خود را با تشبیه پرستاران که منظورنهایی وی است به این پرندگان بیان می کند . (طه ، ۱۹۹۲م
، صص۳۲۰و ۳۲۱ )
المحسناتُ إلی المریض غدونَ أشباهاً لهنّه ( ابراهیم ط. ،۲۰۰۵م، ص۴۲۹)
پرستاران مهربان در حق بیمار شبیه این کبوتران زیبایند .
به طور خلاصه می توان گفت رمز برای ابراهیم مفهومی پیچیده که نیاز به تفکر و اندیشیده

طولانی داشته باشد، نیست و آن را برای اینکه مخاطب را در معناها غرق کند به کار نمی برد
بلکه مضمونی است قابل فهم وقابل درک برای مخاطب به این معنا که رمزبه کاررفته در شعر
اواگر چه معنای لغوی خود را از دست نمی دهد اما دراصطلاح چیزی است، بیشتر شبیه یک
تشبیه و استعاره تا رمز .
۲ . معانی
علم معانی علمی است که احوال لفظ عربی مطابق بامقتضای حال مخاطب به وسیله آن شناخته
می شود و معمولا درهشت باب مورد بررسی قرارمی گیرد : ۱- احوال اسنادخبری،۲- احوال
مسند الیه ، ۳- احوال مسند، ۴- احوال متعلقات فعل ، ۵- قصر، ۶- إنشاء ،۷- فصل و وصل ،
۸- ایجاز و اطنـاب و مسـاواه ( القزوینی ، ۱۹۸۵م ، ص۱۵) . بنیانگـذارایـن علم شیخ عبـد القادر
جرجانی متوفی سال ۴۷۱ه. است و ارزش و فایده آن درشناخت معجزه های کلامی قرآن کریم
می باشد. ( هاشمی ، ۱۳۷۷ش، ص۴۲) .
از بابهای مذکور دو مورد إنشاء و قصر بررسی می شود .
الف ) إنشاء : کلامی است که احتمال صدق و کذب ( راستی ودروغ ) آن به نفسـه ممکن
نیست ، چرا که درعالم خارج واقعیت و وجودی که با آن مطابقت داشته یا نداشته باشد،موجود
نیست . به دو شیوه طلبی و غیر طلبی تقسیم می شود .

1. 1. غیر طلبی : بـه کلامـی اطلاق می شود کـه درآن هدف وخواستـه ای منظـورنمـی شود

و با اسلوب و صیغـه های زیادی ساخته می شود از جمله : ۱- صیغـه های مدح و ذم کـه با
فعلهای « نعم » ، « بئس» ، « حبذا » و « لاحبذا » و… به کار برده می شوند . ۲- تعجب :
که با دو صیغه «ما أفعله » و« أفعل به » به صورت قیاسی استعمال می شود.۳- قسم که باسه
حرف « باء ، واو ، و تاء » وفعل « أقسم » ویا آنچه که درمعنای این فعل باشد مانند« أحلف »
و … ساخته می شود . ۴- رجـاء ( امید ) : با حرف « لعلّ » یا سـه فعل « عسـی ، حـری ، و
إخلولق » همـراه است . « لعلّ » هرگاه معنای امید ازآن فهمیده شود ازصیغه های انشای غیر
طلبی است در غیر این صورت ممکن است به معنای « کی » یا « ظنّ » باشد . ۵ - عقود :
به فعلهایی مانند « بعت » ( فروختم ) ، « إشتریت »( خریدم ) و« وهبت »( بخشیدم ) اطلاق
می گردد.
انشای غیرطلبی جزء مباحث علم معانی نیست چون که از لحاظ بلاغی اهمیت چندانی ندارد و
اهتمام و توجه صاحبان بلاغت به انشای طلبی است .( عتیق ، بی تا، ص۶۶)

2. 2. طلبی : کلامی است کـه در آن خواسته مورد نظر بـه هنگام طلب حاصـل نشده است و بـه

پنج نوع امر ، نهی ، استفهام ، تمنی ، و ندا تقسیم می شود .
۲, ۱. امر : طلب انجام کارازمخاطب بـه شکل الزامـی وحتمـی کـه بـه چهـارشیـوه صورت
می پذیرد : ۱- با فعل امر: « یا یحیی خُذ الکتابَ بِقوَّه » ( مریم : ۱۲) ، ۲- مضارع مجـزوم
به لام امر : « لِیُنفِق ذو سعَتِهِ » ( الطلاق : ۷) ، ۳- اسم فعل امر : « علیکم أنفسَکم لایَضُرُّکُم
مَن ضلُّ إذا إهتدیتم »( المائده : ۱۰۵) ، ۴- مصدرجانشین فعل امر : « وَ بِالوالدَین إحساناً »
( البقره :۸۳ ) . (هاشمی ، ۱۳۷۷ش ، ص۷۱)
فعل امر گاهی از معنای خود خارج و در معانی مجازی زیر به کار گرفته می شود :
۱- دعاء : و آن طلب امری ناچیز ازشخص بزرگ و مهمی مانند درخواست مخلوق از خالقش
است: « ربَّنا إنّنا سَمِعنا مُنادیاً یُنادی لِلإیمان أن آمِنوا بِرَبِّکُم فَآمَنّا ،رَبَّنا فاغفِرلَنا ذنوبَنا و… »
( المائده : ۱۰۵)
۲- التماس : و آن طلب میان دو دوست ودو همسان است : أعطِنی القلم أیّها الأخ .( ای برادرقلم
را به من بده )
۳- إرشاد : و آن طلبی است خالی از تکلف و دستور بلکه همراه با نصیحت و دلسوزی مانند
کلام پدر به فرزند : یا بنی إستعِذ بِاللهِ مِن شرار الناس . ( ای فرزندم از شرارت مردم بدنهاد به
خداوند پناه ببر )