١- ایجاد زمینه مناسب جهت کشف خلاقیتهای نهفته مددجویان مستعد.

٢- ارتقاء سطح آگاهیهای عمومی، دانش فنی و مهارتهای حرفهای.

٣- افزایش توان اقتصادی خانوارهای تحت پوشش و نیازمند.

۴- ایجاد فرهنگ کار و تلاش و کارایی اجتماعی .

۵- ایجاد خودباوری و اعتماد به نفس در جامعه مددجویی.

۶- کاهش فقر و بیکاری و ناهنجاری درخانواده مددجو.

٧- پیشگیری از مهاجرتهای بی رویه. (ولیئی ،١٣٨٨)

سیاستهای اجرایی توانمند سازی مددجویان:

۱- ایجاد سازوکار مناسب جهت شناسایی مددجویان مستعد و تعیین میزان توانایی،تجربه و مهارت اقشار تحت پوشش و مددجویان موردی.

۲- کوشش در ارتقاء سطح آگاهیهای عمومی، دانش فنی و مهارت حرفهای آنها.

۳- شناسایی و بهره گیری از امکانات بالقوه و بالفعل مناطق مختلف کشور و بهره گیری ازآن جهت ایجاد و توسعه اشتغال مددجویان.

۴- ایجاد زمینه مناسب جهت حضور مددجویان مستعد در فعالیتهای اقتصادی واجتماعی بمنظور اشتغال و کسب درآمد پایدار.

۵-هدایت تحصیلی و هدایت شغلی فرزندان درحال تحصیل، بازمانده از تحصیل وفارغ التحصیل خانواده های تحت پوشش و کمک به آنها جهت شغل یابی و یا فعالیت دریک حرفه درآمدزا (کسب وکارمناسب).

۶- هدایت مددجویان به سمت اجرای طرحهای کوچک اقتصادی درقالب مدلهای موفق( انفرادی خوداشتغالی(و تعاونیهای خانوادگی، فامیلی با رعایت شرایط فرهنگی و توانایی مددجویان به هرشکل ممکن حقیقی و حقوقی.

۷- همیاری در اجرای طرحهای تجمعی که از صرفه اقتصادی بالاتری نسبت به طرحهای انفرادی برخوردار می باشند.

۸- همیاری در اجرای طرحهای ویژه استانی و منطقه ای که دارای توجیه اقتصادی مثبت بوده و مددجویان قادر به انجام آن می باشند.

۹- اولویت دادن به اشتغال مددجویان ساکن روستاها و شهرهای کوچک.

۱۰-تلاش در جهت جذب و هدایت اعتبارات دولتی، مردمی و تسهیلات بانکها جهت ایجاد و توسعه اشتغال پایدارخصوصاً در مناطق محروم.

۱۱-ایجاد تنوع بیشتر در طرحهای اشتغال با رویکرد فناوری جدید متناسب با استعداد و امکانات مناطق.

۱۲- پایدار سازی مشاغل ایجاد شده.

۱۳- پیشگیری از سقوط مجدد مددیافتگان به چرخه فقر (ولیئی ،١٣٨٨)

بررسی آثارو نتایج طرحهای توانمند سازی شغلی مددجویان:

تحقیقات انجام شده پیرامون فعالیتهای توانمند سازی امداد حاکی از آن است که اجرای طرحهای اشتغال وخودکفایی علاوه برافزایش توان مالی مددجویان بر عوامل بسیاری تأثیرگذار بوده که آثار و نتایج مختلف آن کاملا” ملموس است. ازجمله آثار مثبت این اقدام خداپسندانه، ایجاد فرهنگ کار و تلاش، خود باوری و خود اتکائی در بین افراد وخانواده های تحت پوشش امداد بوده است که شادابی و امید به آینده بهتر را در مجریان و خانواده های آنها بوجود آورده است، البته آثار اجتماعی این برنامه، اعتبار و اعتماد بیشتری برای مددجویان به همراه داشته و موجب گردیده فرصتی برابر در صحنه های اجتماعی و اقتصادی برای آنها بوجود آید که در رشد و خودکفائی ایشان نقش بسیار مؤثری داشته است. (ولیئی ، ١٣٨٨)

در کشور هایی مانند ایران بنگاه های خرد سهم بزرگی در تولید و اشتغال دارند و مراکزی مانند کمیته امداد امام خمینی(ره) متولی سیاست گذاری توسعه ی کار آفرینی باشد تا با اعطای وام  و کمک به بنگاه های خرد و سهولت در وام دادن و بازار یابی و توجیه طرح های اشتغال و برداشتن موانع موجب توانمندی مدد جویان و توسعه مناطق محروم گردد و با خدمات مشاوره ای در زمینه ی مدیریت ، امور مالی ، فعالیت تجاری و فراهم ساختن محیط کسب وکار بپردازد.کمیته امداد امام (ره) تنها بیست روز پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران به فرمان حضرت امام خمینی (ره)با هدف ریشه کنی فقرو ایجاد عدالت اقتصادی، و اجتماعی در جامعه، کم کردن شکاف طبقاتی و ایجاد اشتغال برای خانواده های کم درآمد و رسیدن به رشد و توسعه در کشور ایجاد گردید بدیهی است ایجاد اشتغال و توانمندی خانوارها از وظایف اصلی و بنیادی این نهاد مقدس بوده و با توجه به جوان بودن جامعه ایران و سطح بالای بیکاری در کشور که ریشه در مصرف زدگی مملکت در دوران پهلوی داشته کمیته امداد امام (ره) در این راستا با شناسایی استعداد جوانان و خانواده های تحت حمایت و ارائه آموزشهای کوتاه و بلند مدت تلاش می نماید تا با تقویت بنیه علمی خانواده های تحت حمایت بستری لازم را برای ایجاد اشتغال در خانواده ها و استقلال مالی آنها فراهم آورد که در این خصوص کمیته امداد امام  در دفتر مرکزی با ایجاد معاونت اشتغال و خودکفایی و در مراکز استانها نیز با ایجاد معاون اشتغال و خودکفایی و در ادارات و مدیریتها با ایجاد واحد اشتغال به این امر خطیر توجه وی‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍ژه نموده و با شناسایی استعداد خانواده ها و فرزندان مجرد و متاهل آنها و انجام مشاورات شغلی لازم و پرداخت وامهای کم بهره به آنان مبادرت به ایجاد اشتغال برای خانواده های نیازمند تحت حمایت نموده و چند سال پس از اجرای طرح در صورتی که طرح اجرا شده موفقیت آمیز باشد مبادرت به خودکفا نمودن خانوار نموده و در واقع خروجی تمام فعالیتهای امداد به ایجاد اشتغال و خودکفایی خانوارها می انجامد و از آنجا که وظیفه ایجاد اشتغال در جامعه جهت جلوگیری از جرم و بزه از وظایف اصلی دولتها می باشد لذا امداد نیز در این حوزه خطیر قدم گذاشته و با توجه به اهمیت موضوع اشتغال در کشور بنده نیز این موضوع را انتخاب نمودم تا سهم کوچکی از دریای بیکران خدمات امداد در  حوزه ایجاد اشتغال و موانع آنرا بررسی نمایم امیدوارم بتوانم در این راه موفق باشم.

۱-مددجو:: شخصی است که بنا به عللی از قبیل فقدان سرپرست، ازکارافتادگی سرپرست، معلولیت سرپرست و بیماری سرپرست یا استیصال و درماندگی برحسب نوع نیازمندی، مورد حمایت مستمر کمیته امداد قرار می‌گیرند.(ولیئی،۱۳۸۸)

۲- فرد مستعد خود کفایی:

به مددجویی اطلاق می شود که از توان جسمی ،علاقه و زمینه لازم برای خود –اتکایی و اجرای طرحهای خود کفایی و اشتغالزایی برحوردار باشد. این فرد ممکن است دارای مهارت لازم نبوده ولی زمینه فراگیری را داشته باشد. (ولیئی،۱۳۸۸)

۳-مددجوی مستعد خود کفایی:

به مددجویی اطلاق می‎شود که از توان جسمی، علاقه و زمینه لازم برای خوداتکایی و اجرای طرحهای خودکفایی و اشتغال‎زایی برخوردار باشد. این فرد ممکن است دارای مهارت لازم نبوده ولی زمینه فراگیری را داشته باشد(ولیئی،۱۳۸۸)

۴-فضای خودکفایی:فضایی است که متناسب با نوع طرح خودکفایی، برای خانوار، ایجاد می‎گردد تا زمینه اجرای طرح فراهم آید.(ولیئی،۱۳۸۸)

۵-تعریف مددجو خود کفا :

طرحی است که خانوار مجری آن، در دوره مورد نظر از درآمد و شرایط کافی برخوردار شده و با رسیدن به خودکفایی، طبق ضوابط مستمری وی قطع شده است(ولیئی،۱۳۸۸)

۶-تعریف مددجو موردی  :به مددجویی گفته می‌شود که به دلیل مورد پیش آمده در یک یا چند نوبت، از امکانات حمایتی و پیش بینی شده سازمان ذیربط بهره‌مند شود(ولیئی،۱۳۸۸)

۷-تعریف مستمری:

به موجب این طرح خانواده هایی تحت حمایت قرار می گیرند که به دلیل مواردی از قبیل فوت سرپرست، طلاق، مفقودی یا متارکه سرپرست، از کار افتادگی سرپرست، بیماری سرپرست، اشتغال به خدمت نظا م وظیفه سرپرست یا نان آور خانوار، زندانی شدن سرپرست یا نان آور خانوار و نظایر آن، قادر به تامین مخارج اولیه زندگی خانواده خود نمی باشند. فراد مزبور عبارتند از:
‌الف - ازکارافتادگان و معلولان نیازمند که توانایی مالی اداره زندگی خود را ندارند و افراد تحت تکفل آنها.
ب - زنان و کودکان بی‌سرپرست و نیازمند موضوع قانون تأمین زنان و کودکان بی‌سرپرست، مصوب۱۳۷۱٫
پ - خانواده‌های زندانیان نیازمند، در مدت زندانی بودن سرپرست خانواده.
ت - آسیب‌دیدگان ناشی از حوادث طبیعی و غیر طبیعی که امکانات اولیه زندگی خود یا وسایل اشتغال خود را از دست داده‌اند تا زمانی که امکانات اولیه یا‌وسایل اشتغال خود را به دست آورند.
ث - عایله نیازمند تحت تکفل سربازانی که درآمدی برای اداره زندگی ندارند، در مدت سربازی و حداکثر تا پایان سال۱۳۷۴(ولیئی،۱۳۸۸)

۸- اشتغال: اشتغال به وضعیتى اطلاق مى‌شود که در آن به ازاء شرکت مستقیم و فعال در جریان تولید و انجام خدمات، پاداش یا مزدى به‌صورت نقدى یا جنسى پرداخت مى‌شود.(علیزاده،۱۳۹۲)

۹-شُغل فعالیتی منظم است که در ازای دریافت پول انجام می‌شود. یک فرد عموما یک شغل را با کارمندی، داوطلبی، یا شروع کسب‌وکار آغاز می‌کند. مدت‌زمان یک شغل می‌تواند از یک ساعت (در مورد کارهای خاص) تا تمام طول عمر (در مورد برخی قاضی‌ها) به درازا بکشد. اگر یک فرد برای نوع مشخصی از شغل تربیت شده باشد، بدان حرفه یا پیشه می‌گویند. مجموعه شغل‌های یک فرد در طول زندگی سوابق شغلی آن فرد را تشکیل می‌دهد(خانپور، ۱۳۹۳)

۱۰-کاریابی: مجموعه اقداماتی است که طی آن تمهیدات لازم جهت جذب و اشتغال بکار مددجویان مستعد و واجد شرایط و آموزش دیده در بخشهای تولیدی،صنعتی، خدماتی و موسسات و سازمانها فراهم می‎شود.(ولیئی،۱۳۸۸)

۱۱- تسهیلات بانکی

یکی از مهمترین خدمات بانک ها که مورد علاقه تمام اقشار جامعه قرار دارد وام و تسهیلات است تسهیلات بانکی همان خروجی های اصلی بانک ها هستند که از طریق آنها نقدینگی های سرگردان جامعه، به مبادی تعریف شده و هدفمند اقتصادیتزریق می شود. بدین معنی که یک بانک با تجهیز منابع (شامل سرمایه و حقوق صاحبان سهام و انواع سپرده ها و یا سایر بدهی ها) آنها را در راستای اهداف از قبل تعیین شده به مصرف می رساند. به لحاظ لغوی کلمه تسهیلات از ریشه سهل کردن (آسان کردن) می آید.
ممکن است پرسیده شود کاربرد این تسهیلات چیست و به چه شکل باعث حمایت از بخش های اقتصادی می شود؟ در زندگی اقتصادی معمولاً موضوع نقدینگی و احتیاج به آن از اهمیت فراوانی برخوردار است.
شما وقتی یک کالایی را قسطی از بازار می‌خرید، در واقع فروشنده، خرید کالا را برای شما سهل کرده یا به شما تسهیلات داده است. اگر پولی را از کسی می‌گیرید به قصد اینکه با آن کار کنید و هر چه سود بدست آمد به نسبتی، بین هم تقسیم کنید، آن طرف به شما تسهیلات داده است. چون شما به تنهایی پول نداشتیددر مواردی واژه های دیگری مثل اعتبار، تأمین مالی و وام برای تسهیلات بانکی بکار میرود که با کمی تفاوت از یک جنس می باشند، البته کلمه وام در بانکداری اسلامی صرفاً برای اعطای تسهیلات قرض الحسنه بکار می رود. (مصطفی زادگان، ۱۳۹۳)

۱۲-انواع بوروکراسی : انواع مختلف از دریافت‌های متفاوتِ بوروکراسیکلمه بوروکراسی از تاریخ طرح آن تاکنون در چندین نوع دریافت (دریافت به معنای: مفهوم استنباط شده از نوع پیاده‌سازی) شناخته شده‌است:

بوروکراسی به عنوان سازمان معقول:

یک مکانیزیم اجتماعی و ایده‌آل تصور شده‌است که کارایی را به حداکثر می‌رساند وبا سازمان‌های بزرگ و پیچیده تطبیق می‌کند.( وجدانی ، ۱۳۹۱)

بوروکراسی به عنوان عدم کارایی سازمان:

به عنوان ضد تحرک اداری و ضد نوآوری در سازمان به کار برده شده‌است که به عدم قابلیت انعطاف و انهدام حس شخصیت تمایل دارد.( وجدانی ، ۱۳۹۱)

بوروکراسی به عنوان حکومت مأموران اداری:

در سیستمی از حکومت به کار می‌رود که کنترل آن به دست مأموران اداری است و قدرتشان آزادی مردم عادی را به مخاطره می‌اندازد.( وجدانی ، ۱۳۹۱)

بوروکراسی به عنوان اداره عمومی:

صرفاً به گروهی از انسان‌ها یا مستخدمان اشاره می‌کند که وظایف معینی را انجام می‌دهند که جامعه آن‌ها را ضروری می‌داند. در ارتباط، چهار نوع بوروکراسی محافظ، طبقاتی، جانبداری حزبی و مبتنی بر شایستگی تشخیص داده شده‌است.( وجدانی ، ۱۳۹۱)

بوروکراسی به عنوان اداره به وسیله مأموران اداری:از دید «وبر» اداره به وسیله مأموران اداری منتسب و محدود می‌شود که براساس آن، هر جا عده‌ای کارکنان منصوب وجود داشته باشند، امکان بحث در مورد وجود بوروکراسی فراهم خواهد شد( وجدانی ، ۱۳۹۱)

۱۳-احکام ضامن شدن
اگر انسان بخواهد ضامن شود که بدهی کسی را بدهد، ضامن شدن او در صورتی صحیح است، که به هر لفظی اگرچه عربی نباشد، یا به عملی به طلبکار بفهماند که من ضامن شده‌ام طلب تو را بدهم، و طلبکار هم رضایت خود را بفهماند، و راضی بودن بدهکار شرط نیست. و این معامله دو صورت دارد:
۱ -اینکه ضامن، دَین را از ذمّه بدهکار به ذمّه خود منتقل سازد، پس اگر قبل از پرداخت فوت کند، مانند سایر دیون بر ارث مقدم خواهد بود، و معمولاً منظور فقها، از کلمه «ضمان» این معنی است
۲  -اینکه ضامن ملتزم شود دین را بپردازد ولی ذمّه او مشغول نمیشود، و اگر وصیّت نکند، از اموال او پس از مرگ، پرداخت نمیشود.ضامن و طلبکار باید بالغ و عاقل باشند، و کسی هم آنها را مجبور نکرده باشد، و نیز باید سفیه نباشند، و همچنین طلبکار باید مفلّس نباشد، ولی این شرط‌ها در بدهکار نیست، مثلاً اگر کسی ضامن شود که بدهی بچه، یا دیوانه، یا سفیه را بدهد صحیح است.هرگاه برای ضامن شدن خودش شرطی قرار دهد، مثلاً بگویداگر بدهکار قرض تو را نداد من میدهم، ضامن شدن او به نحو اوّل در محل اشکال است، ولی به نحو دوّم مذکور در همان مسأله اشکال ندارد.کسی که انسان ضامن بدهی او می‌شود باید بدهکار باشد، پس اگر کسی بخواهد از دیگری قرض کند، تا وقتی قرض نکرده است، انسان نمی‌تواند ضامن او شود. و این شرط در ضمان به نحو دوّم نیست.در صورتی انسان می‌تواند ضامن شود که طلبکار و بدهکار و جنس بدهی، همه در واقع معین باشند، پس اگر دو نفر از کسی طلبکار باشند، و انسان بگوید من ضامن هستم که طلب یکی از شماها را بدهم، چون معین نکرده است که طلب کدام را میدهد، ضامن شدن او باطل است. و نیز اگر کسی از دو نفر طلبکار باشد و شخصی بگوید من ضامن هستم، که بدهی یکی از آن دو نفر را به تو بدهم، چون معین نکرده است که بدهی کدام را میدهد، ضامن شدن او باطل میباشد. و همچنین اگر کسی از دیگری مثلاً ده من گندم، و ده تومان پول طلبکار باشد و شخصی بگوید: من ضامن یکی از دو طلب تو هستم و معین نکند که ضامن گندم است، یا ضامن پول، صحیح نیست.اگر کسی بدون اجازه بدهکار ضامن شود که بدهی او را بدهد، نمی‌تواند چیزی از او بگیرداگر کسی با اجازه بدهکار ضامن شود که بدهی او را بدهد، می‌تواند مقداری را که ضامن شده هرچند پیش از دادن آن از او مطالبه نماید، ولی اگر بجای جنسی که بدهکار بوده است. جنس دیگری به طلبکار او بدهد، نمی‌تواند چیزی را که داده است از او مطالبه نماید، مثلاً اگر ده من گندم بدهکار باشد، و ضامن ده من برنج بدهد، نمی‌تواند برنج را از او مطالبه نماید، اما اگر خودش راضی شود که برنج بدهد اشکال ندارد.اگر طلبکار طلب خود را به ضامن ببخشد، ضامن نمی‌تواند از بدهکار چیزی بگیرد، و اگر مقداری از آن را ببخشد نمی‌تواند آن مقدار را مطالبه نماید، ولی اگر همه آن را یا بخشی از آن را هبه کند، یا از باب خمس، یا زکات، یا صدقات و امثال آن حساب کند، ضامن می‌تواند از بدهکار مطالبه نماید. اگر انسان ضامن شود که بدهی کسی را بدهد، نمی‌تواند از ضامن شدن خود برگرددضامن و طلبکار بنا بر احتیاط واجبنمی‌توانند شرط کنند که هر وقت بخواهند ضمانت را به هم بزنند.هرگاه انسان در موقع ضمانت بتواند طلب طلبکار را بدهد اگرچه بعد از آن فقیر شود، طلبکار نمی‌تواند ضمانت او را فسخ کند و طلب خود را از بدهکار اوّل مطالبه نماید، و همچنین است اگر در آن موقع نتواند طلب او را بدهد، ولی طلبکار بداند و به ضامن شدن او راضی شود..اگر انسان در موقعی که ضامن می‌شود نتواند طلب طلبکار را بدهد و طلبکار چگونگی را نمیدانسته است و بخواهد ضامن بودن او را به هم بزند، اشکال دارد، بخصوص در صورتی که ضامن پیش از اینکه طلبکار ملتفت شود قدرت پیدا کرده باشد.) حسینی سیستانی مسأله۲۳۴۰-۲۳۲۹،۱۳۹۳)

تورم یکی از عمومی ترین موضوعات در اقتصاد است که همه دوست دارند بدون داشتن تخصص در اقتصاد و به زبان ساده از مفهوم و کارکرد آن سردر آورند. تعریف های مختلفی از تورم به عمل آمده، که همه آنها تقریباً بیانگر یک موضوع هستند: تورم عبارت است از افزایش دائم و بی رویه سطح عمومی قیمت کالاها و خدمات که در نهایت به کاهش قدرت خرید و نا بسامانی اقتصادی منجر می شود.

انواع تورم :

در نظریه هاى اقتصادى، تورم را به سه نوع تقسیم مى کنند:

۱-تورم خزنده (آرام- خفیف): به افزایش ملایم قیمت ها گفته می شود.

۲-تورم شدید (تورم شتابان یا تازنده): در این نوع تورم آهنگ افزایش قیمت ها تند و سریع است.

۳-تورم بسیار شدید (تورم افسار گسیخته- فوق تورم و ابر تورم): این نوع تورم شدیدترین حالت تورم به شمار مى رود.

یعنی اگر انسان در هر ناحیه نواحی زندگی که حکم یک شأن و وسیله ای را دارد، شایستگی اداره و نگهداری و بهره برداری از آن را داشته باشد، چنین شخصی در آن کار و در آن شأن «رشید» است؛ حال آن چیز هر چه می خواهد باشد، همه ی آن چیزها و اشیائی که وسائل و سرمایه های زندگی هستند مطالعه ی علمی رشد انسان و چگونگی آن مورد علاقه ی روان شناسان رشد است. تغییرات زیادی در جنبه های مختلف زیستی، روانی و اجتماعی انسان به ویژه در طول بیست سال اول زندگی صورت می گیرد و به صورت پیش رونده ای ادامه می یابد موجب می شود تا رفتارهای سالم تر، سازمان یافته تر، پیچیده تر و کار آمدتری جای رفتارهای قبلی را بگیرند. روان شناسان این تغییرات را رشد می نامند. به اعتقاد آنان «رشد عبارت است از تغییرات کمی و کیفی نسبتاً پایدار، مستمر و فراگیر در قابلیت ها که تحت تأصیر نضج ( رسش ) و تعامل آن با محیط، در قالب الگویی منسجم صورت می پذیرد و مستلزم وحدت پیچیدگی ها و کنش هاست. » باید یاد آور شویم که واژه های دیگری چون نمو و نضج وجود دارند که گاه به جای رشد به کار می روند و البته هر یک نیز معنی خاص خود را دارند. در تعریف نمو گفته شده است که « نمو بر افزایش قد و وزن یا اندازه ی فیزیکی دلالت می کند » و در مورد نضج نیز تعریف به صورت « رسیدن به حدی از توانایی عملی که انجام یک الگوی خاص را ممکن می سازد » آمده است. بدیهی است که نضج را در هر زمان باید به صورتی نسبی در نظر گرفت و دانست که تکامل و سازمان یافتگی نظام عصبی و توانایی های بدنی و روانی ذاتی موجود زنده بر آن مؤثر و تجربه بر آن بی تأثیر است . ( مطهری، ۱۳۷۲)

              ۱۵-۲- ۶فرضیه ها:

- فرضیه اول:سختگیری بانکهای عامل برعدم تمایل مددجو به اجرای طرح خودکفایی تاثیر معناداری دارد.

ضامن” شدن برای دیگری تا بتواند وام بگیرد از جمله اموری است که مسئولیت سنگینی دارد و بسیاری از پرونده های قضایی به این امر اختصاص یافته اما این دلیل می شود که ما ضامن نشویم و در یک امر خیر مشارکت نکنیم؟ مسلما خیر پس بهتر است قوانین مربوط به ضمانت را بدانیم تا آگاهانه وارد این عرصه شویم و مشکلاتمان به حد اقل کاهش یابد.به گزارش بانکی دات آی آر، معمولا شرایط دریافت وام و ضامن در مورد بانک های مختلف و نوع وام متفاوت است اما قانون ضمانت ثابت بوده و در مورد همه وام ها صدق می کند.به عنوان مثال برخی وام ها نیازمند دو ضامن دارای جواز کسب یا حرفه دولتی می باشد در حالی که برخی وام ها در ازای وام سفته می پذیرند. (سلیمانی،۱۳۹۳ )

مدیرکل کمیته امداد سیستان و بلوچستان گفت: نگاه امروز این نهاد هدفمندکردن توانمندسازی مددجویان زیرپوشش بوده که به منظور تحقق این مهم برگزاری دوره‌های آموزشی و استفاده از ظرفیت‌های مردمی همچنین تعامل و مشارکت با بانک‌ها در دستور کار در سطح کلان و استانی قرار گرفته است. توانمندسازی مدجویان تحت حمایت به عنوان تنها راه برون رفت آنان از چرخه فقر همواره مورد توجه این نهاد بوده است.

وی افزود: تأکید ویژه این نهاد بر توانمندسازی با محویت اشتغال به عنوان اصلی ترین راه مبارزه با فقر منجر به شکل گیری و توسعه روش ها و فرآیندهای بعضاً منحصر به فرد شده است که برخاسته از دستورات دینی و مبانی اعتقادی و از سوی بسیاری از سازمان ها، موسسات و نهادهای حمایتی مورد توجه قرار گرفته است.: اساس و محور فعالیت های کمیته امداد امام خمینی (ره) بر محور اشتغال آفرینی و خودکفایی محرومان قرار گرفته است از‌این‌رو باید افراد و خانواده‌های تحت پوشش پس از ماندن یک پروسه زمانی کوتاه در خانواده امداد و تغذیه فکری، رفتاری، آموزشی و مشاوره‌ای آماده حضوری موفق در جامعه شوند.مسعودیان راد خاطرنشان کرد: توانمندسازی افراد بی بضاعت سبب ایجاد قابلیت در افراد و گروه های محروم برای مشارکت های فعال و آگاهانه در تأمین رفاه فردی و اجتماعی می شود اگرچه برنامه توانمندسازی افراد و جوامع ، در قلمرو فعالیت های کمیته امداد امام (ره) است.وی اضافه کرد: با توجه به اینکه با روند رو به رشد خانواده های تحت پوشش کمیته امداد مواجه هستیم که یکی از مهمترین دلایل آن بیکاری ، افزایش آمار طلاق و … بوده ، این درحالی است که در صورت عدم توانمندسازی آنان باید منتظر آسیب هایی چون بالا رفتن جرایم شد.(مسعودیان راد ،۱۳۹۳)

پرداخت وام خوداشتغالی به مددجویان کمیته امداد امام خمینی(ره) از اقدامات حمایتی این نهاد در ایجاد اشتغال و بهبود وضعیت معیشتی خانواده بزرگ کمیته امداد است که به برکت نظام مقدس جموری اسلامی تاکنون خدمات در خور توجهی در حوزه‌های مختلف خدمات‌رسانی به این قشر نیازمند ارائه شده است.اعطاء تسهیلات خوداشتغالی یکی از حمایت‌های این نهاد در کمک به وضعیت معیشتی و بهبود زندگی مددجویان نیازمند است که با تامین منابع مالی و معرفی مددجویان، بانک‌های عامل موظف به پرداخت تسهیلات تخصیصی هستند. ایجاد معطلی و سخت‌گیری در قبول ضامن و ضمانتنامه‌ها از جمله مشکلات متقاضیان مددجوی معرفی شده استدر حالی که اعلام شده است برای دریافت وام یک ضامن کافی است ولی هنوز برخی بانک‌ها خواهان معرفی دو ضامن هستند و یا با وجود اینکه دولت اعلام کرده گواهی کسر از حقوق لازم نیست ولی بسیاری از بانک‌ها هنوز به دنبال این قضیه هستند. افرادی که تحت پوشش کمیته امداد امامخمینی(ره) قرار می‌گیرند از اقشار بی‌بضاعت و ضعیف جامعه هستند که هدف از اعطای تسهیلات به این قشر محروم، خارج شدن از چتر حمایتی کمیته امداد و خودکفایی این مددجویان است، متاسفانه کمتر به این موضوع توجه می‌شود و قرار دادن شرایط سخت برای این افراد ممکن است در دراز مدت تبعات و آسیب‌های اجتماعی به بار آورده و در نهایت گریبان جامعه را بگیردشعار این نهاد حمایتی استقلال و توانمند سازی مددجویان است که در همین راستا با اموزش های فنی و حرفه ای مقدمات کار و حرفه اموزی را برای افراد فراهم می کند بعد از فراگیری اموزش های لازم  با تسهیلات که توسط کمیته امداد پرداخت می شود مددجویان کمیته می توانند با راه اندازی کارگاه تولیدی ایجاد اشتغال نمایند و توانمند شوند .طبق صحبت هایی که با تعدادی از متقاضیان دریافت وام کمیته امداد صورت گرفت مشخص شد که متاسفانه مهمترین مشکلات مددجویان سختگیری بانک ها در بحث ضمانت ها است که قوانینی غیر از بخشنامه بانک مرکزی برای خود در نظر گرفته اند برای راه اندازی حداقل یک کارگاه تولیدی مبلغ ۱۵ تا ۳۰ میلیون تومان برای متقاضیان پیش بینی شده است  طبق بخشنامه بانک مرکزی هر ۱۵ میلیون تومان نیازمند یک ضامن معتبر است در حالیکه مددجویان کمیته امداد برای ۱۵ میلیون تومان باید ۳ ضامن معتبر از همان بانک با فیش کسر از حقوق باید برای دریافت تسهیلات معرفی کنند که همین امر سبب انصراف درصد قابل توجهی از خانواده ها از دریافت وام شده است.(عبد الصالحی،۱۳۹۳)

“احمد عبد الصالحی” افزود: اشتغال و توانمند سازی خانواده ها از مهمترین اهداف این نهاد است مهمترین مشکل مددجویان ما در اخذ وام های بانکی سختگیری بانک های عامل و بحث ضمانت ها است که فراهم آوردن این مهم برای خانواده ها بسیار سخت است که تعداد زیادی از ان ها مجبور به انصراف از اخذ وام می شوند(عبد الصالحی،۱۳۹۳)

وی با بیان اینکه بانک ها در قبال ارائه وام علاوه بر چندین ضامن، تقاضای ارائه جواز کسب معتبر نیز از وام گیرندگان کمیته امداد دارند گفت: متاسفانه به دلیل کارهای بروکراسی اداری تعداد بسیاری از خانواده های تحت پوشش قادر به دریافت وام از بانک ها نیستند.کرابی بیان کرد: هدف اصلی کمیته امداد از معرفی مددجویان خود به بانک ها ایجاد اشتغال، تولید  و توانمند سازی است متاسفانه ضمانت های بانکی علت اصلی عدم پیگیری مددجویان کمیته امداد از دریافت تسهیلات است.

این مسئول یکی دیگر از مشکلات بانک ها را باز پرداخت کوتاه مدت عنوان کرد و گفت: این امر به ضرر خانواده ها است برخی بانک ها تسهیلات را ۶۰ ماهه دریافت می کنند با پیگیری که از استان صورت گرفته قرار است تسهیلات به صورت سه ساله از مدد جویان کمیته امداد اخذ شود(عبد الصالحی،۱۳۹۳)

- فرضیه دوم:عدم رشد فرهنگی بر عدم تمایل مددجو به اجرای طرح خودکفایی تاثیر معناداری دارد.

فرهنگ:  آن چیزی است که مردم با آن زندگی می‌کنند. فرهنگ ازآنِ مردم است؛ فرهنگ را ادوارد تایلور (۱۹۱۷-۱۸۳۲)، مجموعه پیچیده‌ای از دانش‌ها، باورها، هنرها، قوانین، اخلاقیات، عادات و هرچه که فرد به عنوان عضوی از جامعه از جامعهٔ خویش فرامی‌گیرد تعریف می‌کند هر منطقه از هر کشوری می‌تواند فرهنگی متفاوتی با دیگر مناطق آن کشور داشته باشد فرهنگ به وسیلهٔ آموزش، به نسل بعدی منتقل می‌شود؛ در حالی که ژنتیک به وسیلهٔ وراثت منتقل می‌شود.فرهنگ، راه مشترک زندگی، اندیشه و کنش انسان است. (میرشاهی، ۱۳۹۴)

انواع فرهنگ:

صاحب نظران و فرهنگ شناسان، برای فرهنگ انواع یا سطوح مختلفی را ذکر می کنند و مبانی متفاوتی را برای تقسیم بندی در نظر می گیرند.یکی از تقسیم بندی ها بر مبنای دامنه شمولیت زمانی وجامعه تحت پوشش می باشد. دراین تقسیم بندی انواع فرهنگ عبار است از :

۱- فرهنگ ملی

۲- فرهنگ عمومی

۳- فرهنگ تخصصی

۴- فرهنگ سازمانی.

فرهنگ ملی : فرهنگی است که چندین نسل در آن مشترک اند و به عنوان عامل مؤثر در تعیین هویت ملتها قلمداد می شود.

فرهنگ عمومی : فرهنگی است که وجوه مشترک زیادی با فرهنگ ملی دارد ولی در مظاهر فرهنگی با تغییرات متناسب با شرایط و مقتضیات محیطی همراه است. به یک معنا فرهنگ عمومی، ظهورونمودفرهنگ ملی در دوره های زمانی کوتاه مدت وتحت تأثیر شرایط زمانی است. عموم افراد جامعه در فرهنگ عمومی مشترک اند.

فرهنگ تخصصی : فرهنگی است که بخشی از افراد یک جامعه براساس حرفه و تخصص و حوزۀ شغلی خویش در آن مشترک اند.

فرهنگ سازمانی : فرهنگ سازمانی عبارت است از ارزشهای غالبی که توسط اکثریت قریب به اتفاق سازمان پذیرفته و حمایت می گردد و عامل انسجام اعضاء و محتوایی درونی آنها می باشد(رابینز ،۱۹۹۰)

تنبلی و عدم استقامت در کار و شناخت ارزش و اهمیت کار و موقعیت کارگر : با توجه به اینکه سستی و تنبلی و تن پروری موجب پوسیدگی و هدر رفتن نیروهای انسان می گردد .(قوشچی ، ۱۳۹۱ )

بین تلاش و پاداش، پیوندی ناگسستنی و تغییر ناپذیر است. بدون کوشش و تلاش و با سستی و تنبلی، دو سرای را سرانجامی جز فقر و تهی دستی نباشد؛ از این رو، امیرمومنان علیه السلام افرادی را که با کسالت و جهالت، زمینه ساز محرومیت خود از نعمت خداوندی می شوند و تن به اسارت فقر می دهند، از تنبلی برحذر داشته،‌ بر توشه تلخ و ناگوار‌ آن (ذلت فقر)، چنین هشدار داده است:امیر مومنان علیه السلام این تصور را بی پایه دانسته و فرمود: «انّ طلبَ المَعاشِ مِنْ حِلّهِ لا یشغَلُ عَن عَمَلِ الاخِرَهُ؛ بی تردید در پی تأمین معیشت از راه حلال آن رفتن، انسان را از امور اخروی باز ندارد»انَّ الاشیاءَ لَمّا ازدُوِجَت، ازدَوَج الکسلُ و العَجِزُ فَنُتِجا بَینَهُما الفَقر؛« ۱۲)به یقین وقتی اشیا جفت هم شوند، تنبلی و ناتوانی نیز گرد هم آیند و فقر و تهی دستی تولد یابد.آن حضرت، تنبلی در امور دنیا را نشانه سستی و تنبلی بیشتر در امور آخرت دانسته و فرموده است:انی لا بغَضُ الرَّجُلَ یکوُن کَسلانَ مِن امرِ دَنیاه، اذا کانَ کَسلانَ مِن امرِ دَنیاه فَهوَ عشن آخرتِهِ اکسَل؛ ۱۳)»از مردی که درکار دنیایش تنبل است، نفرت دارم؛ زیرا وقتی درکار دنیای خود تنبل باشد، درکارآخرتش تنبل تر است«پس اگر مولود تنبلی در امور دنیوی«فقر» است، محصول تنبلی در امور اخروی نیز جز«درماندگی» نیست!(کافی، ج۵، ص۸۶)

اصولا کسی که کار نمی کند و به تنبلی و بیکاری گرایش و تمایل دارد، از لحاظ شخصیتی بیمار و از لحاظ اجتماعی همواره وابسته خواهد بود بر اساس نظریه اغلب جامعه شناسان،  کار است که  به انسان طبقه، شان ومقام می دهد.وی درادامه افزود: درواقع اساس پیشرفت و توسعه منوط و وابسته به کار و تلاش است، کار است که باعث شده انسانیت به رشد و کمال برسد، جامعه تنبل رکود و رخوت اجتماعی حتمی در پیش خواهد داشت.( قرائی مقدم ، ۱۳۹۱)

- فرضیه سوم:ترس از خودکفا شدن بر عدم تمایل مددجو به اجرای طرح خودکفایی تاثیر معناداری دارد.

اگر مددجویان باور کنند که می‌توانند کار کنند خواهند دید که آینده روشنی پیش‌رویشان است شرطلازم برای این کار داشتن انگیزه و اراده است. در نظر گرفتن تسهیلات اشتغالزا در قالب طرح‌های گوناگون، کمیته امداد خمینی (ره) را در شمار حامیان ترویج کارآفرینی در جامعه قرار داده است. به طوری که امروزه بسیاری از مراجعین به قصد دریافت وام‌های کسب‌و‌کار به دفاتر آن در سراسر کشور مراجعه می‌کنند و دریافت صرفاً کمک‌های ماهیانه را شایسته خود نمی‌دانند. کمیته امداد نیز با نیت ایجاد کسب و کار مستقل تسهیلات مختلف را در اشکال متفاوت در نظر گرفته است تا قدم‌های برداشته شده مددجویان خود را به سوی خوداشتغالی نزدیک کند. (زکی زاده، ۱۳۹۰)

یکی از اهداف کمیته امداد امام خمینی(ره) علاوه بر حمایت از محرومان، فراهم آوردن موجبات شکوفایی استعدادها و توانایی های بالقوه افراد تحت پوشش و ایجاد زمینه مناسب به منظور نیل به خودکفایی آنهاست. به همین منظور برنامه ای تحت عنوان طرح خودکفایی در برنامه های این نهاد قرار گرفته است. این پژوهش با هدف مقایسه سطح فرهنگی و اقتصادی خانواده های تـحت پـوشش طـرحهای خـودکفایی و سایر خانواده های تحت پوشش انجام شده است. در این تحقیق مقایسه ای بین دو گروه ( خانوارهای زیر پـوشش طرح خودکفایی به عنوان گروه تجربی وسایرخانوارهای زیرپـوشش به عنوان گروه شاهد)صورت گرفته است. جامعه آماری نیز مشتمل بر دو جامعه می باشد. جامعه اول ، مددجویان تحت پوشش طرح خودکفایی و جامعه دوم مددجویان غیر تحت پوشش طرح خودکفایی. با بهره گرفتن از روش نمونه گیری تصادفی ساده تعداد ۱۶۵ خانوار از مددجویان تحت پوشش طرح خودکفایی و ۱۶۵ خانوار از مددجویان غیر تحت پوشش طرح خودکفایی انتخاب و مورد مطالعه قرار گرفتند. به منظور جمع آوری اطلاعات از پرسشنامه، مشاهده و مصاحبه استفاده و در تجزیه و تحلیل اطلاعات از آماره های توصیفی و استنباطی بهره گیری شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که میزان تمایل به سواد آموزی و همچنین تعداد فرزندان دانش آموز گروه طرح خودکفایی از گروه عادی بیشتر است. در مجموع انتظارات آنان در زمینه کمک مالی، نسبت به گروه عادی کاهش یافته و در زمینه مسکن، درمان و سایر نیازها مشکلات کمتری دارند. لذا پیشنهاد می شود که اجرای طرح های خودکفایی برای خانواده های تحت پوشش رشد و افزایش داشته تا خانواده ها به استقلال و خود اتکایی دست یابند( فروزنده،۱۳۷۷)

- فرضیه چهارم:وابستگی به مستمری امداد بر عدم تمایل مددجو به اجرای طرح خودکفایی تاثیر معناداری دارد.

جایگزین نمودن اشتغال و خودکفایی به جای وابستگی و دریافت مستمری از امداد برای مددجویان تحت حمایت در راستای توانمند سازی آنان تلاش نمائید برای خانواده های تحت حمایت و سایر نیازمندان غیر تحت حمایت می توان سه نوع اشتغال را تعریف نمود که عبارتند از : نوع اول - خانواده هایی که ضمن ایجاد اشتغال برای آنان ضروری است و در واقع ایجاد اشتغال به آنان آرامش و تعادل روحی می بخشد. نوع  دوم - خانواده هایی که از استعداد متوسط بهره مندند و علیرغم اینکه شاغل هستند ولی تولید و درآمد کافی ندارند و این افراد به طور کامل خودکفا نمی شوند و نوع سوم شامل افرادی است که با استعداد های بالا و درخشان که در حوزه کارآفرینی امداد قرار می گیرند و با ایجاد اشتغال به استقلال اقتصادی می رسند. (حاجی اکبری ،۱۳۹۰)

کمیته امداد امام خمینی(ره) به عنوان یکی از نهادهای حمایتی در مقوله اشتغال نیز شیوه های متعددی را تجربه کرده است که یکی از این موارد ایجاد اشتغال به صورت خرد و کوچک بوده است . البته با توجه به نوع پتانسیل ها و شرایط خانوادگی بهترین شیوه را عمل نموده است . اجرای طرحهای اشتغال و مشاغل مختلف به منظور بروز و ظهور استعدادهای نیروهای جوان در ایجاد کار و … از دیگر سیاستهای حوزه اشتغال امداد می باشد. کمیته امداد خدمات فراوانی را در جهت کمک به معیشت محرومین در دستور کار خود قرار داده است. محوری ترین این فعالیتها که در جهت احیاء روحیه خوداتکائی و اعتماد بنفس محرومین و خانواده های تحت حمایت می باشند مقوله اشتغال و خوداتکائی آنها است .کمیته امداد امام خمینی (ره) به عنوان یکی از مهمترین نهاد های حمایتی کشور در حال حاضر طیف وسیعی از اقشار نیازمند جامعه را تحت پوشش خدمات متنوع حمایتی خود قرار داده است و لذا نیل به اهداف کمی و کیفی این نهاد جز در سایه تدبیر ، اندیشه و دارا بودن برنامه برای آینده در قالب برنامه های کوتاه مدت ،میان مدت و بلند مدت میسر نخواهد گردید،از اینرو ضرورت امر ایجاب می نماید تاکلیه بخشهای ستادی و اجرائی این نهاد با نصب العین قرار دادن رهنمود های مقام معظم رهبری و با نگرش عمیق به شرایط اجتماعی و اقتصادی جامعه و نیازهای آتی،برنامه فعالیتهای پنج سال آینده را همسو و هماهنگ با برنامه ها و سیاست های کلان نظام مقدس اسلامی و درقالب یک برنامه پنج ساله تدوین نمایند تا پس از طی مراحل قانونی تصویب و با تامین اعتبارات لازم ،زمینه خدمت بیشتر فراهم گردد. (اکبریانی، ۱۳۹۳)

- فرضیه پنجم:نداشتن مهارت فنی برعدم تمایل مددجو به اجرای طرح خودکفایی تاثیر معناداری دارد.

تمایل به کارآفرینی فردی و تاسیس بنگاه ارتباط مستقیمی با دانش، مهارت، تجربه، شرایط خانوادگی، ویژگیهای شخصیتی فرد و شرایط محیطی و اجتماعی دارد. برای را ه اندازی کسب و کار ازیک سو باید زمینه های ذهنی و شرایط اجتماعی فرهنگی مساعد باشد و از سوی دیگر، باید محیطی کاملا” حمایتی به وجود آید؛ محیطی که مردم را به تأسیس و رشد کسب و کار و سرمایه گذار ی های بلند مدت تشویق کند و زمینه های شکست بازار را که مانعی برای موفقیت بنگا ه ها، سرمایه  گذاری و رشد کسب و کار محسوب می شود، بر طرف نماید.( انصاری ودیگران،۱۳۹۲)

یکی از زمینه های فعالیت کمیته امداد،خودکفایی و اشتغال است که دربردارنده شناخت قابلیت های افراد برای شغل و کار،پرداخت وام به زنان روستایی سرپرست خانوار، آموزش های تولید و پرورش طیور و دام، آموزش فنی و حرفه ای، پرداخت وام ازطریق تبصره ۳، تامین فضای خودکفایی می باشد. از آنجا که هر ساله مقدار قابل توجهی از اعتبارات این نهاد صرف ایجاد فرصت های شغلی و آموزش و کاریابی برای مددجویان می گردد، سنجش میزان موفقیت طرح ها ی خودکفایی متنوع کمیته امداد و یافتن راه های بهبود و افزایش بهره وری آنها از اهمیت برخوردار است. پژوهش حاضر به همین منظور و با هدف شناخت میزان موفقیت اجرای طرح های خودکفایی در زمینه های مختلف ( تاسیس کارگاههای کوچک، تولید صنایع دستی، تولید و پرورش دام، تولید و پرورش طیور و …) در استان سمنان انجام شده است. جامعه آماری پژوهش شامل تمام مددجویان زیر پوششی است که به نحوی از خدمات خودکفایی استفاده می نمایند. از این تعداد ۱۵۵۰ نفر با بهره گرفتن از فرمول کوکران و روش نمونه گیری سیستماتیک انتخاب و مورد مطالعه قرار گرفتند. روش پژوهش از نوع میدانی و به شیوه پس رویدادی بوده و داده های جمع آوری شده از طریق پرسشنامه با بکارگیری آماره های توصیفی فراوانی، درصد فراوانی و آزمونهای آماری t تجزیه و تحلیل گردیدند. نتایج بدست آمده حاکی از موفقیت طرح های خودکفایی کمیته امداد امام خمینی(ره) در زمینه های شناخت قابلیت های افراد،تاسیس و راه اندازی کارگاه های کوچک،تولید صنایع دستی، تولید و پرورش دام و طیور، طرح حضرت زینب، آموزش مددجویان ، غنی سازی اوقات فراغت افراد تحت پوشش، رفع نیازهای دانشجویان، تلاش بیشتر افراد خانواده های تحت پوشش و افزایش امید به زندگی می باشد. با این حال برای بهبود روند فعلی، تداوم پرداخت وام های خودکفایی با حفظ شأن خانواده ها ، ایجاد کارگاههای جنبی، تجدید نظر در مورد سرانه وام های پرداخت شده، شناسایی موانع پیش روی مددجویان برای ایجاد کارگاههای صنایع دستی، اختصاص مکانهایی خاص برای فروش مواد تولید شده کارگاههای مددجویان، استقرار مشاوره های بهداشتی به ویژه در مناطق گرم و معرفی مددجویان به مراکز آموزش فنی

و حرفه ای پیشنهاد می گردد.( ذوالفقاری،۱۳۸۲)

آموزش مهارت های فنی و حرفه ای به نسل جوان از طریق مراکز فنی و حرفه ای ، کاردانش و آموزش عالی و مدارس فراهم کردن تصحیلات و امکانات ایاب و ذهاب متقضیان و خانواده های کم درآمد با استعدادها و علایق و توانمندیهایشان جهت استفاده بهینه از دقت و امکانات و استعدادهایشان با در اختیار گذاشتن تسهیلات از طریق اعطا وام با نظارت کامل بر اجرای طرحهای متناسب با مهارت و استعداد و توانایی های افراد  مراجعه کننده که این امر بیش از پیش نیازمند همکاری و شناسایی افراد مستعد کار از طریق نهادهای چون بهزیستی و کمیته امداد توسط نیروی پذیرش مشاوره ، تحقیقات و خود کفایی می باشد که کمیته امداد  بخصوص درسال جاری توانسته با کمک این واحدها تسهیلات نسبتاً قابل توجهی بر ایجاد مشاغل خانگی و مشاغل بزرگتر در اختیار اهالی منطقه بگذارد که مبارزه همه جانبه و بلند مدت با فقر منطقه باز هم نیازمند توجه بیشتر و ادامه نظارت و همکاری با مجریان طرح بخصوص طرح های امدادی و کشاورزی (داداشپور قوشچی،۱۳۹۱)

- فرضیه ششم:عدم بازدهی اقتصادی طرح برعدم تمایل مددجو به اجرای طرح خودکفایی تاثیر معناداری دارد.

شاخص و ویژگی طرح های خودکفایی:

۱- طرحهای خودکفایی باید از توجیه فنی و اقتصادی قابل قبولی برخوردار باشد.

۲- طرح های خودکفایی از حداقل ریسک پذیری برخوردار می باشند.

۳- دانش و آگاهی های مددجو در ارتباط با طرحهای خودکفایی  به حدی رسیده  که خودش می تواند با کیفیت مطلوب به فعالیت مورد نظر ادامه دهد.

۴- امکان نظارت و بازرسی طرحها در هر شرایطی میسور می باشد.

۵- طرحهای خودکفایی ازدرآمدزایی کافی برخوردار بوده ، به طوری که خانواده می تواند حداقل هزینه های جاری زندگی  خود را از محل درآمد طرح تامین نماید. (ملاک درآمد حداقل حقوق تعیین شده از طرف دولت در هر سال می باشد)

۶-بیمه حرف، مشاغل و سرمایه  این گونه طرح ها الزامی می باشد

۷- در صورت امکان مجریان این طرحها جهت تحت پوشش قرار گرفتن بیمه تامین اجتماعی در اولویت قرار دارند.

۸- طرح زودبازده ، پایداروامکان توسعه آن فراهم باشد(ولیئی، ۱۳۸۸)

نظارت بر طرحهای اجرا شده یکی از برنامه های اساسی امداد در تثبیت طرحها و پایدارسازی مشاغل ایجاد شده بشمار می رود این برنامه در سالهای اخیر با جدیت در مورد تمام طرحهای اجرا شده انجام گرفته و بمنظور حصول اطمینان از حسن اجرای طرحهای اشتغال و خودکفایی ، کنترل کیفیت محصولات تولیدی مددجویان و پایداری مشاغل بوجود آمده همچنین مراقبت از سرمایه های مادی)تسهیلات اعطائی( انجام می شود. این برنامه برای هر طرح حداقل پنج سال با جدیت اجر ا می گردد و طی آن کارشناسان مجرب وفنی برروند اجرای آن نظارت می نمایندتا انحراف وخللی درفرآیند استمرار طرح بوجود نیاید ودر به ثمر رسیدن و پایدار ماندن مشاغل ایجاد شده خللی واردنشود. (محسن ولیئی ، ۱۳۸۸)

به گزارش دریافتی سایت خبری مهرستان از روابط عمومی کمیته‌ امداد شهرستان مهر ؛ سید مرتضی علوی مدیر کمیته‌‌ امداد امام خمینی (ره) شهرستان مهر از انجام بیش از۷۵۰ بازدید از طرح های اشتغال و خودکفایی این نهاد توسط ناظرین و کارشناسان فنی خبر داد و بیان داشت: یکی از دلایل پایدار ماندن طرح های خودکفایی بازدید های مکرری است که از این طرح ها صورت می گیرد.

وی افزود: کمیته‌ امداد امام خمینی (ره) به منظور پیشگیری از انحراف در طرح‌های اجرا شده کار نظارت بر طرح‌ های اشتغال را به انجام می‌ رساند و در راستای کسب موفقیت و پایداری در اجرای طرح های خودکفایی، نظارت بر اجرای این طرح ها یکی از اولویت دارترین برنامه های کمیته‌ی امداد می باشد.

سید مرتضی علوی تصریح کرد: کارآفرین شدن مددجویان، حاصل تلاش ناظران و مشاوران طرح های نظارتی است که تا کنون توانسته است موجبات توانمندسازی بسیاری از مددجویان را فراهم سازد(علوی ،۱۳۹۳)

- فرضیه هفتم:ترس از ورشکستگی بر عدم تمایل مددجو به اجرای طرح خودکفایی تاثیر معناداری دارد.

ورشکستگی:ورشکستگی، حالت یک تاجر یا شرکتی تجاری است که از پرداخت بدهی‌های خود ناتوان شده و نمی‌تواند تعهدات خود را عملی کند. ورشکستگی و مقررات آن فقط در برگیرنده بازرگانان می‌شود و چنانچه اشخاص عادی قادر به پرداخت بدهی خود نباشند، در اصطلاح به آنان «معسر» گفته می‌شود.(دکتر پاسبان،۱۳۹۲)

تعریف مفهوم فرهنگ به‌علت وسعت و گستردگی، کار ساده‌اى نیست. چرا که بیش از دویست و پنجاه تعریف را شامل مى‌شود. در اینها تنها به چند تعریف که از اهمیت بیشترى برخوردار است بسنده مى‌کنیم.به‌نظر ”ادوارد تایلر“ (E.B.Tylor) مردم‌شناس بزرگ انگلیسی، ”فرهنگ مجموعه پیچیده‌اى است که شامل مجموعه علوم و دانش‌ها، اعتقادات، هنرها، افکار و عقاید، صنایع، تکنیک، اخلاق، قوانین و مقررات، سخن، عادات و رسوم و رفتار و ضوابطى است که انسان به‌عنوان عضو یک جامعه آن را از جامعه خود فرا مى‌گیرد و در قبال آن تعهداتى به عهده دارد“.به‌نظر ”ژان کازنو“ (JeanCazneve)،”ثمرهٔ واقعى و قابل مشاهده کوشش انسان‌ها در زندگى اجتماعى به‌طور کلى فرهنگ نامیده مى‌شود“.رالف لینتون“ (Ralf Linton) انسان‌شناس مشهور آمریکائی، فرهنگ را این‌طور تعریف مى‌کند: ”فرهنگ ترکیبى از از رفتار مکتسب است که به‌وسیلهٔ اعضاء جامعهٔ معینى از نسلى به نسل دیگر منتقل مى‌شود و در میان افراد مشترک است.”هرسکویتس“(Herskovits) در تعریف فرهنگ مى‌گوید: ”فرهنگ آن قسمت از محیط است که به‌دست انسان ساخته شده و تأثیرپذیر است.فرهنگ ماوراء پدیده‌هاى غریزى است. فرهنگ دربرگیرنده تمام عواملى است که فرد از گروه‌هاى انسانى یا به‌وسیله رفتار آگاهانه آموخته و یا توسط تکنیک‌ها، شیوه‌هاى گوناگون، نهادهاى اجتماعی، باورها، اشکال مختلف تماس و غیره تحت تأثیر قرار گرفته است.فرهنگ عبارت از مجموعه ارزش‌هاى مادى و معنوى است که توسط انسان‌ها در طى تاریخ انسانى آفریده شده است. هر فرهنگى در هر دوره‌اى مبین میزان، سطح پیشرفت و ترقیات فنی، تجربیات تولیدى در کار، وضع آموزش و پرورش، علوم، ادبیات، هنرها، آرمان‌ها و نهادهاى اجتماعى معین از زندگى انسان‌ها است.خلاصه باید گفت فرهنگ راه و روش زندگى است که هر قومى براى خود دارد. ”فرهنگ“عبارت است از کلیه ساخته‌ها، پرداخته‌ها، اندوخته‌ها، آداب و رسوم، مقررات عقاید، هنرها و دانستنى‌هاى عامه که از نسلى به نسل بعد منتقل مى‌شود.(آرونفریود و دیگران،۱۳۶۲ )

امروزه برخورداری از شغل مناسب جزو یکی از اجزای اصلی تشکیل دهنده حقوق شهروندان به شمار می رود که شاید اهمیت آن از حقوق سیاسی آنها و حضور در صحنه انتخابات کمتر نباشد. به طوری که اشتغال زایی متناسب با نیازهای جامعه و ریشه کن کردن بیکاری یا همان اشتغال کامل، ازجمله وظایف بنیادین دولتهاست. ازطرفی اشتغال درارتباط مستقیم با توسعه سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جامعه بوده و به سرعت روند توسعه جامعه و موفقیت یا عدم موفقیت برنامه های توسعه بستگی دارد. همچنین اشتغال تابعی است از ارزشهای حاکم بر یک جامعه و بدیهی است که مستقیماً در ارتباط با نیازهای زیستی، آموزشی، بهداشتی، رفاهی، روحی و معنوی جامعه باشد. به عنوان نمونه، تمایل جامعه به برخورداری از اطلاعات روزآمد و کیفی، باب جدیــدی را فراروی برنامه ریزان اشتغال قرار می دهد و یا تمایلات علمی و پژوهشی جامعه و نیاز به دسترسی به نوآوریها، اختراعات و استانداردهای ثبت شده جهان، زمینه کاری جدیدی را ایجاد می کند. ازسوی دیگر، دولتها در برنامه ریزی اشتغال با واقعیتهایی مانند ارزشهای حاکم بر یک جامعه؛ عوامل جغرافیایی؛ منابع طبیعی؛ زبان؛ شاخصهای جمعیتی: همچون سن، تحصیلات و… ؛ بسترهای صنعتی؛ سطح فناوری؛ مزیتهای رقابتی بسیاری عوامل تعیین کننده دیگر مواجه می گردند که مجموع عوامل فوق وتمایلات یا نیازهای پیش گفته جامعه، محدودیتهای تعیین کننده دولتها در برنامــه ریــزی کلان اشتغـــال بــه شمـار می روند( فهیمی ،۱۳۸۱ )

دلایل ورشکستگی  کارآفرینان :

بیشتر کسب و کارهای جوان و کارآفرینان با ورشکستگی روبرو می‌شوند، می‌توان مجموعه دلایل ذیل را برای این امر برشمرد:

-  فقدان سرمایه کافی

-  به جریان انداختن ضعیف نقدینگی

- برنامه ریزی نامناسب و ناکافی

- در نظر نگرفتن رقابت

- بازاریابی ضعیف

- نداشتن انعطاف پذیری لازم

- نادیده گرفتن قدم بعدی

- سعی در انجام دادن تمام امور بطور کامل و بی عیب و نقص

- رئیس در حد عالی، کارمندان در حد معمولی

- رشد کنترل نشده(بنی سعید،۱۳۹۰)

به هر حال، آنچه همه‌ی ما درگیر آن هستیم و در زندگی همه‌ی ما اثر منفی گذاشته است و می‌گذارد، نرخ بالای تورم است. همه گرانی در جامعه را احساس می‌کنند و درگیر کاهش مستمر ارزش پول خود هستند. این‌ها از جمله عوارض منفی مهم و فوری افزایش شدید نقدینگی می‌تواند باشد. اگر رشد نقدینگی با رشد اقتصاد، رشد درآمد ملی و رشد درآمد سرانه نیز همراه نشود، نه تنها تورم، کاهش ارزش پول ملی به عنوان عارضه و بیماری‌های مقطعی کماکان نمود پیدا می‌کند و بلکه، هم در کوتاه‌مدت و هم در بلندمدت، به عنوان بیماری مستمر و مزمن در کنار سایر عوارض و بیماری‌های خطرناک مانند پایین آمدن سطح زندگی و رفاه اجتماعی، رکود اقتصاد و تولید، فقر، بیکاری، تبعیض، فساد و وابستگی ادامه خواهد داشت.( برهان،۱۳۹۲)

- فرضیه هشتم:بروکراسی اداری بر عدم تمایل مددجو به اجرای طرح خودکفایی تاثیر معناداری دارد.

بروکراسی، دستگاهی اداری است، یعنی همه ابزار و امکانات دولت مرکزی و محلی. این معنا، مشابه تشریفات زائد است.بروکراسی، نوعی شکل سازمانی است، دارای ویژگی های مشخص از قبیل سلسله مراتب اختیار و  نظام مقررات( ماکس وبر،۱۹۴۷)بوروکراسی(Bureaucracy)از دو بخش bureau به معنی میز و دفتر کار و پسوند cratie به معنی سالاری ایجاد شده‌است. برابر فارسی آن دیوان‌سالاری است. به طور کلی، دیوان‌سالاری یا بوروکراسی به معنی یک سیستم کارکرد عقلانی و قانونمند است. واژه بوروکراسی برای نخستین بار توسط شخصی فرانسوی بنام وینسنت دو گارنی (w:en:Vincent de Gournay) در سال ۱۷۴۵ استفاده شد. او واژه bureau به معنای میز تحریرو دفتر یا اداره، پسوند یونانی cracy را افزودو واژه بروکراسی را به معنای حکومت ادارات ویا حکومت مقامات رسمی بکار برد. در قرن ۱۹ این واژه در آلمان متداول شد (شاید در ارتباط با تغییرات و اصلاحاتی که در دولت و ارتش پروس پس از شکست از ناپلئون بوجود آمده بود و نیزاهمیت نوشته‌های هگل درباره بروکراسی پروس(شبیری، ۱۳۹۲)

نخستین بار، بورو کراسی به عنوان یک پدیده اجتماعی و با توجه به کاربرد عملی آن، به وسیله ماکس وبرمورد استفاده قرار گرفتوبر توجه خود را عمدتآ روی تأثیر سازمانهای بورو کراتیک در ساختار سیاسی جامعه متمرکز کرد. او بیشتر به علت وجودی سازمانها و نحوه اعمال قدرت نظر داشت. وبر اصطلاح بروکراسی را در دو معنی بکار برد:۱- مجموع مقامات اداری ۲-سازمانهای بزرگ رسمی در جامعه امروزی.(شبیری، ۱۳۹۲)

باتوجه به اینکه سرفصل هر بانک در مورد مشاغل خانگی و خرد و دیگر انواع وام به بانکها ابلاغ می شود انتظار داریم در کنار پیگیریهای ما، بانکها نیز پیگیر باشند.بانکها مواردی از این دست را در زمان ابلاغ تسهیلات و سرفصل ها با بانک مرکزی یا بانک متبوع خود مطرح کنند تا کمتر با مشکلات پرداختی مواجه شویم. یکی از مشکلات در این بخش را عدم پرداخت مانده تسهیلات سال قبل از سوی بانک ها دانست و گفت: برخی بانکها در ارائه مانده تسهیلات سال قبل به متقاضیان تمایلی از خود نشان نمی دهند. در حالی که تسهیلات تخصیص یافته باید پرداخته شود. هم اکنون شور و شعفی برای کارآفرینان در دولت یازدهم ایجاد شده که با جبران کمبود نقدینگی می توان این شور را در راه اندازی کسب و کار سوق داد. گرچه بانک ها نیز متاثر از عوامل مختلف یا بروکراسی اداری گزیده شده اند اما اگر بانکها چراغ سبز نشان دهند می توانیم شاهد رونق و شکوفایی اقتصادی باشیم. بانکهای عامل باید پرونده ها را با سرعت بیشتریبررسی کنند و نسبت به وام های خوداشتغالی و مشاغل خانگی و وام های قرض الحسنه به تعهدات خود به دستگاها پایبند باشند. ه منظور ساماندهی عملکرد بانک های استان در بحث ارائه تسهیلات طی دوفرایند که بخشی فردی و بخشی سیستمی است عملکرد بانکها از طریق طراحی سامانه ای رصد می شود. بر همین اساس پروژه فرد متقاضی دریافت تسهیلات از سوی هر دستگاهی از زمان گرفتن مجوز تا هنگام ارائه تسهیلات بانکی رصد می شود این اقدام به منظور آن است که میزان تحقق اشتغال دستگاه های استان مشخص شود. اشتغال و سرمایه گذاری شاخص حیات استان است و بر تمام مسئولان وظیفه است که نسبت به آن حساس باشند.( ایمانی،۱۳۹۲)

۲-۷مدل مفهومی پژوهش: (منبع: مدل دکتر حسن میرزایی اهرنجانی،۱۳۷۶)

تحلیل مدل:

در این مدل عدم اجرای طرحهای خودکفایی بعنوان متغیر مستقل و عدم رشد فرهنگی مددجویان –تنبلی و تن پروری-مشکلات عدم تامین ضامن برای اخذ وام و سختگیری های بیش از حد بانکها- ترس و هراس مددجویان از اجرای طرح و خودکفا شدن و قطع کمک معیشت- نداشتن مهارت فنی کافی برخی از مددجویان – ترس از شروع کار در محیط و بازاریکه ریسک آن بالا می باشد- طولانی بودن فرایند اخذ وام – عدم بازدهی اقتصادی برخی از طرحهای اجرا شده و نهایتا ورشکستگی و جمع شدن طرح  و تورم و رکود حاکم بر جامعه از متغیرهای وابسته بوده که هر کدام به نحوی بر عدم تمایل مددجویان به عدم اجرای طرحهای خودکفایی و اشتغال موثر می باشد که ذیلا به صورت مختصر تضیح داده می شود.شخصی که به هر نحوی تحت حمایت امداد قرار می گیرد مددجو نامیده می شود و مددجویان نه به این دلیل که وضعیت مالی و معیشتی ضعیفی دارند مددجو شناخته می شوند بلکه به این دلیل که عقل معاش ندارند مددجو نامیده شده و قبل از آنکه نیازمند مساعدتهای مالی باشند نیازمند مشاوره شغلی و ایجاد یک شغل پایدار بوده که با کمترین ریسک ممکن امرار معاش خود و خانواده تحت تکفل را تامین نمایند و از حداقل درآمد بهرمند گردند بدیهی است اولین مرحله ورود هر مددجو به خانواده امداد تحت حمایت قرار گیری می باشد شخصی که تحت حمایت امداد قرار گرفت در مرحله دوم برای خود و خانواده اش توسط مددکاران نیاز سنجی و استعداد یابی صورت می گیرد و پس از دارا بودن شرایط اجرای طرح اشتغال به صورت تخصصی به کارشناسان اشتغال معرفی می گردد تا با راهنمایی و مشاوره آنها شغل مورد نظر و رضایت وی مشخص گرددو در این راستا ضمن طی دوره اموزشی لازم گواهینامه ، مجوز و مدرک لازم را سازمانهای زیربط(سازمان فنی و حرفه ای و آموزشگاههای فنی و حرفه ای) کسب و سپس توسط امداد پس از مکان یابی محل اجرای طرح و بازدید های قبل، حین و تایید مکان اجرای طرح مددجو جهت دریافت وام معرفی می گردد .شایان ذکر است کمیته امداد امام (ره) از دو محل وام اشتغال به خانواده ها پرداخت می نماید یکی از طریق خود امداد( صندوق اشتغال نیازمندان امداد ) و یکی نیز از طریق معرفی به بانکهای عامل که از طریق انعقاد تفاهم نامه رئیس کمیته امداد کشور با سرپرستی بانکها در مرکز و ارسال دستور العمل پرداخت برای تمام شعب  کمیته های امداد سراسر کشور و شعب بانکهای عامل درشهرستانها صورت می گیرد که عوامل متعددی در عدم تمایل مددجو به دریافت وام اشتغال نقش دارند که به صورت مختصر به توضیح برخی از آنها می پردازیم.

۱-سختگیری بانکها در اخذ ضمانت: بر اساس قانون بانکها برای هر ده میلیون تومان وام یک ضامن اخذ می گردد و سقف وامهای بانکی و امداد تا ۳۰میلیون تومان می باشد که تهیه سه نفر کارمند رسمی دولتی و یا دو نفر ضامن و یک نفر ضامن بازاری که دارای حساب بانکی و جواز کسب معتبر باشد بسیار سخت می باشد بدلیل اینکه اکثر مددجویان از خانواده های ضعیف جامعه می باشند ضامن و یا ضامنین حتی از بستگان نزدیک وی نیز باشند حاضر به ضمانت وی نبوده چرا که چنانچه طرح مددجو با شکست مواجهه شده و یا جمع آوری گردد مددجو توان پرداخت وام را نداشته و ضامنین بایستی آنرا تسویه نمایند به همین دلیل کارمندان دولت که از حقوق پایینی برخوردار هستند حاضر به ضمانت چنین وامهایی با مبلغ بالا و اقساط بلند مدت ( ۶۰ ماهه) ندارند.

۲-تنبلی و تن پروری مددجو: مددجویان چون فاقد عقل معاش کافی هستند لذا معمولا به دلیل عدم ریسک پذیری و عادت به زندگی بخور و نمیر تنبل بوده و معمولا تمایلی به اجرای طرحهای خودکفایی نداشته و تمایلی نشان نمی دهند.

۳-ترس از خودکفا شدن و قطع مستمری: مددجو پس از دریافت وام اشتغال از امداد حداکثر در یک پروسه دو ساله خودکفا خواهد شد و خودکفا شدن یعنی قطع کمک معیشت ( مستمری نقدی ) و لذا اکثر مددجویان ترجیح می دهند تا پایان عمر خویش از کمک معیشت جزیی امداد استفاده نموده ولی وام اشتغال دریافت نکنند.

۴-نداشتن مهارت فنی در بیشتر مددجویان بدلیل پایین بودن سطح تحصیلات شایع می باشد .برخی از مددجویان ممکن است دارای گواهینامه فنی و حرفه ای در شغل مورد نظر باشند اما بدلیل نداشتن ذهن خلاق و بروز بودن اطلاعات از مهارت کافی در رشته های فنی برخوردار نبوده و این عامل دلیلی بر ترس از شروع کار و عدم تمایل مددجویان به اجرای طرحهای خودکفایی و فرار از کار می باشد.

۵-طولانی بودن پروسه های اخذ مجوز و دریافت وام: در بررسی پرونده های مددجویان در خصوص مدت زمان انتظار از هنگام تحویل درخواست تا دریافت وام در برخی از پرونده ها بعضی اوقات این مدت زمان بیشتر از سه ماه می باشد که بدلایل کسب مجوز کسب از اتحادیه ها و اصناف وبعضا اماکن نیروی انتظامی طولانی و پرهزینه بوده و مددجو بدلیل این طولانی و پرهزینه بودن از دریافت وام و ایجاد اشتغال صرفنظر می کند.

۶-برخی از طرحهای اجرا شده از بازدهی اقتصادی کافی برخوردار نبوده و مددجو بدلیل دارا بودن اقساط سنگین وام ، اجاره مکان کسب و تهیه مایحتاج زندگی شخصی خویش و مناسب نبودن محل کسب از لحاظ رونق اقتصادی ورشکست می شود و ناگزیر یا به زندان می رود و یا متواری می شود و این امر سبب می گردد تا مددجو به اجرای طرح تمایل نداشته باشد.

۷-تورم : نوسانات بازار ، تورم و رکود حاکم بر بازار ایران و عدم اطمینان به آینده و اینکه مددجو نمی داند فردا چه خواهد شد سبب پایین آمدد ریسک پذیری مددجو شده و باعث عدم تمایل مددجویان به اجرای طرحهای اشتغال خواهد شد که امید است با توکل به خداوند متعال و تلاش امداد گران و حمایتهای دولت امید و تدبیر در جهت تسهیل در پرداخت وام به مددجویان و ایجاد اشتغال پایدار در جامعه اقدام لازم بعمل آید.

توزیع مناسب خدمات در جذب گردشگران به طرف مکان‌های مستعد گردشگری بسیار تعیین‌کننده است. مقصود از امکانات یا جاذبه‌ها، تشکیلات یا مکان‌هایی است که به منظور تأمین خواسته‌های گردشگران به وجود آمده و آنها می‌توانند از این امکانات استفاده و گردش کنند (چاک، وای، گی ۱۳۸۸: ۳۲).

باید کلیه امکانات مورد نیاز گردشگران برای جلب رضایت آنها فراهم گردد. در غیر این‌صورت، بعد از اولین دیدار امکان بازدید مجدد بسیار کم می‌شود و چنانچه خاطره خوبی از آن سفر نداشته باشند، امکان بازدید مجدد به صفر می‌رسد (تقوایی و رنجبردستنایی، ۱۳۸۸).

براو و کاو (۲۰۰۶) ترجیحات گردشگران بازدیدکننده از جزیره‌ی ساردینیای ایتالیا را با بهره گرفتن از روش مدل‌سازی انتخاب بررسی کردند. نکته‌ی مهم در این پژوهش، بررسی تأثیر افزایش تقاضا است. تخمین لاجیت چندجمله‌ای، اثر به شدت منفی برآمده از تراکم جاذبه‌های گردشگری و دگرگونی و تغییر شکل عمده‌ی محیط ساحلی را نشان داد. از طرف دیگر، خدمات آماده‌سازی محل برای گذران اوقات فراغت و مجاورت امکانات و وسایل راحتی در ساحل نیز اهمیت داشت. محاسبه‌ی میزان تمایل به پرداخت و احتمال انتخاب برای مقصدهای فرضی نشان داد که چگونه این روش‌ها می‌تواند اطلاعات مفیدی را در تعیین فرآیند تصمیم‌گیری سیاست‌گزاران فراهم آورند (سلطانی و شاهنوشی، ۱۳۹۱).

شهرها معمولاً جاذبه‌های متنوع و بزرگی شامل موزه‌ها، بناهای یادبود، استادیوم‌های ورزشی، پارک‌ها و… دارا هستند که خود، گردشگران بسیاری جذب می‌کند (حاتمی‌نژاد، ۱۳۸۷). همگام با توسعه گردشگری در نواحی شهری، برای برآوردن نیازهای گردشگران به مکان‌های تفریحی و رفاهی، فضاهای تفریحی بیشتری نظیر پارک‌های آبی ساخته می‌شود (حاتمی‌نژاد و شعبانی‌فرد، ۱۳۸۷) در حقیقت، هر فضایی که آب امکان تجلی می‌یابد، همواره نقش بارزی در جذب مردم ایفا می‌کند (پاکزاد، ۱۳۸۴).

۱ـ۱ـ۲ـ انواع امکانات تفریحی

۱ـ۱ـ۲ـ۱ـ مراکز خرید

عناصر ثانویه‌ی گردشگری شهری (عناصری که به گردشگران خدمات می‌دهند) عامل جاذبی برای آمدن گردشگران به شهر نیستند بلکه وجود آنها برای گردشگران ضروری است. در واقع هزینه‌هایی که گردشگران در طول مسافرت می‌پردازند، بابت استفاده از همین عناصر و خدمات است. این عناصر هر چه از کمیت و کیفیت بیشتری برخوردار باشند، عاملی مهم در ماندگاری گردشگری در شهر یا رغبت به سفر به شمار می‌‌آیند. این عناصر، عبارتند از هتل، مهمان‌سراها، متل و خدمات لازم آن، خدمات فروشگاهی، بازار و مراکز خرید (موحد، ۱۳۸۶: ۸۶).

مراکز خرید زاییده‌ی صنعتی شدن و گونه‌ای از معماری قرن بیستم هستند. این مراکز در کشورهای اروپایی و آمریکایی قدمتی حدود ۲۰۰ سال داشته و در ایران و اکثر کشورهای اسلامی از سال‌های دور این مراکز با ابعاد، کاربری‌ها و چیدمان مختص خود شهرت داشته است (سلطان‌زاده، ۱۳۸۶: ۹). اما آنچه امروز مراکز خرید را به یک فضای متفاوت با سالها و سده‌های قبل تبدیل کرده است، تغییرات در ساختار اجتماعی و فرهنگی ساکنان شهرها و بالاخص تأثیر ورود تکنولوژی و فناوری‌های مختلف در عرصه‌های زندگی شهری است (افشارنادری، ۱۳۸۶: ۱۳).

مراکز خرید علاوه بر آنکه جاذبه‌ی اصلی گردشگری خرید محسوب می‌شوند، پیوند ناگسستنی با جریان کلی گردشگری در شهرها دارد. مراکز خرید نقش عمده‌ای را در تولید متن فضایی گردشگری ایفا نموده و محصول گردشگری شهری را عینیت بخشیده‌اند (سقایی، ۱۳۸۳: ۱۰۵). به گونه‌ای که برای گردشگران، مراکز خرید از جمله پرجاذبه‌ترین نقاط شهر محسوب می‌شوند. در بیشتر گونه‌های گردشگری شهری، خرید به عنوان یک انگیزه‌ی ثانویه مطرح بوده که نشان از انگیزه و میل گردشگران در صرف زمانی از تجربه گردشگری خود به خرید از مراکز تجاری شهر مورد بازدید دارد. در ایالات متحده، سفر و گردشگری در رابطه با خرید به وضوح به عنوان یک بخش بزرگ و قدرتمند در زندگی و اقتصاد کشور نمایان شده است (نورمن، ۱۹۹۸).

هونگ یو و لیترال (۲۰۰۳) دسته‌بندی زیر را در رابطه با خرید در گردشگری ارائه داده‌اند:

1. خرید به عنوان یک تابع فرعی جذب گردشگران (به عنوان مثال خرید سوغات)
2. خرید برای سفر و گردشگری از محصولات بخش خرده‌فروشی که به عنوان مثال، تحت تأثیر فصل. عبارتند از لباس شنا، چادر و لوازم جانبی سفر
3. برای خرید ملزومات مورد نیاز در سفر به عنوان مثال مواد غذایی
4. خرید به عنوان یک فعالیت گردشگری متمایز، که در آن تجربه خرید به عنوان یک قسمت اساسی در گردشگری است و برای آن زمان زیادی در نظر گرفته شده است. مثلاً شرکت در مناقصه‌ها و مراکز خرید بسیار بزرگ
5. تجربه فرهنگ‌های محلی از طریق تعامل با محصولات محلی، صنعتگران محلی و تمایل به خرید چیزی که واقعاً «به آن تعلق دارد» و از مقصد بوده، یعنی خرید صنایع دستی مقصد (هونگ یو و لیترال، ۲۰۰۳: ۱۵۰-۱۴۰).

۱ـ۱ـ۲ـ۲ـ پارک آبی

پارک آبی یک پارک تفریحی است که از ابزارهای سرگرم‌کننده و بازی‌های آبی مانند سرسره‌ها، رودخانه‌ها، تفریحات آبی، سونا، استخرها و غیره تشکیل شده است. در بعضی از پارک‌های آبی با ایجاد موج‌های مصنوعی امکان موج‌سواری را نیز محیا کرده‌اند. پارک‌های آبی با سابقه‌ای طولانی در دنیا، یکی از مهیج‌ترین و پرجاذبه‌ترین تفریحات و سرگرمی‌های ساخته دست بشر بوده و در ردیف یکی از پرجاذبه‌ترین رشته‌ها در صنایع تفریحی و توریستی است که در دو نوع کلی روباز (Indoor) و سرپوشیده (Outdoor) قابل طراحی و اجرا است. طراحی و احداث مجموعه‌های پارک آبی نیاز به جمع شدن تخصص‌های گوناگون در کنار هم دارد که از مهم‌ترین آنها می‌توان به سه موضوع طراحی و اجرای عملیات ساختمانی، تأسیساتی و طراحی و تولید هنرمندانه، ایمن و خلاقانه تجهیزات برای تولید انواع وسایل بازی و سرگرمی مورد استفاده در پارک‌های آبی اشاره کرد. (WATER PARKS.IR) محبوبیت پارک‌های آبی از زمان معرفی آن، یعنی اواخر سال ۱۹۴۰ بر می‌گردد. کشور ایالات متحده آمریکا بیشترین تعداد پارک‌های آبی را با بیش از هزار پارک آبی، ده‌ها پارک جدید در هر سال دارا می‌باشد. عمده سازمان‌های آن IAAPA (انجمن بین‌المللی پارک‌های سرگرمی و جاذبه) و WWA (انجمن جهانی پارک آبی) می‌باشند (فغفوریان و صداقتی، ۱۳۹۰).

پارک‌های آبی به دنبال تأمین اهداف زیر است:

1. ایجاد آرامش و بهبود کیفیت زندگی استفاده‌کنندگان از پارک.
2. جذب گردشگر و توسعه اقتصادی شهری که پارک آبی در آن است.
3. جایگاهی برای تفریح و ورزش‌های آبی.
4. گسترش فرهنگ ورزش‌های آبی و طرح بهینه‌سازی اوقات فراغت جوانان.
5. پارک‌های آبی برای گردش‌های گروهی و کاری، تجدید دیدارهای خانوادگی و گردهمایی دوستان، محیط بسیار مناسبی است.
6. ایجاد تسهیلات و امکانات پارک به گونه‌ای که دیدارکنندگان بتوانند تجربه‌های ارزشمندی کسب کنند.

عواملی که بر بهبود عملکرد پارک‌های آبی می‌توانند تأثیر داشته باشند:

• اطلاع‌رسانی و تبلیغات در سطح ملی و بعد در مراحل بالاتر بین‌المللی.
• گسترش حمل و نقل به ویژه حمل و نقل عمومی برای رسیدن به محل پارک.
• فراهم آوردن امنیت و رفاه کامل برای استفاده‌کنندگان از پارک.
• هماهنگی سازمان‌های مرتبط به امور گردشگری و همچنین هتل‌ها و فضاهای اقامتی با مجموعه پارک‌های آبی.

برای نمونه، توریسم تأثیر مثبتی بر اشتغال و درآمد شهر مشهد دارد. تأثیر اقتصادی که گردشگری در رشد اقتصادی مشهد ایجاد می‌کند، برای ساکنین مشهد نتیجه بهتری دارد تا سایر اشتغال‌ها، چون:

1. درآمدهای گردشگری خیلی مستقیم به دست مردم مشهد می‌رسد. در واقع، بخش بزرگی از درآمدهای گردشگری مستقیماً بین زائرین و صاحب کسب و کار مبادله می‌شود. مانند فروشگاه‌ها، رستوران‌ها، حمل و نقل شهری و غیره.
2. وقتی یک نفر از یک خانواده در مشاغل مربوط به گردشگری شاغل باشد، معمولاً در آن خانواده فرد بیکاری پیدا نمی‌شود. یعنی مشغول به کار شدن در این رشته بسیار ساده‌تر از استخدام در یک کارخانه یا اداره هست.
3. نه قراردادی، نه استعلامی، نه مناقصه و پیش‌نیازی. کسی که برای گردش به شهر دیگر سفر کرده، به راحتی پولی که آورده را خرج می‌کند.
4. توریسم مقاوم‌ترین کسب و کار نسبت به رکود و بحران‌های مالی جهان است. به همین علت باید به غیر جاذبه مذهبی مشهد، جاذبه‌های دیگر مشهد را شناخت. برای بهره‌برداری از آنها برنامه‌ریزی کرد و در عین حال از این منابع باارزش و فناپذیر حفاظت کرد، مردم محلی را تشویق نمود که در امر گردشگری مشارکت داشته باشند تا گردشگری بیش از پیش موجبات رشد اقتصادی هر چه بیشتر شهر مشهد را فراهم کند (فغفوریان و صداقتی، ۱۳۹۰).

۱ـ۱ـ۲ـ۳ـ فضای سبز و پارک جنگلی

به اعتقاد Kelly و همکاران، فضاهای سبز، نقش بی‌نظیری در ساخت سرمایه اجتماعی ایفا می‌کنند (Rabare et al, 2009: 19) و از عناصر اصلی چشم‌اندازهای شهری به شمار می‌روند
(Maria Zanin et al, 2005: 651). و در بهبود کیفیت زندگی، ارتقای استانداردها و جذابیت‌های شهری بسیار مؤثر می‌باشند (Dunnet et al, 2002: 8). همچنین در همین رابطه، تایستا و همکاران، فضای سبز شهری را شامل نواحی گیاهی محصور شامل پارک‌ها، جایگاه‌های درختکاری شده، درختان تنها در گوشه‌ای از شهر و خیابان و همچنین فضاهای سبزی که به عنوان دارایی شخصی افراد محسوب است، تعریف نموده‌اند (Thaiustsa et al, 2008: 219). خلیلیان عادل نیز، فضای سبز شهری را تمام عرصه‌های طبیعی یا مصنوعی (انسان‌ساخت) پوشیده از گیاهان که بهره‌وری از مواهب و مزایای طبیعی آنها مورد توجه انسان باشد، تعریف نموده است (خلیلیان‌عادل، ۱۳۸۶: ۶۵۱). فریدریک لاو اولمستد فضای سبز شهری را به مثابه فضایی که جلوه‌های گیاه‌شناسی با فواید بهداشتی و سلامتی و خدمات شهری در درون آن سازمان داده شود، تعریف نموده است (بهبهانی، ۱۳۷۳: ۳۲).

پارک‌های جنگلی یک اکوسیستم جنگلی هستند که منشأ آنها طبیعی، غیرطبیعی یا انسان‌ساخت است و برای اهداف مختلفی مثل تفرج، حفظ طبیعت و در شرایط استثنایی، تولید چوب استفاده می‌شود. آنها اساساً پوشیده از درخت‌اند اگرچه می‌توان عناصر دیگری همچون آب، مسیرها و فضاهای باز در اندازه‌های مختلف در آنها یافت (Bell et al، ۲۰۰۵).

از این رو می‌توان پارک‌های جنگلی (با منشأ انسان‌ساخت) را یک توده فشرده و غنی از درختان و درختچه‌ها دانست که از تلفیق مناظری همچون فضاهای باز، درختزارهای باز و درختزارهای نیمه‌باز و بسته تشکیل شده که در آن باید به سدها، ورودی‌ها فضاهای باز، و مناطق آبی درون آنها توجه ویژه نشان داد (Gustavsson، ۲۰۰۴).

مناطق جنگلی دست‌کاشت مناطقی هستند که بر اساس بازسازی مفهوم‌شده با محیط‌های شبه جنگلی جدید صورت گرفته باشد. هدف از ایجاد پارک جنگلی دست‌کاشت، غرس نهال با بهره گرفتن از روش آبیاری به منظور خلق یک محیط شبه جنگلی با هنر طراحی، جانمایی در عرصه با شرایط توپوگرافی مناسب است. ضروری است در این مورد ضمن فراهم آوردن امکانات تفریحی و تفرجی با تعیین مکان‌های خاص و مکان‌یابی از تنوع گونه‌های درختی، درختچه‌ای با خیابان‌بندی و تعیین مسیر جاده‌ها، پیک‌نیک‌ها، پارکینگ‌ها و سایر تأسیسات و امکانات رفاهی بر اساس ضوابط و اصول فنی مطابق با استانداردهای موجود پیش‌بینی شود (مجنونیان، ۱۳۷۴).

در بسیاری از کشورها وجود پارک‌های جنگلی با سیمای طبیعی و امکانات گردشگری مناسب از فاکتورهای مهم در جذب گردشگر محسوب می‌شوند، این گونه فضاها عموماً به خاطر گستردگی فضایی، سیمای طبیعی و امکانات رفاهی به عنوان کانون‌های جذب گردشگر عمل می‌نمایند (Yalc، ۲۰۰۵).

ایجاد جامعه‌ای سالم و سازنده برای تداوم پیشرفت و توسعه اقتصادی نیاز به ایجاد و توسعه و نگهداری تفرجگاه‌ها و مناطق توریستی جهت جوابگویی به تقاضای روزافزون انسان‌ها دارد (خداوردی‌زاده و همکاران، ۱۳۸۷).

طبق تعریف، ارزش‌های مصرفی از مصرف و بهره‌برداری واقعی پارک جنگلی مشتق می‌شوند که شامل ارزش‌های مصرفی مستقیم، نظیر درآمدهای حاصل از چوب و الوار و ارزش مصرفی غیرمستقیم، نظیر فعالیت‌های تفریحی، خدمات زیست‌محیطی و اکولوژیکی می‌باشند. ارزش وجودی، ارزش ذاتی پارک جنگلی و یا ارزشی که مردم فقط برای شناخت موجودیت پارک جنگلی قائلند حتی اگر از آن استفاده نکنند، می‌باشد (تورس، ۲۰۰۰).

ارزش تفریحی که جزء ارزش‌های مصرفی پارک جنگلی بوده، شامل استفاده از پارک جنگلی برای تفریح، اوقات فراغت و سرگرمی، پیاده‌روی، کوه‌پیمایی در جنگل و زیبایی‌شناختی می‌باشد.

به طور مثال، پارک جنگلی طرق در حاشیه جنوب شرق مشهد، یکی از بزرگترین اماکن در اسکان و ارائه خدمات گردشگری به شهروندان و زائران می‌باشد. این پارک که در مدخل ورودی شهر از مسیر تهران قرار دارد، شامل فضاهای تفریحی، فرهنگی، ورزشی و تجاری با ۲۱۰ هکتار فضای جنگلی و ۱۱۲ هزار مترمربع فضاهای عمرانی است. پارک بانوان این مجموعه با بیش از ۱۰۰ هکتار وسعت و زیربنای ۴۸ هزار مترمربع فضا جهت احداث دهکده تجاری، ساختمان‌های دور باغ و هتل برای کاربری‌های تفریحی، فرهنگی و تجاری در نظر گرفته شده است. پارک علوم این مجموعه با وسعت ۱۰۳ هکتار و زیربنای ۵۰ هزار مترمربع جهت احداث خانه علم مشهد، مرکز کیهان‌نما، دریاچه و ساختمان‌های مجاور آن پیش‌بینی شده است. پارک ورزش با ۷ هکتار مساحت و ۱۴ هزار مترمربع فضای ورزشی و تجاری و اداری تعیین گردیده است. (خاکسارآستانه و دیگران، ۱۳۹۰)

فضای سبز شهری از دیدگاه شهرسازی بخشی از سیمای شهر است که از انواع پوشش‌های گیاهی تشکیل شده است و به عنوان یک عامل زنده و حیاتی در کنار کالبد بی‌جان شهر، تعیین‌کننده ساخت مرفولوژیک شهر است. این نوع از کاربری زمین شهری با پوشش‌های گیاهی انسان‌ساخت هم واجد «بازدهی اجتماعی» و هم واجد «بازدهی اکولوژیکی» است. (سعیدنیا، ۱۳۷۹)

بنابراین نقش و عملکرد فضای سبز از دو جنبه بازدهی اجتماعی و بازدهی اکولوژیکی قابل بررسی است. عملکرد زیبایی‌شناسی و ایجاد چشم‌اندازهای زیبا برای شهروندان و ایجاد بستر مناسب برای گذراندن اوقات فراغت از اهمیت خاصی برخوردار است. امروزه فضای سبز و اصولاً معماری و طراحی منظر به عنوان بخشی از شهرسازی مطرح است. بر اساس همین دیدگاه این گونه فضاها جای خود را در طراحی بزرگراه‌ها و تفکیک کاربری‌ها و سایر موارد طراحی شهری باز کرده است. پیاده‌کردن طرح‌های فضای سبز شهری متناسب با سایر کاربری‌ها در ایجاد چشم‌اندازهای زیبا بسیار مؤثر است و محیط شهر را محیطی زیبا و هنری می‌سازد. تغییر چهره درختان در طول فصل‌های مختلف سال، شهر را متنوع‌تر و برای زندگی دلچسب‌تر می‌سازد. فضاهای سبز شهرها سبب کاهش فشارهای فیزیکی و روانی و آرامش بخشیدن به مردمان شهر می‌گردند. (جوانشیر، ۱۳۷۵)

علاوه بر این فضای سبز شهری به عنوان بخش جان‌دار ساخت کالبدی شهری تلقی می‌شود و در هماهنگی با بخش بی‌جان کالبد شهر ساختار یا بافت و سیمای شهر را تشکیل می‌دهد. در این حالت فضای سبز می‌تواند نقش لبه‌ی شهر، تفکیک فضاهای شهری و آرایش شبکه راه‌ها را بر عهده گیرد. به هر حال عملکرد فضای سبز شهری در کاهش تراکم شهری، ایجاد مسیرهای هدایتی، تکمیل و بهبود کارکرد تأسیسات آموزشی، فرهنگی، مسکونی و ذخیره‌ی زمین برای گسترش آینده شهر حائز اهمیت فراوان می‌باشد. (سعیدنیا، ۱۳۷۹)

عملکرد فضای سبز شهری از نظر اکولوژیکی (زیست‌محیطی) نیز با تأثیرگذاری فضای سبز روی اقلیم شهری (بهبود شرایط اکولوژیکی یا تعدیل شرایط اقلیمی) و تأثیرگذاری فضای سبز بر پاکی و سلامت هوا در شهر (کاهش میزان آلودگی) قابل تبیین است. امروزه فضای سبز اهمیت بسزائی در بهبود شرایط زیست‌محیطی دارد و نقش مهمی در ایجاد مناظر زیبا و دلپذیر، کاهش آلودگی‌های گوناگون، ایجاد تغییرات مناسب در میکروکلیما، حفاظت از محیط طبیعی و منابع موجود در آن ایفا می کند.

با عنایت به جایگاه ویژه شهر مقدس قم به عنوان پایگاه اصلی تشیع و اینکه اسلام دین آراستگی و نظافت است و از طرفی بخاطر موقعیت استراتژیک این شهر و عبور چند محور اصلی ارتباطی کشور از آن، نقش فضای سبز را در ایجاد چشم‌اندازهای زیبا از این شهر و ارائه چهره‌ای خوشایند از آن صدچندان کرده است.

فضای سبز مطلوب و آراسته یکی از نمادهای فرهنگ و معماری هر شهر محسوب می‌شود، بنابراین جایگاه فرهنگی و مذهبی شهر قم می‌طلبد که به جهت تبیین این جایگاه در همه ابعاد، به بخش فضای سبز شهر هم توجهی خاص مبذول گردد. (ایران‌نژادپاریزی و دیگران، ۱۳۸۴)

در عین حال شرایط اکولوژیکی حاکم بر شهر قم، محدودیت‌های فراوانی را جهت رشد و نمو گونه‌های گیاهی بوجود آورده است. محدودیت‌های اقلیمی، خاک و منابع آبی در مجموع شرایط نامساعدی را برای گسترش طبیعی گیاهان فراهم آورده و طبعاً در استقرار مصنوعی رویش‌های گیاهی موانع جدی بوجود می‌آورند (ایران‌نژادپاریزی و دیگران، ۱۳۸۴).

۱ـ۱ـ۲ـ۴ـ دریاچه مصنوعی

دریاچه‌های مصنوعی هر چند با هدف ذخیره‌سازی آب، تولید برق و یا کنترل سیلاب، تغذیه سفره‌های آب زیرزمینی، احداث می‌شود اما ممکن است برای اهداف دیگری چون: ایجاد فضاهای توریستی، تفریحی، ورزشی، ماهی‌گیری، جلب توریست و گردشگر، کمک به رشد اقتصادی منطقه و نیز پاسخ به نیازهای طبیعت‌دوستی مردم ساخته شود.

به عقیده کارشناسان شهری و محیط زیست، ایجاد دریاچه‌های مصنوعی در کلان‌شهرها نه تنها به جذب گردشگران کمک می‌کند، بلکه می‌تواند تأثیر به سزایی در لطافت و تمیزی هوا داشته باشد و از آلودگی آن بکاهد. به باور این کارشناسان؛ ساخت دریاچه‌های مصنوعی موجب افزایش سرانه فضاهای سبز، به منظور تفریح و گردشگری می‌شود و می‌توان در این آبگیرهای مصنوعی موجودات آبزی پرورش داد که این عمل خود باعث ایجاد زمینه آشنایی مردم به ویژه کودکان با این نوع از گونه‌های جانوری می‌شود (فرصت‌های سرمایه‌گذاری قم، ۱۳۹۲).

۱ـ۱ـ۲ـ۵ـ شهربازی

شهر بازی پارکی است که از وسایل سرگرمی و تفریحی و همچنین سواری برای سرگرم کردن گروه بزرگی از مردم تشکیل شده است که نسبت به پارک‌های ساده و یا زمین‌های بازی داخل شهری، امکانات سرگرم‌کننده‌ی بیشتری دارند.

به طور کلی ۲ نوع شهر بازی داریم: شهر بازی سرپوشیده و سرباز که در شهر بازی‌های سرپوشیده دستگاه‌های الکترونیکی و رایانه‌ای موجود می‌باشد. (ویکی پدیا)

شهر بازی به فضایی اطلاق می‌شود که مجموعه‌ای از دستگاه‌های سرگرمی به منظور فراهم کردن اوقات تفریح را برای گروه زیادی از مردم به طور هم‌زمان و در کنار هم فراهم می‌کند. بیشتر شهربازی‌ها دارای زمین‌های بازی ساده و متعددی هستند که برای گروه‌های سنی اعم از کودکان، نوجوانان و بزرگسالان در نظر گرفته شده است. به طور کلی شهر بازی‌ها در دو مکان باز و مکان‌های سرپوشیده ساخته می‌شود.

پدیده شهرنشینی که در سال‌های اخیر شاهد رشد و گسترش آن در جهان و ایران بوده‌ایم، باعث تغییر در نوع تفریح و گذراندن اوقات فراغت شهرنشینان گردیده به طوری که مردم در گذشته برای گذراندن اوقات تفریح و فراغت خود به باغ‌ها و زمین‌های کشاورزی خود پناه می‌بردند ولی امروزه باغ‌ها جای خود را به پارک‌ها، بوستان‌ها و شهر بازی‌ها داده‌اند. شهر بازی‌ها که در داخل پارک‌ها و بوستان‌ها ساخته می‌شوند محل مناسبی برای تفریح تمامی گروه سنی از کودک تا بزرگسال است.

اولین نمونه شهر بازی در ایران در پارک شهر سنگلج تهران ساخته شد که بعدها در آن دستگاه‌های سرگرمی چون: تاب، سرسره، الاکنگ و لاتاری به عنوان «گاردن پارتی» مستقر شد. این پارک سرسبز دارای استخر بزرگی بود که مردم در کنار این استخر مشغول تماشای برنامه دوچرخه سواری و اکروبات بازی می‌شدند و بعضی اوقات هم گروه موزیک ارتش برای سرگرمی مردم در مقابل استخر برنامه اجرا می‌کرد و موزیک می‌نواخت. از دیگر پارک‌های قدیمی ایران می‌توان به: «فان فان» در حوالی میدان ونک، پارک جلالیه یعنی لاله، پارک ساعی و پارک ملت نام برد. (سایت ایران نما)