همکاران: میزانی که همکاران از لحاظ فنی کارامد هستند و از لحاظ اجتماعی حمایتگر می‌باشند.

۲-۳-۶-۵-۲- تعهد سازمانی^[۱۳۰]

لوتانز (۱۹۹۲) تعهد سازمانی را تمایل قوی برای باقی ماندن در سازمان به عنوان یک عضو و تلاش بسیار به نفع سازمان و قبول ارزشها و اهداف سازمان می‌داند. به عبارت دیگر این نگرش در رابطه با وفاداری افراد به سازمانشان بوده و شامل فرایندی است که از طریق آن افراد طی آن در سازمان اهمیتی که خود برای سازمان قائلند را بیان می‌کنند.

۲-۳-۶-۵-۳- ناهماهنگی شناختی^[۱۳۱]

بر اساس نظریه فستینگر (۱۹۵۷) نیز ناهماهنگی شناختی یک نوع ارزیابی از نگرش هاست که معمولاً بعد از اتخاذ تصمیم به منظور شناخت رفتار های مرتبط و همسو با رفتار فعلی صورت می‌گیرد. وی با تمایز بین ناهماهنگی و تعارض بیان می‌کند که این فرایند تنها بعد از اتخاذ تصمیم انجام می‌پذیرد. واژه ناهماهنگی معمولاً به رابطه بین عناصری که به صورت جفت موجودند اطلاق می‌شود. این عناصر همان شناخت هستند که مشتمل بر آن چیزی است که فرد در مورد خودش، رفتارش یا محیط اطرافش می‌داند. ناهماهنگی یا ناهمسانی شناختی هنگامی مطرح می‌شود که بین نگرش دو یا چند فرد یا بین رفتار و نگرش افراد نوعی بی ثباتی مشاهده شود. بر اساس فرضیات فستینگر، حضور ناهماهنگی که منجر به ایجاد عدم راحتی روانشناختی برای فرد می‌شود،۱) فرد را بر می‌انگیزد تا در جهت کاهش ناهماهنگی بر آید و ۲) فرد علاوه بر تلاش جهت کاهش آن به طور فعال از موقعیتها و اطلاعاتی که سبب افزایش آن می‌شوند نیز اجتناب می‌کند.۳) از طرف دیگر فرد برای کاهش این ناهماهنگی سعی در تغییر نگرش زیر بنایی خود دارد یا ۴) رفتار آتی را بر اساس آن تغییر می‌دهد و ۵) یا به دنبال راه های جدید برای تبیین یا توضیح یا بهانه تراشی برای این عدم هماهنگی است.

۲-۳-۶-۶- نقش نگرش در رفتار

می‌توان نگرش را به عنوان یک تمایل مداوم برای داشتن یک احساس یا رفتاری به شیوه خاص دانست (لوتانز، ۱۹۹۲). به عنوان مثال اگر کسی کار کردن در شیفت شب را دوست نداشته باشد گفته می‌شود که او نگرش منفی نسبت به تنظیمات کاری خود دارد. نگرش عبارت است از مفروضات کسب شده برای پاسخ به شکل مطلوب یا نامطلوب در ارتباط با یک پدیده. براین اساس فرد با بهره گرفتن از مفروضات بنیادین خود در ارتباط با پدیده های اطراف خود یا در ارتباط با افراد دیگر، ممکن است رفتارهای مختلفی از خود بروز دهد. نگرش ها تحت تأثیر ارزشها قرار دارند. با این وجود می‌توان نگرش را از طریق آنچه افراد بیان می‌کنند، به طور رسمی یا غیر رسمی، در ابراز عقاید آنها یا از طریق رفتار آنها شناخت.آلدرفر (۱۹۳۷- ۱۸۷۰) تأکید داشت که نگرش افراد نسبت به محیط تأثیر برجسته ای بر روی رفتار آنها دارد. اوبیان کرد که افکار، احساسات و رفتارهای یک فرد در تعامل با محیط اجتماعی و فیزیکی او هستند و این تأثیر دو سویه است.این تعاملات ممکن است سبب بروز تعارض بین نگرش فرد و رفتار او شوند که از آن با عنوان ناهماهنگی شناختی یاد می‌شود. افرادی نیز این رابطه را به صورت مدل نشان می‌دهند. مانند مدل رفتار برنامه ریزی شده آجزن (۱۹۸۵)، که در زیر ارائه می‌شود
باورهایی در مورد پیامدها
ارزیابی پیامدها
باورهایی درمورد طرز فکر دیگران
نگرش هایی در مورد رفتار
اهمیت نسبی نگرش و هنجار
هنجار ذهنی (شخصی)
تمایلات
رفتار
شکل ۲-۳. نقش نگرش در رفتار(مدل رفتار برنامه ریزی شده آجزن، ۱۹۸۵)

۲-۳-۷- ادراک

یکی دیگر از ابعاد مهم رفتار فرد در سازمان ادراک است. اگر همه افراد همه چیز رابه یک شکل درک می‌کردند همه چیز به مراتب ساده تر و کم هیجان تر می‌نمود. ولی افراد یک چیز را به شکلهای مختلف ادراک نمی‌کنند (لوتانز،۱۹۹۲). از طرفی ادراک انسان از اشیاء نسبت به ادراک او از انسانها متفاوت است. به نظر می‌رسد بخشی از فرایند ادراک دیگران نسبت دادن ویژگیها به آنهاست. ما رفتار و تمایلات آنها را بر اساس تجربیات گذشته و در مقایسه با افراد دیگری که می‌شناسیم بررسی می‌کنیم (مولینز، ۲۰۰۲).

۲-۳-۷-۱- تعاریف مربوط به ادراک

ادراک مجموعه ای از فرایندهاست که فرد توسط آنها محیط اطراف خود را می‌شناسد و اطلاعات مربوط به آن را تفسیر می‌کند (لوتانز، ۱۹۹۲؛ رابینز و جاج، ۲۰۰۸؛ مورهد و گریفین، ۱۹۹۵،۲۰۱۰) تا بتواند به محیط خود معنی بدهد (رابینز، ۱۳۸۶). حقیقت این است که هیچ یک از ما واقعیت را بدان گونه که هست نمی‌بینیم بلکه تنها کاری که می‌کنیم این است که چیزی که می‌بینیم را تفسیر کرده و سپس آن را واقعیت می‌نامیم. به این ترتیب رفتار افراد نیز تحت تأثیر ادراک آنها در محل کار قرار می‌گیرد. از طرفی درک افراد و نتیجتاً رفتار سازمانی بسیار به ادراکات و افکار افراد در مورد یک موقعیت وابسته است (السباچ، بار و هارگادون^[۱۳۲]، ۲۰۰۵؛ فسک و تیلور^[۱۳۳]، ۱۹۸۴). ادراک فرایندی است که از طریق آن افراد به انتخاب پرداخته، سازماندهی و تفسیر می‌کنند و به اطلاعات محیط اطراف خود پاسخ می‌دهند (شرمرهورن و همکاران، ۲۰۰۳).

۲-۳-۷-۲- کاربرد ادراک در رفتار سازمانی

رابینز و جاج (۲۰۰۸) مهترین کاربرد مفاهیم ادراک در رفتار سازمانی را ” ادراک فردی ” می‌دانند. ادراک فردی یعنی ادراکاتی را که افراد در مورد یکدیگر شکل می‌دهند. ادراک ما از افراد نسبت به ادراک ما از اشیای بی جان متفاوت است.

۲-۳-۷-۳- نظریه های موجود در باب ادراک

۲-۳-۷-۳-۱- نظریه اسناد

نظریه اسناد به فرایندی اطلاق می‌شود که توسط آن افراد به تفسیر دلایل برداشت شده از رفتار یک فرد می‌پردازند. نظریه اسناد بیان می‌کند که وقتی ما رفتار یک فرد را مشاهده می‌کنیم، تلاش می‌کنیم تا پیش بینی کنیم که رفتار آن فرد حاصل دلایل درونی یا بیرونی است. به عبارتی رفتار به وسیله ترکیبی از نیروهای ادراک شده داخلی یا خارجی قابل تشخیص است. رفتارهای تولید درون آن رفتارهایی هستند که تحت کنترل فرد هستند و رفتارهای خارجی آنهایی هستند که حاصل دلایل بیرونی اند یعنی برخی دلایل در بیرون فرد را مجبور به بروز رفتار در شرایط فعلی نموده اند. نیروهای داخلی ویژگیهای فردی هستند مثل توانایی، مهارت، میزان تلاش یا خستگی و نیروهای خارجی به عوامل محیطی مثل قوانین سازمانی، سیاستها و روش های رفتاری مدیران ارشد یا حتی شرایط آب و هوایی مربوط می‌شوند (مولینز،۲۰۰۲).

۲-۳-۷-۳-۲-کانون کنترل

رفتار در محل کار ممکن است به وسیله کانون کنترل فرد تحت تأثیر قرار بگیرد، یعنی باور به اینکه آیا فرد پیامدهای کارش را کنترل شده توسط خودش، یا یک نیروهای خارجی می‌داند. قضاوتهای انجام شده در مورد افراد دیگر نیز قویا به وسیله اینکه دلایل خارجی یا داخلی باشد تحت تأثیر قرار می‌گیرد.
بر این اساس، به زعم مولینز (۲۰۰۲)، تعیین بیرونی یا درونی بودن عامل بروز رفتار به سه عامل زیر بستگی دارد :
قابل تشخیص بودن^[۱۳۴]: فرد رفتارهای متفاوتی را در موقعیتهای متفاوت بروز دهد. سبب می‌شود رفتار عجیب تلقی شود و آن را به عامل خارجی نسبت می‌دهند.
اتفاق نظر^[۱۳۵]: اگر فرد در زمان روبرو شدن با شرایط مشابه رفتار یکسانی از خود بروز دهد رفتار را به خارج نسبت می‌دهند.
دوام^[۱۳۶]: به این سؤال پاسخ می‌دهد که آیا فرد همواره عکس‌العمل یکسانی بروز می‌دهد. در این صورت رفتار را به عوامل داخلی نسبت می‌دهند.

۲-۳-۷-۴- عوامل تأثیرگذار بر ادراک افراد

از آنجا که ادراک یک فرایند است که با حضور ادارک کننده، موقعیت و شرایط و ویژگیهای ادراک شونده صورت می‌گیرد، ویژگیهای هر یک از این موارد می‌تواند در نحوه و کیفیت ادراک افراد تأثیر گذارد. رابینز و جاج (۲۰۰۸) برخی از ویژگیهای این عوامل را به صورت زیر بیان می‌کنند:
عوامل مربوط به ادراک کننده: نگرشها، انگیزه ها، علایق، تجربه، انتظارات
عوامل مربوط به موقعیت: زمان، محیط کار و محیط اجتماعی
عوامل مربوط به ادراک شونده: تازگی، حرکت، صداها، اندازه، پیشینه، شباهت و مجاورت

۲-۳-۷-۵- نقش ادراک در رفتار

ادراک به پاسخهای رفتاری افراد به موقعیتهای خاص اولویت می‌دهد. اولین مرحله در فرایند ادراک انتخاب و توجه است. دو عامل در این توجه مهم هستند. عوامل داخلی شامل عوامل مربوط به خود فرد از جمله؛شخصیت، یادگیری، هوش، توانایی، آموزش، علایق، انتظارات، اهداف،تجربیات گذشته، انگیزش. تأثیرات و عوامل خارجی شامل عوامل مربوط به خود محرک مثل بزرگی، حرکت، شدت، بلندی، تضاد، روشنی، تازگی، تکرای بودن یا قابل شناسایی بودن از زمینه آن است (مولینز، ۲۰۰۲). ادراک در مطالعه رفتار سازمانی مهم است به دلیل اینکه رفتار افراد بر اساس ادراک آنها از آنچه واقعیت نامیده می‌شود و نه خود واقعیت شکل می‌گیرد. جهان به آن صورتی که ادراک می‌شود جهانی است که از لحاظ رفتاری مهم است (رابینز و جاج، ۲۰۰۸) چرا که ادراک یک فرایند پیچیده شناختی است که تصویری منحصر به فرد از جهان به وجود می‌اورد که می‌تواند کاملاً با واقعیت تفاوت داشته باشد و درک این تفاوت بین جهان ادراک شده افراد و جهان واقعی برای شناخت رفتار سازمانی مهم است (لوتانز،۱۹۹۲).
محرک
لمس
بوییدن
چشیدن
دیدن
شنیدن
انتخاب
سازماندهی بر اساس تجربه
تفسیر
بازخورد مثبت