۱۱٫ تغییر مدیریت می‌تواند به تغییر رفتار سازمان بیانجامد.

۱۱٫ برای تغییر رفتار سازمان باید فرهنگ سیستم تغییر کند.

۱۲٫ نیازمند مشورت و مشاوره است.

۱۲٫ نیاز مند پرخاش و اهانت است.

در بررسی رفتار بنگاه توزیع در توزیع خواهید بود. بعنوان مثال، اگر بنگاهی در دوره بلوغ قرار دارد و در بعضی مواقع مشخصات دوره رشد سریع را از خود نشان می‌دهد و در پاره‌ای موارد علائم دوره تکامل را، اما در بیشتر اوقات رفتارهای او نشان دهنده دوره بلوغ است. این امری عادی است. در هنگام بروز بحران و تشنج، فرهنگ سازمانی، متمایل به مراحل قبلی از چرخه عمر خود می‌گردد. هنگامیکه احساس نشاط و قدرت می‌کند، علائم مراحل بعدی را آشکار می کند. در عوارض بیماری نشانه‌ای از علاقه بنگاه به حرکت به سمت جلو مشاهده نمی‌گردد. در حالیکه سعی می‌کنند از گذشته فاصله بگیرند، به دوره قبلی بر می‌گردند. به نظر می رسد آنها حرکت به سمت جلو و بازگشت به دوره قبل را با هم اشتباه گرفته‌اند و رفتاری را از خود بروز می‌دهند که احساس راحتی در آنها ایجاد نماید. معمولاً چنین رفتاری به این خاطر است.
۸-۴-۲) ویژگیهای مالی واحد های تجاری در مراحل مختلف چرخه عمر شرکت
واحد های تجاری با توجه به هر مرحله از حیات اقتصادی خود سیاست و خط‌ مشی مشخصی را دنبال می‌کنند. این سیاستها به گونه‌ای در اطلاعات حسابداری شرکتها منعکس می‌شود. در حوزه حسابداری برخی از محققان به بررسی تأثیر چرخه‌ عمر شرکت بر اطلاعات حسابداری پرداخته‌اند. (آنتونی و رامش، ۱۹۹۲؛ سوجیانیس، ۱۹۹۶؛ بلک، ۱۹۹۸؛ آهارونی همکاران، ۲۰۰۶؛ زو، ۲۰۰۷). این محققان چهار مرحله را برای توصیف چرخه عمر شرکت به شرح ذیل تبیین نموده‌اند:
تولد یا ظهور ۲- رشد ۳- بلوغ ۴- افول یا سکون
مرحله اول – مرحله تولد یا ظهور
در مرحله ظهور شرکتها تازه تاسیس بوده و حداقل سن را دارند. معمولاً میزان دارایی ها (اندازه شرکت) در سطح نازلی قرار دارد، جریانات نقدی حاصل از فعالیت های عملیاتی و سودآوری در سطح پایین است و شرکت ها برای تأمین مالی و تحقق فرصت های رشد به نقدینگی بالایی نیاز دارند. نسبت سود تقسیمی در این شرکت ها معمولاً معادل صفر یا حداکثر۱۰% بوده و بازده سرمایه گذاری یا بازده سرمایه گذاری تعدیل شده^[۱۱۲] در قیاس با نرخ موزون هزینه سرمایه بعضاً ناچیز است . در این مرحله شرمتها تمایل به استفاده از استراتژیهای تمرکز دارند یعنی با تمرکز بر روی بازار و محصولات خاص، از فرضتهای رشد استغاده می کنند.
مرحله دوم – مرحله رشد
در مرحله رشد سن و اندازه شرکت بیش از سن و اندازه شرکت های در مرحله ظهور بوده و میزان رشد فروش و درآمدها نیز نسبت به مرحله ظهور بیشتر می باشد. منابع مالی نیز بیشتر در دارایی های مولد سرمایه گذاری شده ، مخارج سرمایه ای بالا بوده و شرکت از انعطاف پذیری بیشتری در شاخص های نقدینگی برخوردار می باشد.رشد فروش بدون توجه به سودآوری بسیار بالا بوده و نسبت سود تقسیمی نیز در این طیف از شرکت ها معمولاً بین۱۰% و۵۰% در نوسان است. بازده سرمایه گذاری یا بازده سرمایه گذاری تعدیل شده نیز در اغلب موارد بر نرخ موزون هزینه سرمایه فزونی دارد . در این مرحله شرکتها تمایل به استفاده از استراتژیهای تمایز دارند یعنی با تمایز محصولات خود نسبت به دیگر رقبا و شناسایی مشتریان خاص در بازار، از فرضتهای رشد استفاده می کنند.
مرحله سوم – مرحله بلوغ و اشباع
در مرحله بلوغ سن شرکتها بیشتر از سن شرکتهای در مرحله رشد است .شرکت ها فروش با ثبات و متعادلی را تجربه نموده و دارای رشد فروش متعادلی هستند و نیاز به وجوه نقد در اکثر موارد از طریق منابع داخلی تأمین می شود. اندازه دارایی های این شرکت ها به تناسب بیش از اندازه شرکت های در مرحله رشد بوده و لذا ، مخارج سرمایه ای کاهش می یابد. نسبت سود تقسیمی نیز در این شرکت ها معمولاً بین ۵۰% و ۱۰۰% در نوسان است. به دلیل وفور نقدینگی و کاهش اتکاء به سیاست تأمین منابع مالی از خارج معمولاً بازده سرمایه گذاری یا بازده سرمایهگذاریتعدیل شده معادل بیشاز نرخ موزون هزینه است. در این مرحله شرکتها تمایل به استفاده از استراتژیهای رهبری دارند یعنی با رهبری هزینه محصولات خود نسبت به دیگر رقبا با توجه به منابع مالی که در اختیار دارند، از فرضتهای رشد استفاده می کنند و در بازارهای مختلف نفوذ می کنند.
مرحله چهارم - مرحله افول :
در مرحله افول شرکتها مسن تر از شرکتهای سایر مراحل می باشند .چنانچه فرصت های رشد وجود داشته باشد به احتمال قریب به یقین بسیار ناچیز است . شاخص های سود آوری، نقدینگی و ایفای تعهدات روند نزولی داشته که باعث کاهش رشد فروش شده و شرکت در شرایط رقابتی بسیار شدیدی محاط می گردد، ضمن اینکه هزینه تأمینمالیازمنابع خارجی نیز بالااست بگونه ایکه در اغلب موارد بازده سرمایه گذاری یا بازده سرمایه گذاریتعدیل شده کمتر از نرخ موزون هزینهسرمایهاست. در این مرحله شرکتها تمایل به استفاده از استراتژیهای نوآوری و خلاقیت سعی در احیای شرکت دارند تا شرکت را از نابودی و ورشکستگی نجات دهند.
۵-۲) بخش چهارم: پیشینه‌ تحقیق
۱-۵-۲) تحقیقات خارجی
اوتامی و همکارش در سال ۲۰۱۲ با موضوع ساختار سرمایه و چرخه حیات سازمانی در میان شرکت های تولیدی اندونزی مطالعه ای انجام دادند که در این مطالعه به این سوال پاسخ داده می شود که از میان شرکت های تولیدی در اندونزی، کدام یک از شرکت ها بیشتر از تئوری سلسله مراتبی پیروی می کنند و چرا؟ در این تحقیق شرکت ها را در دو دسته شرکت های در حال رشد و شرکت های بلوغ یافته دسته بندی می کند. نتایج تحقیق نشان می دهد که تئوری سلسله مراتبی، الگوهای مالی شرکت های در حال رشد را بهتر از شرکت های بلوغ یافته شرح می دهد. نتایج همچنین نشان دادند شرکت های بلوغ یافته تمایل دارند مشکلات مربوط به تامین مالیشان را از طریق حقوق صاحبان سهام(عرضه عمومی سهام) حل نمایند؛ در حالی که شرکت های در حال رشد این مشکل را با بدهی(وام های بانکی)برطرف می نمایند(اوتامی , ۲۰۱۲).
در مقاله ای با عنوان تئوری سلسله مراتبی و چرخه حیات سازمانی که توسط بولان و یان در سال ۲۰۰۹ نوشته شده است، به بررسی محاسبات مرکزی تئوری سلسله مراتبی تامین مالی در میان شرکت هایی که در دو دوره متمایز از دوره های چرخه ی حیات سازمانی به سر میبرند می پردازد. شرکت هایی که در دوره رشد حیات سازمانی می باشند و شرکت هایی که در دوره بلوغ می باشند. نتایج این پژوهش نشان می دهد که در میان مراحل چرخه حیات سازمانی، جایی که سطوح ظرفیت بدهی و نیازهای تامین مالی خارجی همگنتر می باشند، و پس از کنترل های کافی در مورد محدودیت ظرفیت بدهی، شرکت های با گزینش نامناسب هزینه ها، بیشتر از تئوری سلسله مراتبی پیروی می کنند و با این نظریه سازگارترند(بولان, ۲۰۰۹).
کالونکی و سیلولا ( ۲۰۰۸ ) میزان استفاده از سیستم هزینه یابی بر مبنای فعالیت در مراحل مختلف چرخه عمر شرکت را بررسی کردند. نمونه آماری این تحقیق شرکتهای بورسی مالزی طی سالهای ۱۹۹۰ تا ۲۰۰۷ می باشد. روش آماری مورد استفاده نیز آزمون تفاوت میانگین می باشد. یافته های آنها نشان می دهد به علت تغییر در نیازهای اطلاعاتی مدیریت، میزان استفاده از سیستم هزینه یابی بر مبنای فعالیت در مراحل مختلف چرخه عمر متفاوت است . میزان استفاده از سیستم هزینه یابی بر مبنای فعالیت در شرکت های در مراحل بلوغ و احیا نسبت به مرحله رشد بیشتر است.
مولایز در سال ۲۰۰۷ با موضوع تجارت و نظریه سلسله مراتبی بدهی به بررسی، نظریه سلسله مراتبی می پردازد؛ و با جمع آوری اسناد و مدارک مربوط به این نظریه به انجام تحقیق می پردازد. وی بیان می کند که برای درک شواهد مربوط به این تئوری، لازم است تفاوت های میان شرکت های خصوصی کوچک، شرکت های دولتی، و شرکت های بزرگ بزرگ دواتی به رسمیت شناخته شود. طبق نتایج و بررسی های تحقیق به نظر می رسد شرکت های خصوصی، جهت تامین مالی به شدت از سود انباشته و وام های سنگین بانکی استفاده می کنند. شرکت های کوچک عمومی نیز جهت تامین مالی از حقوق صاحبان سهام استفاده می کنند. شرکت های بزرگ دولتی همچنین در مراحل اول تامین مالی، از سود انباشته و اوراق قرضه استفاده می کنند. محقق در این مطالعه بیان می کند که شواهد و مدارک موجود را می توان به طرق مختلف تفسیر و بررسی نمود. هزینه های مستقیم معامله و هزینه های غیر مستقیم ورشکستگی، نقش مهمی در انتخاب نوع بدهی های یک شرکت ایفا می کنند. علاوه بر این عوامل اثر گذار مهم دیگری نیز در تعیین نوع بدهی نقش ایفا می کنند. در این مطالعه بیان می شود که در حال حاضر هیچ مدلی که قادر باشد حسابداری تمام حقایق و وقایع را به طور همزمان مشخص کند در دسترس نمی باشد (مولایز، ۲۰۰۷).
داسکالاکیس و سیلاکی (۲۰۰۵) در مطالعهی خود به بررسی عوامل تعیین کنندهی ساختار سرمایهی شرکتهای کوچک و متوسط در کشورهای یونان و فرانسه پرداختند. مطالعه بر روی ۱۲۵۲ شرکت یونانی و ۲۰۰۶ شرکت فرانسوی طی یک دورهی زمانی ۶ ساله از ۱۹۹۷ تا ۲۰۰۲ انجام شد. فرضیات تحقیق به شرح زیر می باشد:
بین ساختار داراییها با سودآوری رابطه معناداری وجود دارد.
بین ساختار داراییها با نسبت بدهی رابطه معناداری وجود دارد.
بین اندازه شرکت با سودآوری رابطه معناداری وجود دارد.
بین فرصتهای رشد با سودآوری رابطه معناداری وجود دارد.
نتایج تحقیق نشان داد ساختار داراییها و سودآوری با نسبتهای بدهی در هر دو کشور رابطه منفی دارد و در مورد اندازهی شرکت و فرصتهای رشد با ساختار سرمایه رابطه مثبت گزارش شده است.
سوکورب (۲۰۰۵) به بررسی چگونگی تاثیر وی‍‍‍ژگیهای شرکتهای کوچک بر ساختار سرمایهی آنان در اسپانیا پرداخت. ایشان با بهره گرفتن از داده های ۶۴۸۲ شرکت در ۸ طبقهی صنعت طی دورهی زمانی ۱۹۹۴ تا ۱۹۹۸ مطالعهیی با هدف بررسی چگونگی تاثیر وی‍‍‍ژگیهای شرکتهای کوچک بر ساختار سرمایهی آنان انجام داد. فرضیات این تحقیق به شرح زیر می باشد:
بین سپرهای مالیاتی با ساختار سرمایه رابطه معناداری وجود دارد.
بین سودآوری با ساختار سرمایه رابطه معناداری وجود دارد.
بین فرصتهای رشد با ساختار سرمایه رابطه معناداری وجود دارد.
بین ساختار داراییها با ساختار سرمایه رابطه منفی دارد.
نتایج تحقیق نشان داد که سپرهای مالیاتی و سودآوری این شرکتها با ساختار سرمایه رابطه منفی دارد و این در حالی است که اندازه، فرصتهای رشد و ساختار داراییها در این شرکتها رابطه مثبت موثری بر ساختار سرمایه دارند.
میشاییل و همکاران (۱۹۹۹) در تحقیق خود نشان دادند که نرخ موثر مالیاتی و سپر مالیاتی بر روی ساختار سرمایه و رویه های تامین مالی شرکتهای انگلیسی تاثیری ندارد. این تحقیق از روش همبستگی و رگرسیون استفاده شده است. بررسی انجام شده در مورد رشد و فرصتهای رشد آتی نیز نشان دهندهی ارتباط مثبت معناداری با ساختار سرمایه است. همچنین، نتایج تحقیق به وجود رابطه قوی بین ساختار سرمایه و ساختار داراییها اشاره میکند و نشان میدهد که اجزای دارایی ثابت و سطوح موجودی بالا با سطوح بدهی بالا رابطه مثبت دارد.
نخستین پژوهش در زمینه چرخه عمر شرکت ها در حوزه حسابداری توسط آنتونی و رامش (۱۹۹۲) انجام گرفته است. آنها در تحقیق خود پس از طبقه بندی شرکت ها به مراحل رشد، بلوغ و افول ، ارتباط بین معیارهای عملکرد، چون رشد فروش و مخارج سرمایه ای با قیمت بازار سهام را بررسی نمودند هدف آنها در این تحقیق، بررسی واکنش بازار به اطلاعات حسابداری منتشر شده در مراحل مختلف چرخه عمر بود. یافته های آنها نشان می دهد که ارتباط معناداری میان معیار های عملکرد و قیمت بازار سهام در مراحل مختلف چرخه عمر وجود دارد، به طوری که میزان مربوط بودن معیارهای رشد فروش و مخارج سرمایه ای از مرحله ظهور تا افول روند نزولی دارد.
۲-۵-۲) تحقیقات داخلی
حائری و همکاران در سال ۱۳۹۱، مطالعه ای با موضوع مبانی نظری روش های تامین مالی، هزینه سرمایه و ساختار سرمایه انجام داده اند. در این مقاله به بررسی روش های تامین مالی، هزینه سرمایه و تئوری های مرتبط به آن پرداخته می شود. همچنین اهمیت رابطه بین هزینه سرمایه، ساختار سرمایه و ارزش کل شرکت از دیدگاه مدیریت بیان می گردد، زیرا می توان با بهره گرفتن از ساختار سرمایه بر ارزش کل شرکت تاثیر گذاشت و با در نظر گرفتن مفروضات خاص و با مشخص کردن نحوه استنباط یا پنداشت سرمایه گذاران و واکنش آنان نسبت به درجه تغییرات ریسک مالی، می توان ساختار مطلوب سرمایه شرکت را تعیین نمود؛ ولی به طور کلی نمی توان تضاد منافع دارندگان اوراق قرضه و سهام عادی شرکت را به طور کامل حل کرد (عزیزی،محمدعلی, ۱۳۹۱).
خلیفه سلطانی و دیگران (۱۳۹۱) به بررسی تأثیر ویژگیهای خاص شرکت و ابزارهای راهبری شرکتی بر ساختار سرمایه با بهره گرفتن از مدل توبیت پرداختند.
فرضیات تحقیق به شرح زیر می باشند:
بین فرصت رشد با ساختار سرمایه ارتباط معناداری وجود دارد.
بین اندازه شرکت با ساختار سرمایه ارتباط معناداری وجود دارد.
بین داراییهای مشهود با ساختار سرمایه ارتباط معناداری وجود دارد.

آستانه اشرفیه

شرق

۵

به منظور تعیین حجم نمونه و با توجه به زیاد بودن تعداد جامعه آماری از جدولی که توسط سه دانشمند به نام­های کهن، مورگان، کرجسای ارائه کردند، استفاده شده است. که در آن تعداد نمونه با توجه به تعداد اعضای جامعه آماری مشخص می­ شود.
طبق سر­شماری خانوارها در استان گیلان در سال ۱۳۸۵، تعداد خانوارها ۶۶۹۶۹۳ نفر می­باشد. نمونه آماری بدست آمده بوسیله جدول ارائه شده مورگان و دیگران برابر با ۳۸۴ نفر می­باشد که بر همین اساس تعداد ۳۸۴ پرسشنامه توزیع و جمع­آوری شد و تجزیه و تحلیل­های فصل چهارم بر­اساس همین تعداد نمونه انجام شده است.
۳-۸- روش تجزیه و تحلیل داده­­ها
پس از آنکه محقق اطلاعات و داده­­ها را گردآوری، استخراج و طبقه ­بندی نمود و جداول توزیع فراوانی و نسبت­های توزیع را تهیه کرد، باید مرحله جدیدی از فرایند تحقیق که به مرحله تجزیه و تحلیل داده ­ها معروف است، آغاز شود. این مرحله از تحقیق، اهمیت زیادی دارد؛ زیرا نشان دهنده تلاش­ها و زحمات فراوان گذشته است. در این مرحله محقق با بهره گرفتن از روش­های مختلف و با تکیه بر معیار عقلی سعی می­ کند اطلاعات و داده ­ها را در جهت آزمون فرضیه و ارزیابی آن مورد بررسی قرار دهد. در مرحله­ تجزیه و تحلیل آنچه مهم است این است که محقق باید اطلاعات و داده­­ها را در مسیر هدف تحقیق، پاسخگویی به سؤال و سؤالات تحقیق و نیز ارزیابی فرضیه ­های خود جهت داده، مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد (حافظ نیا، ۱۳۸۹، ۲۶۷). در این تحقیق جهت تجزیه و تحلیل داده ­ها از تحلیل عاملی تأییدی (CFA) و مدل­سازی معادلات ساختاری (SEM) بهره گرفته شده است.
۳-۸-۱- تحلیل عاملی تأییدی
با کمک تحلیل عاملی تأییدی به سنجش برازش مدل مفهومی تحقیق پرداخته شده است. در تحلیل عاملی تأییدی محقق مطالعه خود را بر مبنای ساختار عاملی از پیش تعیین شده دنبال می­ کند و درصدد است تا صحت و سقم ساختار عاملی مجموعه ­ای از متغیرهای مشاهده شده را مورد آزمون قرار دهد. بر اساس این تکنیک محقق ابتدا باید از طریق بررسی تئوری­ها و مطالعات قبلی و با بهره­ گیری از دیدگاه­ های خود ابتدا به تدوین مدل نظری اقدام کند تا در عمل بتواند آن را به محک تجربه زند. از این رو تحلیل عاملی تأییدی مورد ویژه­ای از مدل معادلات ساختاری (SEM) است که به ساختار کواریانس یا مدل روابط ساختاری خطی LISREL نیز معروف است (کلانتری، ۱۳۸۸، ۱۹۰).
۳-۸-۲- مدل­سازی معادلات ساختاری
مدل­سازی معادله ساختاری یک تکنیک تحلیل چند متغیری بسیار کلی و نیرومند از خانوانده رگرسیون چند متغیری و به بیان دقیق­تر بسط مدل خطی کلی است که به پژوهشگر امکان می­دهد مجموعه ­ای از معادلات رگرسیونی را به طور هم زمان مورد آزمون قرار دهد. مدل­سازی معادلات ساختاری رویکرد آماری جامع برای آزمون فرضیه­هایی درباره روابط بین متغیرهای مشاهده شده و متغیر­های مکنون است، که گاه تحلیل ساختاری کوواریانس، مدل­یابی علّی و گاه نیز LISREL نامیده شده است. اما اصطلاح غالب در این روزها، مدل­یابی معادله ساختاری یا به گونه خلاصه SEM است (بشلیده، ۱۳۹۲، ۴۰۵).

فصل چهارم
تجزیه و تحلیل داده­­ها
۴-۱- مقدمه
تجزیه و تحلیل داده ­ها فرآیندی چند مرحله­ ای ­است که طی آن داده­­هایی که از طریق بکارگیری ابزارهای جمع­آوری در نمونه­­ (جامعه) آماری فراهم ­آمده­اند؛ خلاصه، کدبندی و دسته­بندی… و در نهایت پردازش می­شوند تا زمینه­ برقراری انواع تحلیل­­ها و ارتباط­­ها بین این داده ­ها به­ منظور آزمون فرضیه­­ها فراهم آید. در این فرایند داده­­ها هم از لحاظ مفهومی و هم از جنبه­ تجربی پالایش می­شوند و تکنیک­های گوناگون آماری نقش بسزایی در استنتاج­­ها و تعمیم­ها به عهده دارند (خاکی، ۱۳۷۸، ۳۰۵).
در این فصل ابتدا آمار توصیفی مربوط به اطلاعات جمعیت­شناختی پاسخ ­دهندگان (افراد نمونه) و همچنین وضعیت متغیرهای تحقیق با بکارگیری جداول و نمودارها به نمایش گذاشته­ شده و در ادامه برای پاسخ­گویی به سؤالات پژوهش و نتیجه ­گیری از روش­های آماری و آزمون­های متفاوت با بهره گرفتن از نرم­افزار SPSS 20 و LISREL 8.54 به­نحوی که ذکر می­ شود، استفاده­ گردید. جهت بررسی نرمال بودن داده ­ها از آزمون کلموگروف- اسمیرنف، از آزمون تحلیل عاملی اکتشافی جهت تأیید روایی سؤالات و مشخص­سازی عوامل کلیدی هر مؤلفه و از فن مدل­یابی معدلات ساختاری جهت بررسی برازش مدل پژوهش با داده­­های جمع­آوری شده استفاده­ گردیده ­است.
۴-۲- توصیف ویژگی جمعیت­شناختی نمونه آماری
در این قسمت ابتدا شرح مختصری از داده­­های جمعیت­شناختی افراد پاسخ­گو و نمودارهای مربوط به آن ارائه شده و سپس با بهره گرفتن از جداول مربوطه داده ­ها توصیف می­شوند. در پژوهش حاضر محقق برای بررسی آمار توصیفی از مؤلفه­­های جنسیت، وضعیت تأهل، تحصیلات، سن، میزان درآمد و محل سکونت استفاده نموده است که در ادامه به تشریح هر یک از این مؤلفه­­های پرداخته شده است.
۴-۲-۱- وضعیت افراد پاسخ­دهنده از نظر جنسیت
جدول توزیع فراوانی افراد پاسخ­­دهنده براساس جنسیت آنها در زیر نشان داده شده است.
(جدول ۴-۱) توزیع فراوانی افراد پاسخ­دهنده از نظر جنسیت

جنسیت

فراوانی

درصد فراوانی

مرد

۲۰۰

۱/۵۲

زن

۱۸۴

۹/۴۷

جمع کل

۳۸۴

۱۰۰

۱۳۸۵

۱۲۱۰۱۶۴

۱۳۷۲

۲۷۰۰۰۰۰

منبع: عباسی و دیگران ۲۰۰۵؛ محمودیان و دیگران، ۲۰۰۸: ۵، بر اساس آمار کمیساریای عالی پناهندگان، سرشماری ۱۳۸۵
از مجموع ۱۰۲۱۳۲۳ نفر مهاجر افغانی سرشماری شده در طرح آمایش سال ۱۳۸۴، ۹/۳۰ درصد در استان تهران، ۲/۱۵ درصد در استان خراسان، ۱۳ درصد در استان اصفهان، ۴/۸ درصد در استان سیستان و بلوچستان، ۵/۶ درصد در استان فارس، ۴/۶ درصد در استان قم، ۴/۶ درصد در استان کرمان و بقیه در سایر استان های کشور سکونت داشتند. حدود ۵۵ درصد از افغان های ساکن ایران متولد افغانستان، ۵/۴۴ درصد متولد ایران و بقیه متولد سایر کشورها بودند. از نظر سال ورود به ایران، ۳/۲ درصد قبل از سال ۱۳۵۷، ۴/۱۶ درصد در دوره ۱۳۵۷ تا ۱۳۶۰، ۹/۲۳ درصد در دوره ۱۳۶۱ تا ۱۳۶۵، ۶/۱۰ درصد طی ۱۳۶۶ تا ۱۳۷۰، ۲/۱۲ درصد طی ۱۳۷۱ تا ۱۳۷۵ و ۵/۳۴ درصد در دوره ۱۳۷۶ تا ۱۳۸۰ به کشور ایران وارد شدند(عباسی ـ شوازی و دیگران ۲۰۰۵).
مهاجرت افغان ها به ایران در دوره جدید، که بیشتر منشأ اقتصادی ـ اجتماعی داشته است، در واقع اکثراً شامل مهاجران عودت کننده می شود که در اثر عدم امنیت شغلی در افغانستان، دوباره دست به مهاجرت دوره ای زده اند. این مهاجرت دوره ای، برای جوانانی که تا هنوز به خارج از کشور مهاجرت نکرده اند نیز انگیزه ایجاد می کند تا به هر نحوی که شده دست به مهاجرت بزنند. همچنین شیوه زندگی افرادی که مهاجرت نموده اند، نسبت به خانواده های که اصلاً مهاجرت نکرده و با زندگی شهری آشنایی ندارند، متفاوت بوده که این اختلاف سطح زندگی نیز در میان خانواده های فقیر روستایی انگیزه ایجاد می کند تا یکی از پسران خود را حتی به صورت غیر قانونی هم که شده به ایران بفرستند.

۲-۸- آمار پناهندگان افغانستان در ایران بر اساس سطح تحصیلات و اشتغال
اطلاعاتی که راجع به جمعیت پناهندگان رسمی در ایران، از طرف اداره امور اتباع و مهاجرین خارجی وزارت کشور ایران و دفتر کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل متحد در ایران تهیه گردیده است که پیمایش اجرا شده در سال ۱۳۸۲ موسوم به طرح آمایش و پایگاه داده های بازگشت پناهندگان ـ به نوبه خود بر اساس اطلاعات دولت گرفته شده است. در این طرح، مهاجرین افغانی را که به عنوان پناهنده رسمی در ایران هستند، از نظر تحصیلات و شغل آنها، مورد بررسی قرار داده اند:
جدول شماره ۲- ۴: تعداد پناهندگان افغانی بر حسب تحصیلات در سال ۱۳۸۱

میزان تحصیلات

تعداد

بی سواد

۴۴۰۹۲۳

سواد خواندن و نوشتن

۱۵۷۰۷۶

دبستان (ابتدایی)

۱۱۷۸۷۶

راهنمایی

۵۰۷۰۹

دبیرستان

۳۰۷۲۰

دیپلم

۳۳۶۶

فوق دیپلم

۲۴۶۱

مارکوزه معتقد است سرمایه‌داری به لحاظ ساختاری انسان را اسیر کرده است؛ زیرا:
- باعث تضاد عمومی میان ثروت عظیم اجتماعی و شیوه‌ی کاربرد و تقسیم این ثروت شده است.
- انسان تک بعدی و مصرف‌گرا بارآورده و آگاهی کاذب را بجای آگاهی راستین به او تحمیل کرده
- زندگی جنسی، شادی و لذت را به نفع تولید و سود بیشتر سرکوب نموده
- موجبات استثمار و جنگ و نابرابری و سرکوب صلح را فراهم کرده
- آزادی واقعی را پنهان کرده و دموکراسی کاذب را نهایت آزادی و توزیع قدرت معرفی کرده است.
- سرمایه‌داری انسان را اسیر و علایق بشری را تحریف کرده است.
- سرمایه‌داری آگاهی راستین کارگران را مستحیل کرده و خاصیت انقلابی‌گری را از آنها ستانده است.
- فرآیندهای سرمایه‌داری انسان را تک ساحتی کرده و از جوهر انسانی و جستجوی آزادی دور کرده است.
- بین تضاد عمومی میان انباشت ثروت و نحوه تقسیم آن در سرمایه‌داری و نابرابری و ظالمانه بودن مناسبات آن رابطه وجود دارد.
- نظام سرمایه‌داری با سرکوب لذت و شادی، انسان را منفعل و مطیع بار آورده است و لذا وضع موجود را مطلوب می‌انگارد.
- اندیشه سرمایه‌داری، صلح، آزادی را در خدمت منطق سوداندیش خود درآورده و استثمار را موجه جلوه می‌دهد.
- آزادی واقعی در نظام کنونی سرمایه‌داری مسخ شده و دموکراسی تنها به مثابه لعابی بر نابرابری‌های آن عمل می‌کند.
- تناقضات درونی سرمایه‌داری انقلاب و تغییر بنیادین را ناگزیر کرده است.
- روش انتقادی و نقد واقعیات تنها راه آگاهی بخشی برای تغییر وضع موجود است.

- نقد مناسبات موجود و آگاهی کاذب، می‌تواند به احیای آگاهی راستین بینجامد.
- احیای آگاهی راستین می تواند برای دستیابی به وضع مطلوب، ایجاد حرکت و آرمان کند.
- استثمار سرمایه‌داری خطر کارگران را رفع کرده و احتمالاً فاعلان انقلابی آینده دانشجویان، زنان و حاشیه‌نشینان خواهند بود. (همان منبع)
۲-۲-۷. گرایش به بحران در جوامع پیشرفته (با تاکید بر دیدگاه هابرماس)
از دیدگاه هابرماس بحران های نظام سرمایه داری به چهار دست تقسیم می شوند که در این قسمت به شرح این بحران ها می پردازیم.
طبقه‌بندی انواع محتمل بحران از دیدگاه هابرماس (هابرماس، ۱۳۸۰)
چهار شکل گرایش بحرانی:

الف) بحران اقتصادی: بحران اقتصادی از اختلال در برون داده نظام اقتصادی ـ ارزش‌های مصرف ـ منبعث می‌شود. هابرماس عمده بحران اقتصادی نظام سرمایه‌داری را گرایش به تنزل (کاهش) نرخ سود می‌داند که نتیجه اجتناب‌ناپذیر اصل سازمانی آن است. این اصل سازمانی بحران‌ها را در قالب رکود، تورم، بیکاری و بحران‌های ادواری و… نمودار می‌سازد که خود زمینه‌ساز کشمکش‌های طبقاتی و… می‌شود. بدین ترتیب بحرانی که ریشه در نظام اجتماعی ـ فرهنگی دارد مجدداً به سمت آن باز می‌گردد.
ب) بحران عقلانیت: بحران‌های اقتصادی فوق که ناتوانی بازار را در سامان دادن به این معضلات اثبات می‌نمایند. دخالت دولت (خرده نظام سیاسی) را به عنوان کارگزاری فعال جهت تولید ارزش اضافی در این حوزه می‌طلبد. این امر نتایج متعددی را به همراه دارد. اولاً، در بهترین حالت دولت نیز نمی‌تواند گرایش به تنزل نرخ سود را جبران نماید و تنها میانجی آن محسوب می‌شود. ثانیاً منافع جمعی سرمایه‌داری در حفظ نظام در کشمکش با منافع گروه‌بندی‌های منفرد سرمایه‌دار قرار می‌گیرد. ثانیاً از آنجا که هسته ایدئولوژیک دولت ـ جدایی دولت و بازار ـ رمززدایی شد، نیازهایی که نظام سرمایه‌داری جهت بالا بردن مصرف و چرخاندن چرخ‌های خود و تقلیل منافع عمومی به منافع و نیازهای خصوصی به آن دامن زده بود.
ج) بحران مشروعیت: تمام بحران‌های فوق‌ تنها و تنها به این علت است که نظام سرمایه‌داری مشروعیت می‌خواهد و فرایند کسب مشروعیت با توجه به دخالت دولت در بازار مشکل گردیده است. این بحران زمانی شکننده خواهد شد که یک وفاق اجتماعی به لحاظ ایدئولوژیکی محکم و شبه مشروع به صورت قدرتی عریان و آشکار چهره خود را برملا نماید و بدین ترتیب منافع جمعی فدای مصلحت گروهی شود. از آنجا که نظام سرمایه‌داری نمی‌تواند بر مبنای مشروعیت بخش پیش سرمایه‌داری که خود بر قامت او کفن کرده است استوار گردد، به دموکراسی صورت متوسل می‌شود. در این حالت ماشین دولت به اندازه کافی استقلال خود را از اراده مشروعیت بخش حفظ می کند. تحت چنین شرایطی شهروند بودن در کشاکش جامعه به طور عینی سیاسی، موقعیت شهروندان منفعلی را پیدا می‌کند که تنها حق هورا کشیدن دارد. سیستم روز به روز دایره خود را مستقل از زیست جهان، شکل می‌گرفت با واسطه پول و قدرت به صورت یکپارچگی نظام تأمین می‌شد. واقعیات اجتماعی و نهادها و هنجارها و معناها که روزگاری از زیست جهان سر بر می‌آورد. اما هابرماس تأکید می‌کند که این استراتژی محدودیت‌هایی دارد، خصوصاً اینکه نظام فرهنگی در برابر کنترل اداری ایستادگی می‌کند چرا که معنا را نمی‌توان به شیوه اداری تولید کرد.
د) بحران انگیزش: بحران انگیزش و بحران مشروعیت تماماً در یکدیگر تنیده‌اند، زیرا بحران مشروعیت ناشی از معانی کنش‌برانگیز یعنی بحران انگیزش است. هنگامی که نظام اجتماعی ـ فرهنگی به گونه‌ای دستخوش تغییر شود که برون داده‌های آن برای دولت و نیروی کار اجتماعی سوء کارکرد داشته باشد، می‌توان از بحران انگیزش سخن گفت. هابرماس استدلال می‌کند که انگیزه خصوصی‌گرای شغلی و خانوادگی که برای بقای سرمایه‌داری پیشرفته لازم است، نمی‌تواند در بلندمدت بازتولید شود. وی جنبش‌های اجتماعی سده اخیر را مصادیقی از این بحران می‌داند که درصددند که به زندگی معنا بخشند.(همان منبع)
۲-۲-۸. پول و قدرت عامل مستعمره شدن زیست جهان در نظام سرمایه داری
ایده مستعمره شدن زیست جهان شاید یکی از شناخته‌شده‌ترین و تحریک‌آمیزترین مفاهیم هابرماس باشد. در فرهنگ وبستر، مستعمره، یک مجموعه‌ای از افراد ساکن در یک قلمرو جدید هستند که خارجی بوده و غالباً پیوندهای خود را هر چند از راه دور با دولت و سرزمین مادری‌شان به عنوان ابزار تسهیل اشتغال تثبیت یافته حفظ می‌کنند. به نظر هابرماس دولت مدرن، نظام اقتصادی سرمایه‌داری ورسانه هایشان به زیست جهان تحمیل کرده‌اند. در این معنا، پول و قدرت درست شبیه یک مستعمره عمل می‌کنند، آنها ابزارهایی‌اند که از طریق‌شان این ساختارهای اجتماعی [دولت و اقتصاد] در صدد اشغال و تسلط یافتن بر زیست جهان محلی مردم می‌باشند.
نتیجتاً، هر عنصری که در سرمایه‌داری سازمان‌یافته باعث آگاهی بخشی به زیست جهان گردد نظیر فرهنگ و موقعیت‌های اجتماعی، برحس پول و قدرت تعریف می‌شوند و یا اینکه حداقل از این دو عامل متأثر می‌گردند. پول و قدرت دارای منطق و عقلانیت خاص خودشان هستند. وبر از ۴ شکل متمایز عقلانیت صحبت می‌کرد که از دو تای آنها در اینجا بحث می‌شود: عقلانیت ابزاری و عقلانیت ارزشی. کنش عقلانی ابزاری به محاسبات وسیله ـ هدف مربوط می‌شود و کنش عقلانی ـ ارزشی به عنوان رفتاری تعریف می‌شود که بر حسب ارزش‌ها اخلاقیات شخصی برانگیخته می‌شود.
از دیدگاه هابرماس عقلانیت ارزشی به طور خاص با زیست جهان گره خورده است و عقلانیت ابزاری به دولت و اقتصاد. لذا، بخش زیادی از آنچه که در شرایط مستعمره شدن زیست جهان اتفاق می‌افتد، افزایش مدام دخالت عقلانیت ابزاری در نظام اجتماعی و تهی ساختن نظام اجتماعی از عقلانیت ارزشی می‌باشد. نتیجتاً، مکانیسم‌های نظام‌مند نظیر پول به هدایت تبادلات اجتماعی می‌پردازد که به طور گسترده از هنجارها ارزش‌ها گستر شده‌اند. نگرش‌های هنجاری ـ همنوایی و نیز هویت‌های اجتماعی هویت‌بخش نه ضرورت می‌یابند و نه ممکن می‌گردند. (هابرماس ،۱۳۸۰)
مردم نیز در این نظام اجتماعی مدرن به ارزش پول و قدرت پی می‌برند و درمی‌یابند که این دو ابزارهای اصلی نیل به موفقیت و خوشبختی می‌باشند. از پول به منظور خرید کالاهایی استفاده می‌شود که در ساخت هویت‌ها نقش عمده‌ای را ایفا می‌کنند.

سلطان بارگاه رسالت که سوده است
شاه رسل وسیله‌ی کل، هادی سبل

بگرفته آستان ترا برزر آفتاب
برخاک پاش، ناصیه‌ی انور آفتاب
کز بهر نعت اوست برین منبر آفتاب»

۲- مولای متقیان
۳- شیخ عبدالعال
۴- شاه تهماسب اول
۵- شاه اسماعیل دوم پسر و جانشین تهماسب
۶- سلطان محمد خدابنده
۷- پدر شاه عباس و جانشین شاه اسماعیل دوم
۸- شاهزاده شهید حمزه میرزا
۹- پریخان خانم دختر قدرتمند شاه تهماسب
۱۰- محمد شاه پادشاه دکن
فصل چهارم
تصاویر و عناصر مذهبی در شعر شاعران برگزیده عهد صفوی
(عرفی شیرازی، طالب آملی، محتشم کاشانی، صائب تبریزی و کلیم کاشانی)
۴-۱ مقدمه
«در ایران بعد از اسلام شاعری را سراغ نداریم که در اشعار خود تحت تأثیر داستان‌های مذهبی قرار نگرفته باشد و یا اشاره‌ای به اسطوره‌های مذهبی نداشته باشد. این نکته قابل توجه است که لطیف‌ترین حادثه‌ها را می_توان در اسطوره‌های مذهبی یافت^[۲]». (ده بزرگی، ۱۳۵۶: ۲۶). «از آن روی که سبک هندی در ادبیات فارسی با نازک خیالی‌های خاص همراه است، مضمون قصه‌های مذهبی شکل و رنگ دیگری به خود گرفته است به خصوص در شعر صائب تبریزی، در شعر این شاعر (صائب) برای ارسال مثل که از ویژگی‌های سبک هندی است از اسطوره‌های مذهبی مدد گرفته شده است اما محتوای قصه‌ها صبغه‌ای دیگر یافته است». (ده بزرگی، ۱۳۵۶: ۲۷).

در آثار پنج شاعر معروف سبک هندی میتوان اصطلاحات و تصاویر ادبی مذهبی را یافت امّا نکتهی مورد بحث اینجا است که اگر منظور از عناصر مذهبی، عناصر و اصطلاحات مختص به دین اسلام باشد پس نتیجه کار و نتیجهی تحقیق فقط به اصطلاحات و عناصر و شخصیت های مذهبی اسلام از ظهور اسلام و بعثت حضرت محمد (ص) و بعد از آن امامت حضرت علی (ع) تا دورهی معاصر که دورهی غیبت حضرت مهدی (عج الله) به عنوان آخرین امام و یگانه منجی بشریت مربوط میشود امّا اگر معنی تحقیق و مذهب را اصطلاحات مذهبی و دینی از ظهور آدم و بعد از آن پیامبران الهی مانند حضرت سلیمان و آدم و یوسف (ع) و غیره و نیز یک سری اصطلاحات دینی مانند قناعت و کرامت و ملامت باشد پس لازم است که تمامی آن‌ها را ذکر کنیم که سعی شده است هر عنوانی که به سرنوشت دنیوی و اخروی انسان مربوط است و از دستورات خداوند میباشد چه در دورهی ظهور اسلام و چه در قبل از ظهور اسلام را استخراج و ذکر کنیم در این فصل به بررسی تصاویر مذهبی در اشعار شاعران منتخب عهد صفوی میپردازیم. در اینجا به عنوان مقدمهی فصل چهارم لازم است از عناصر و اصطلاحات مذهبی شاعران به طور جداگانه یاد میکنیم و البتّه نوع آرایه ها و تصاویر ادبی هر شاعر در بخش آخر و در فصل نتیجهگیری ذکر کردهایم.
صائب:
در اشعار مذهبی صائب عناصر زیادی ذکر شده است و این عناصر که عناصر مذهبی و اسم شخصیت‌های دینی و مذهبی هستند در خلال قصاید مذهبی و مدحی او آمدهاند برای مثال در قصیدهی اول که در مدح خداوند و ستایش خداوند سروده است از اسامی پیغمبران الهی مانند حضرت سلیمان نیز استفاده شده است که آنها را در ذیل آوردهایم:
تصاویر و اصطلاحات موجود در اشعار مذهبی صائب عبارتند از:
الف- جملات و عبارات مذهبی مانند (بسم الله)
ب- عبارت « لا اله اِلا الله » که از کل عبارت فقط حرف «لا» را ذکر کرده و این روش در اصطلاحات عرفانی صوفیان نیز وجود دارد و تشبیه شکل «لا» به مقراض ( قیچی ) رایج بوده است.
ج- اسامی شخصیتهای دینی مانند: حضرت علی (ع) – حضرت فاطمه (س) و بیت الاحزان او.
د- اسامی شخصیتهای دینی و پیامبران الهی: حضرت سلیمان ( ع)، حضرت مسیح (ع)، حضرت موسی (ع).
ه- واژگان و اصطلاحات دینی که در دستورات اسلام و اولیاء خداوند برای بشر آمده است مانند: قناعت، کرم، شهادت.
و- اسم مقدس قرآن
ز- اشاره به معجزات پیامبران الهی مانند زنده شدن مردگان توسط حضرت عیسی، تبدیل شدن عصای موسی به مار، بینا شدن نابینا توسط حضرت عیسی (ع)، اشاره به مُهر نگین حضرت سلیمان، آتش طور حضرت موسی (ع).
ر- اشاره به حوادث تاریخی و دینی برای اولیاء خداوند: مانند داستان سوزن حضرت عیسی در آسمان چهارم در هنگام عروج به آسمانها، اشاره به حضرت یوسف در چاه کنعان.
محتشم کاشانی:
اصطلاحات دینی و مذهبی: مانند توسل، قُرب، عطا، رحمت، شفاعت، قناعت، جرص، مرگ، اجل، روزه.
اسامی و صفات اولیاء الله مانند: نبی، مصطفی، امیرالمؤمنین، یوسف (ع)، حیدر صفدر، امام رضا ( ع) امام هشتم، رسول خدا، حسین (ع)، بتول.
اشاره به احادیث نبوی: انا مدینه العلم و علی بابُها، لا فتی اِلا علی لا سیف اِلا ذوالفقار.
اشاره به معجزات پیامبران: تبدیل به مار شدن عصای موسی.
حوادث دینی و تاریخی: حادثهی کربلا، حادثهی ضربت حضرت علی (ع).
طالب آملی:
اصطلاحات دینی و مذهبی: یقین، وفا، کرم، صبر، عصیان، رضا، مرگ، ماه رمضان، روزه، صائم.
اسامی اولیاء: ولی عصر (عج)، یوسف (ع)، عیسی (ع)، امام زمان (ع)، حضرت مهدی (ع)، شرع، علی ولی الله داماد پیغمبر.
حوادث مذهبی: زنده شدن مردگان توسط حضرت عیسی (ع)، ضربت علی (ع).
عرفی شیرازی:
اسم شخصیتها و اولیاء الهی: حضرت یعقوب (ع)، حضرت یوسف، حضرت مسیح، حضرت موسی.
اصطلاحات دینی: عصمت، کُفر، قیامت، کعبه، دوزخ، محبت، شهید، اسلام، مسلمان، حجر الاسود
.
حوادث دینی: حضرت موسی و آتش طور، پیراهن دریدهی حضرت یوسف، یوسف و زلیخا، سوزن حضرت عیسی (ع) .