیور، آمنه; نصری نصرآبادی، شهره; فلاح، الهام. «طراحی سیستم خبره فازی جهت انتخاب استراتژی مدیریت دانش». فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (۱۳۹۳).

1. 1. انصاری رنانی، قاسم; قاسمی نامقی، محمد. «ارزیابی اثر مدیریت دانش در خلق استراتژی رقابتی تمایز از مجرای زنجیره ارزش فعالیت‌های سازمان». پژوهشنامه مدیریت تحول، ۲(۱۳۸۸).

1. 1. ناظمی، جمشید; ترکاشوند، زهرا; سمیع زاده، رضا; سیدی حسینی نیا، سید شهروز. «الگوی کارای مدیریت دانش در زنجیره تأمین». مجله پزوهش‌های مدیریت دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، شماره ۸۹(۱۳۹۰).

1. 1. Dalkir,K. Knowledge Management in theory and practice, 2^nd Ed.,the MIT Press(2011).

1. 1. Marianna Marra, William Ho, John S. Edwards (2012). Supply chain knowledge management: A literature review. Expert Systems with Applications 39 (2012) 6103–۶۱۱۰٫

Abstract:
Current research aims to develop a conceptual model for e-government service supply chain knowledge managmenet emphasising on e-commerce Government to custome (G2C). For this purpose, the researcher chose National Organization for Civil Registration of Isfahan asresearch case and viewpoints of experts in this organization was selected as the main sources. In addition to organizational documents and literature review, the researcher used deep interviews and direct observation to collect first-hand data. In fact, Grounded theory research method was used to analyze and combine data. Moreover, textual data mining was used to verify the accuracy of the results of this research. The methodology helped us to develop a conceptual model and to Explain how the relationship between knowledge management, supply chain of services and G2C e-commerce can be justified. Taking advantage of knowledge management process in organizations, providing better e-government services was expressed and the application of the proposed model to increase productivity of e-government services was addressed. Our conceptual model has 6-layers including (1)Culture, (2)Standards and Regulations, (3)Strategy and policy documents in Knowledege Management, (4)Incentive mechanisms, (5)IT Infrastructure and Applications, (6)Knowledege Management Cycle. Then, The researcher Start the development cycle of knowledge management and knowledge management processes throughout the supply chain of service and optimized design. Emphasizes the use of the knowledge management cycle, enabling the development of e-government services in the field of public services provided to citizen(Government to citizen). Developed knowledge management cycle stages include (1)Targeted knowledge, (2)Explore and identify knowledge, (3)Knowledge Creation, (4)Organizing knowledge, (5)Composition and Development of Knowledge, (6)Recorded knowledge, (7)Sharing and dissemination of knowledge, (8)Understanding knowledge, (9)Application of knowledge, (10)Assessment of knowledge, (11)Maintenance of Knowledege. Finally The components of the proposed model was compared with the success factors of knowledge management from the perspective of scholars, as a result Application and Effectiveness of the model was proved.
Keywords:Knowledege Management, Supply Chain, G2C e-Commerce,Grounded Theory, Textual DataMining.

The University of Qom
Faculty of Engineering
Thesis
For Degree of Master of Science (MSc)
In Information Tchnology Engineering (e-Commerce)
Title:
Development of a Conceptual Model for Managing knowledge of G2C e-Commerce Supply Chain
Supervisor:
Dr. Jalal RezaeeNour
By:
MohammadReza SheikhBahaei
December, 2014

1. 1. Government to Citizen ↑

1. 1. Government to Business ↑

1. 1. Government to Employee ↑

1. 1. Government to Government ↑

1. 1. E-Governmment ↑

1. 1. Geographic Information System ↑

1. 1. E-Payment ↑

1. 1. E-Procurement ↑

1. E-Document ↑