شکل ۲-۵ سرمازگی ۱۹
شکل ۲-۶ آسیب ناشی از فعالیت عمرانی انسان ۲۲
شکل ۲-۷ کاربرد نمک جهت یخ­زدایی در سطح شهر ۲۴
شکل ۳-۱ دالان­های ایجاد شده به­وسیله سوسک پوست­خوار ۳۶
شکل ۳-۲ بیماری ورتیسیلیومی ۴۵
شکل ۳-۳ بیماری پژمردگی ورتیسیلیومی زیتون ۵۴
شکل ۳-۴ قارچ سم اسبی ۶۱
شکل ۳-۵ اندام باردهی قارچ سفید عسلی ۶۲
شکل ۳-۶ سفیدک سطحی ۶۴
شکل ۳-۷ بیماری سفیدک پودری شمشاد ۶۵
شکل ۳-۸ شانکر سیتوسپرایی ۶۸
شکل ۳-۹ بیماری قارچ دوده­ای ۷۰
فصل اول:
مقدمه و کلیات

1. 1. مقدمه

امروزه شهرسازی یک پدیده­ فراگیر در تمام جهان است. پارک­های شهری و فضاهای سبز نقش­ مهمی در تعریف ساختارهای اکولوژیک اکوسیستم­های شهری دارند (گیلبرت^[۱]، ۱۹۸۹). آنها تنوع زیستی را حفظ و خدمات اکوسیستم مهمی ارائه می­ دهند (بولاند و هان همر^[۲]، ۱۹۹۰؛ کرنه و کینزینگ^[۳]، ۲۰۰۵؛ گاستون و همکاران^[۴]، ۲۰۰۵؛ اسمیت و همکاران^[۵]، ۲۰۰۵). در اکوسیستم­های شهری متوسط درجه حرارت و غلظت گازهای گلخانه­ای در مقایسه با مناطق حاشیه­ای بالاتر است (گریم و همکاران^[۶]، ۲۰۰۸). نقش پوشش درختی در اکوسیستم شهری در کنترل آلودگی­های هوا یکی از مهم­ترین مزایای فضاهای سبز شهری است (باراک^[۷]، ۲۰۰۰). افزایش شهرسازی میکروکلیمای شهرها را تحت تاثیر قرار داده است. پارک­ها و فضاهای سبز هم­چنین خدمات زیست­محیطی، اجتماعی و فیزیولوژیکی بسیاری ارائه می­ دهند که برای قابل زندگی بودن شهرهای مدرن و هم­چنین برای ساکنان شهر مهم هستند (فنگ و لینگ^[۸]، ۲۰۰۳؛ یانگ و همکاران^[۹]، ۲۰۰۵). درختان در اکوسیستم­های شهری با جذب و ذخیره­ی گاز­های آلاینده و در نتیجه حذف کردن آنها از اتمسفر، آلودگی هوا را کاهش می ­دهند (نواک^[۱۰]، ۱۹۹۴؛ نواک و همکاران^[۱۱]، ۲۰۰۶). درختان با ایجاد سایه و خنک کردن محیط، هوا را معتدل می­ کنند. بنابراین به کاهش احتمال بیمارهای مربرط به گرما کمک می­ کنند. اکوسیستم­های شهری پیچیده­ترین محیط­ها در مدیریت بیماری بشمار می­آیند. این اکوسیستم­ها محیط­هایی بسیار متنوع و ناهمگن هستند. انواع و شدت شیوع بیماری­ها، نماتدها و پاتوژن­های ایجاد کننده­ بیماری در بیشتر موارد با مناطق جنگلی متفاوت است اکوسیستم­های شهری موقعیت خاصی برای کنترل بیماری­ها و آفات بویژه کنترل بیولوژیک ایجاد می­ کند تعریف اهداف مدیریتی در اکوسیستم­های شهری بسیار دشوار است زیرا ارزش اقتصادی، مباحث زیبا شناختی و خطرات بیماری باید بصورت همزمان در نظر گرفته شوند. با این وجود اصول ارزیابی بیولوژی و اکولوژی بیماری برای مدیریت و کنترل در اکوسیستم­های شهری ضروری است (آهومنش، ۱۳۷۹). بسیاری از بیماری­ها درختی در مناطق شهری وجود ندارند و بسیاری از بیماری­ها در این اکوسیستم­ها به ندرت طغیان می­یابند. بیماری­های درختی در مناطق شهری دو تفاوت عمده با بیماری­های مناطق جنگلی دارند نخست اینکه اکوسیستم­های نزدیک جمعیت­های بزرگ انسانی تخریب شده هستند بنابراین جز اکوسیستم­های فقیر و کم ارزش محسوب می­شوند بنابراین نیاز است تعریف جدیدی از این بیماری­های ارائه و تعاریف سنتی اصلاح شود. دوم ارزش اقتصادی و زیبا شناختی درختان در اکوسیستم­های شهری است که با جنگل متفاوت است. این اصلاحات، اقدامات کنترلی خاص را ممکن و توجیح می­ کند (اطهری­پور، ۱۳۸۱).

درختان برای آشیان­های اکولوژیکی در اکوسیستم­های مختلف سازگار شده ­اند. در حالی که برای زندگی در اکوسیستم­های شهری تمایز نیافتند. در واقع امکان کسب تمایز برای آنها وجود ندارد زیرا پراکنش و استقرار پایه­ های جدید عمدتا از طریق کاشت نهال از جمعیت­های خارجی صورت می­گیرد تا کاشت بذر و استقرار طبیعی. بنابراین درختان در یک اکوسیستم بیگانه هستند که برای ادامه حیات در شرایط جدید بطور اختصاصی سازگاری کسب نکرده اند. یک اکوسیستم شهری نتیجه تعامل و برهم کنش دراز مدت موجودات زنده درون محیط زیست که در آن زندگی می­ کنند نیست بلکه نتیجه تخریب اکوسیستم­های تکامل یافته قبلی یا ایجاد یک اکوسیستم کاملا طرح ریزی شده (اکوسیستم مصنوعی) هستند (خداشناس و اطهری­پور، ۱۳۸۹).
یک اکوسیستم پایدار وابسته به چرخه­ی عناصر غذایی ضروری و زنجیره­های انرژی است. در یک اکوسیستم شهری این چرخه­ها شدیدا تحلیل یافته­اند. فعالیت­های ساختمان­سازی، سنگفرش و آسفالت جاده­ها و فشردگی خاک مانع نفوذ آب در خاک می­ شود. برگ­ها و دیگر بخش­های درختی با تجزیه شدن درخاک مقادیری از آن را به خاک انتقال می­ دهند. در اکوسیستم­های شهری با خود تنظیمی پایین یک کاهش مداوم انرژی و مواد غذایی وجود دارد. بنابراین درختان بویژه درختان بدلیل فقدان مواد غذایی و انرزی در شرایط تنش­زای دائمی قرار دارند.
درختان در اکوسیستم­های شهری در معرض تنش­های بسیار متفاوتی با آنچه درختان در مناطق جنگلی با آن روبرو می­شوند هستند تنش­های ذکر شده در این پژوهش باید به عنوان معیارهای گزینشی در برنامه ­های اصلاح درختان شهری استفاده شوند برخی ویژگی­های اساسی درختان مانند سازگاری به شرایط اقلیمی، مقاومت در برابر بیماری­ها و انعطاف پذیری بالای فنولوژی آنها است. ویژگی­های مربوط به اکوسیستم­های شهری مربوط به تنش­های هستند که بوسیله­ی عوامل اجتماعی، محدود کننده­ حجم خاک و فضای تاج، آلاینده­های خاک، آلاینده­های هوا، نمک­های یخ­زدا، باد و خشکی ایجاد می­شوند. همواره طول عمر نسبتا پایین درختان در اکوسیستم­های شهری شدید مورد توجه قرار گرفته است (گیلبرتسون و بردشاو^[۱۲]، ۱۹۸۵؛ مول^[۱۳]، ۱۹۸۹؛ بردشاو و همکاران^[۱۴]، ۱۹۹۵؛ هاریس و همکاران^[۱۵]، ۱۹۹۹) رابطه­ بین موقعیت­های مکانی و تنش موضوع بسیاری از مطالعات بوده است (فورست و همکاران^[۱۶]، ۱۹۹۹؛ کونیجنندیک و همکاران^[۱۷]، ۲۰۰۰). نیلسون^[۱۸] (۲۰۰۰) اظهار داشت درختان در حاشیه­ خیابان­ها شهری در معرض سطح بالایی از تنش قرار دارند بنابراین طول عمر آنها بسیار کوتاه است. درختان در پارک­ها نسبت به درختان حاشیه­ خیابان در معرض سطح کمتری از تنش هستند و بنابراین طول عمر نسبتا بیش­تری دارند. در جنگلکاری­های شهری درختان در معرض تنش­های نسبتا پایینی هستند و ممکن است به سن قابل ملاحظه­ایی نیز برسند. تنش در این مناطق بیش­تر ناشی از شرایط اقلیمی، شرایط خاک، الگوهای تفریحی و خسارات زیستی ناشی از فعالیت­های انسانی است. اقدامات حمایتی از درختان در اکوسیستم­های شهری شامل: سیاست­گذاری، برنامه­ ریزی و طراحی مسائل فنی مانند برنامه ­های انتخابی و تکنیک­های استقرار و جنبه­ های مدیریتی است (کونیجینندیک و راندراپ^[۱۹]، ۲۰۰۲). موفقیت درختکاری­های شهری وابسته به عملکرد درختان منتخب حتی در شرایط پرتنش است. بنابراین انتخاب و استفاده­ از گونه­ ها و ژنوتیپ­های مناسب عوامل مهمی در یک استراتژی در جهت بهبود کیفیت و کاهش هزینه­ها در استقرار و مدیریت فضاهای سبز شهری هستند.
پائولیت و همکاران^[۲۰] (۲۰۰۲) نشان دادند که در اروپا تنها از چهار جنس Platanus ، Aesculus، Acer و Tilia استفاده می­ شود در کشورهای مدیترانه­ایی مانند اسپانیا ۵۶ درصد از درختان کاشته شده در مناطق آسفالت شده تنها شامل چهار جنس فوق هستند (گارسیامارتین و گارسیاوالدکانتوس^[۲۱]، ۲۰۰۱). استفاده از دامنه­ ­ژنتیکی متنوع علاوه بر بهبود چشم اندازهای زیبا شناختی باعث افزایش سلامتی درختان در مناطق شهری خواهد شد. استفاده از طیف وسیعی از گونه­ ها می ­تواند یکی از مهم­ترین روش­های مبارزه در برابر بیماری­های در حال انتشار و بیماری­های که ممکن است در آینده تهدید کننده باشند در اکوسیستم­های شهری است (سانتامور^[۲۲]، ۱۹۹۰؛ سان^[۲۳]، ۱۹۹۲؛ تلو و همکاران^[۲۴]، ۲۰۰۵؛ رائوپ و همکاران^[۲۵]، ۲۰۰۶؛ باسوک و همکاران^[۲۶]، ۲۰۰۹). بیماری به هر عاملی که باعث ایجاد اختلال در عملکرد طبیعی درخت گردد گفته می­ شود بیماری ممکن است یا زیستی، یعنی عامل ایجاد کننده­ اختلال یک موجود زنده­ مثل قارچ یا باکتری باشد و یا غیرزیستی، یعنی عامل ایجاد کننده­ اختلال هر عامل غیرزیستی­ که در محیط اطراف است مانند افزایش یا کمبود یک یا چند عنصر غذایی باشد (وست^[۲۷]، ۲۰۰۶). امروزه بیشتر رستنی­های شهری در اکوسیستم­های کاملا مصنوعی کاشته می­شوند. این بخصوص برای درختانی که در پیاده­روها و معابر کاشته می­شوند صادق است. کنترل بیماری در محیط های مصنوعی محاسن و معایبی دارد. رعایت اصول بهداشتی به­عنوان یک اقدام پیش­گیرانه در اکوسیستم­های مصنوعی به طور موثرتری انجام می­ شود. بزرگترین مشکل در یک اکوسیستم مصنوعی ناتوانی در ایجاد شرایط طبیعی برای رشد و توسعه درخت است. بنابراین بیشتر درختان در اکوسیستم­های مصنوعی تحت شرایط تنش­زا رشد می­ کنند (سعیدنیا، ۱۳۸۲).
فضای سبز شهری بخشی جاندار از سیمای شهر می­باشد که از انواع پوشش ­های درختی تشکیل شده و دارای بازدهی اکولوژیکی و اجتماعی است. امروزه فضای سبز شهری با دارا بودن کارکرد موثر و سازنده در بهبود بیوکلیمای شهر و تامین سلامت روانی شهروندان، به عنوان جز تعیین کننده از کالبد شهرها شناخته شده است. پوشش درختی بکار رفته در فضای سبز شهری به میزان زیادی در معرض انواع تنش­های محیطی وارگانیزم­های مضر هستند که این امر، سلامت درختان و رشد بهینه آنها را تهدید می­ کند (خداشناس و اطهری­پور، ۱۳۸۹). از میان فاکتورهای تاثیر گذار بر سلامت فضای سبز یک شهر، آفات و بیماری­های درختی از عوامل مهم تهدید کننده درختان هستند که شناخت دقیق این عوامل و دسترسی به ساز و کارهای مدیریت تلفیقی آنها ضمن حفظ سلامت درختان، از مصرف بی­رویه سموم و در نتیجه آثار مخرب زیست محیطی و برهم زدن تعادل اکولوژیک موجود، جلوگیری می­ کند. در این تحقیق سعی شده با معرفی شایع­ترین بیماری­های درختان فضای سبز شهری و مهم­ترین روش­های مبارزه با این بیماری­ها با کاهش هزینه­ های اجرایی و کنترل بیماری متناسب با ویژگی­های اکوسیستم­های شهری به مدیریت بهتر فضاهای سبز شهری کمک شود.
فصل دوم:
بیماری­های غیرزیستی

1. 1. بیماری­های غیرزیستی درختان در فضاهای سبز شهری

علاوه بر عوامل زنده، عوامل محیطی (غیرزیستی) نیز می­توانند منجر به ایجاد بیماری دردرختان شوند. به اختلال در روند عادی فعالیت­های فیزیولوژیکی درخت در اثر عوامل غیر زنده، بیماری فیزیولوژیکی گفته می­ شود (جهان­آرا و هاشمی، ۱۳۸۲). بیماری­های غیرزیستی (بیماری فیزیولوژیک) در واقع نوعی از بیماری­های درختی هستند که بوسیله­ی یک عامل بیماری­زای غیر زنده یا غیر زیستی بوجود می­آیند. که تظاهر آن در درخت اغلب به صورت کلروز (زردی برگ در اثر تخریب یا تشکیل نشدن کلروفیل)، نکروز (مرگ سلول­ها و قهوه­ای شدن ناحیه مرده در برگ)، رنگ پریدگی برگ­ها، توقف در رشد و خشکیدگی قسمت­ های مختلف درخت بروز می­نماید. درختان بهترین وضعیت رویشی خود را در دامنه­ای از عوامل مختلف غیرزیستی دارند که محیط اطراف آنها را تشکیل می­دهد این عوامل شامل دما، رطوبت خاک، مواد غذایی، نور، آلاینده­های هوا و خاک، رطوبت هوا هستند. هرچند این عوامل برای درختانی که در اکوسیستم­های طبیعی رشد می­ کنند نیز تاثیرگذارند اهمیت آنها روی درختان موجود در اکوسیستم­های شهری به­ طور قابل توجهی مهم­تر است، زیرا این درختان معمولا در خارج از اکوسیستم­های طبیعی خود کاشته می­شوند که نیازهای طبیعی رویشی آنها فراهم نمی­ شود. درختان در فضاهای سبز شهری در محیط­های کاملا مصنوعی رشد می­ کند و تحت فشار وتنش­های محیطی بسیاری هستند (سیمون^[۲۸]، ۱۹۸۹). از مهم­ترین بیماری­های غیرزیستی در درختان می­توان به کمبود عناصر غذایی، مسمومیت ناشی از سموم شیمیایی، سرمازدگی، گرمازدگی، عوارض ناشی از آلودگی هوا و صدمات ناشی از عملیات ساختمانی، تنش­های آبی (کمبود یا افزایش آب مورد نیاز درخت)، تنش­های نوری، تنش ناشی از وزش­ مداوم باد، آسیب­های ریشه­ای و باران­های اسیدی هستند.
۲-۱- ویژگی بیماری­های غیرزیستی
صفات عمومی بیماری­های غیرزیستی که جز بیماری­های غیر عفونی در درختان محسوب می­شوند، ناشی از کمبود یا افزایش عوامل محیطی تامین کننده­ زندگی آنها است. بیماری­های غیر عفونی در غیاب بیمارگر ایجاد می­شوند و نمی ­توانند از درخت بیمار به درخت سالم انتقال پیدا کنند این گونه بیماری­های غیر عفونی ممکن است در تمام مراحل زندگی یک درخت ایجاد شوند ویژگی­های بیمار­های غیر عفونی با توجه به عوامل محیطی خاص و انحراف این عامل از حالت طبیعی، متفاوت است این نشانه­ها ممکن است خفیف تا شدید باشد و حتی ممکن است موجب مرگ درخت شوند.
در یک اکوسیستم، هر عامل اختلال می ­تواند باعث ایجاد یکسری تغییرات زنجیره­ای شود. این تغییرات ممکن است تا جایی پیش بروند که تعداد محدودی از گونه­ ها بتوانند در اکوسیستم زنده بمانند تعدادی از این نیروهای مخرب در یک اکوسیستم شهری هستند که می­توانند محیط را برای ادامه حیات درختان نامناسب کنند.
عوارض زمینی شهری عمدتا در نتیجه جاده­سازی و فعالیت­های ساختمان­سازی تغییر می­ کنند. که به همراه آن تغییرات شدیدی در رطوبت موجود در خاک و الگوهای زهکشی ایجاد خواهد شد. کاشت یا قطع گروهی از درختان در یک مسیر گاه می ­تواند تغییرات حادی را در میزان رطوبت موجود بوجود آورد. تغییرات عوارض زمین در نتیجه سنگفرش کردن یا فشردن خاک در اثر عبور وسائط نقلیه، ساختمان خاک که بر نفوذ پذیری موثر است را تخریب می­ کند. این تغییرات نه تنها بر فیزیولوژی ریشه درختان تاثیر می­گذارند، بلکه بر فیزیولوژی فلور میکروبی اطراف ریشه­ها نیز اثر می­گذارند. به­عنوان مثال بیماری زوال بلوط سفید ^[۲۹] در مناطق شهری ایالات متحده ناشی از تخریب سطوح رطوبتی در نتیجه فعالیت­های ساختمان­سازی بود. در برخی موارد کاهش سطح آب­های زیر زمینی شرایط رطوبتی را برای فعالیت و گسترش مایکوریز­ها نامساعد می­سازد. کاهش جمعیت مایکوریز­ها می ­تواند منجر به زوال بلوط گردد.
۲-۲- تشخیص بیماری­های غیر زیستی
تشخیص بیماری­های غیرزیستی، گاهی با نشانه­هایی مشخص که بر اثر کمبود یا افزایش عامل خاصی در درخت ایجاد می­ شود بوجود می ­آید، بسادگی امکان­ پذیر است. در برخی موارد تجزیه و تحلیل عواملی مانند شرایط آب و هوایی قبل و بعد از شیوع بیماری، تغییرات اخیر در مواد آلاینده­ی خاک و هوای منطقه­ایی که درخت در آن رشد می­ کند، مقدور است. غالبا نشانه­ های بیشتر بیماری­های غیرزیستی مانند سایر بیماری­های غیر عفونی بسیار نامشخص و مشابه نشانه­ های است که بر اثر ویروس­ها و بسیاری از بیمارگرهای ریشه تولید می­شوند. بنابرین تشخیص این بیماری­ها پیچیده­تر است. زیرا باید ثابت کرد که هیچ بیمارگری باعث ایجاد بیماری نشده است و باید بیماری را روی درخت سالم که تحت شرایطی که نشانه­ها در آن ایجاد شده است به وجود می ­آید برای تمایز بیشتر بین عوامل محیطی که قادر به ایجاد نشانه­ها مشابه هستند تشخیص بیماری­های غیرزیستی غالبا مانند بیماری­های زیستی دشوار است. اگر ترکیبی از یک یا چند بیماری غیرزیستی و زیستی روی یک درخت یا در کل منطقه بروز کند تشخیص بیماری و اهمیت هر یک از اجزای آن بسیار مشکل است و اغلب ناممکن است. کوچ^[۳۰] (۱۹۸۹) اظهار داشت گمان اینکه هر بیماری تنها یک عامل دارد اشتباه است. در اکوسیستم­های شهری درختان معمولا هدف چندین عامل مخرب و بیماری­های مرکب قرار می­گیرند. این پیچیدگی­ها ممکن است ناشی از انباشته شدن اثرات صدمات مختلف بر درختان یا بر هم خوردن توازن اثر یکی از صدمات بر دیگر صدمات است. به­عنوان مثال، یک درخت ممکن است علائم کمبود عناصر غذایی را نشان دهد که ناشی از مجموعه ­ای از اثرات پوسیدگی­های ریشه، کاهش فعالیت­های مایکوریز، کاهش رطوبت وغیره باشد. هم چنین این احتمال وجود دارد که آلودگی هوا می ­تواند صدمات قارچی به برگ­ها بوسیله قارچ­کش­ها در سطوحی که به درخت آسیبی وارد می­ کنند را کاهش دهد. از سوی دیگر آلودگی­های هوا می­توانند پاتوژن­های برگی را کاهش دهند.
زمانی که درختان در اثر عوامل محیطی مانند کاهش رطوبت، کمبود مواد غذایی، آلودگی­های هوا یا سرمازدگی تحت تاثیر قرار گرفته باشند، معمولا ضعیف خواهند شد و نسبت به یک یا چند عامل بیمارگر مستعد آلودگی می­شوند. برای مثال، سرمای دیررس باعث آلودگی گل­ها و جوانه­ ها به Alternaria و Botrytis می­ شود استفاده از علف کش­ها آلودگی با فوزاریم (fozarium spp ) را افزایش می­دهد. بسیاری از تنش­های محیطی باعث بروز بیماری­های زیستی می­شوند. در ادامه مهمترین عوامل تنش­زای محیطی که باعث بوجود آمدن بیماری­های فیزیولوژیک در درختان شهری می­شوند مورد اشاره قرار می­گیرد.
۲-۳- کمبود عناصر غذایی
خاک در صورتی شرایط مطلوب رشد درخت را فراهم می­ کند که حاوی تعادل صحیحی از عناصر غذایی مورد نیاز درخت باشد. عناصر غذایی ضروری درختان به دو گروه عناصر پر مصرف و کم مصرف تقسیم می­شوند (خداشناس و اطهری پور، ۱۳۸۹) عناصر کم مصرف شامل آهن، منیزیم، روی، سدیم، کلر، روی، نیکل، مس، مولیبدم، بورن به مقدار بسیار کمی مورد نیاز درختان می­باشند ولی نیاز درختان به عناصر پر مصرف شامل نیتروژن، فسفر، پتاسیم، کلسیم، گوگرد، منیزیم زیاد است. البته باید توجه داشت که علی­رغم نیاز ناچیز عناصر کم مصرف، نقش آنها در فعالیت­های حیاتی درخت، کمتر از عناصر پر مصرف نیست­(وست^[۳۱]، ۲۰۰۶؛ خداشناس، ۱۳۸۹).
رشد بهینه درخت، مستلزم وجود میزان کافی از هر دو گروه از عناصر مذکور در خاک است. قابل ذکر است که تغییرات pH یا میزان اسیدیته بستر رشد، حضور فرم قابل جذب عنصر و همچنین غلظت سایر یون­های موجود در خاک، در جذب یک عنصر توسط درخت بسیار موثر است (خداشناس و اطهری پور، ۱۳۸۹) به عنوان مثال براساس گزارشات موجود، pH خاک در اغلب نقاط شهر تهران در محدوده ۱/۸-۴/۷ می­باشد و این امر باعث تاثیر منفی در جذب عناصری نظیر آهن، مس، منگنز و روی توسط درختان می­گردد.
نشانه­ های بیماری که بر اساس کمبود برخی از مواد غذایی ایجاد می­شوند عمدتا به عملکردی بستگی دارد که آن عنصر در درخت به عهده دارد. بیشتر نشانه­ های کمبود عناصر غذایی اختصاصی هستند اما برخی نشانه­ها وقتی یک یا چند عنصر کم هستند مشابه­اند. بیماری های زیادی وجود دارند که دلایل آنها کمبود یا در دسترس نبودن یک یا چند عنصر غذایی لازم در خاک است. اگر میزان کمبود خیلی پایین­تر از حد بحرانی باشد درخت نشانه­ های حادی تولید می­ کند و در نهایت از بین می­رود.
۲-۴-۱- کمبود آهن
یکی از شایع­ترین کمبودهای عناصر غذایی در درختان شهری، کمبود آهن است که باعث زردی بین رگبرگ­ها (رگبرگ­ها سبز می­مانند)، کاهش رشد و سرانجام توقف رشد درخت خواهد شد. باید توجه داشت که به علت عدم تحرک آهن در درخت، کمبود این عنصر ابتدا به صورت زردی برگ­های جوان­تر بروز می­ کند و در ادامه برگ­های پیرتر زرد می­شوند.
احتمال بروز کمبود آهن عمدتاً در خاک­های قلیایی و آهکی بیشتر است. زیرا آهن در این خاک­ها رسوب می­ کند و به فرم غیرقابل جذب برای درختان تبدیل می­گردد. قدم اول در کنترل کمبود آهن، پیشگیری از بروز این کمبود است و بنابراین باید شرایط محلولیت و قابلیت جذب آن را فراهم نمود. برای معالجه کمبود آهن در ایران از سولفات و سایر ترکیبات معدنی نمی­ توان استفاده کرد. زیرا این ترکیبات در خاک آهکی یا قلیایی هیدرولیز شده و آهن آنها به­طورکلی
رسوب می­ کند (آهومنش، ۱۳۷۹) ترکیبات شیمیایی به نام کلات (به­عنوان کود حاوی عناصر کم مصرف) مدت­ها است که به بازار عرضه گردیده و نتایج جالبی برای درمان کمبود آهن و سایر عناصر کم مصرف به همراه داشته است. کلات عبارت است از مجموعه یک ترکیب آلی کمپلکس و یک فلز که در بین آن احاطه شده است (لاربی^[۳۲] و همکاران، ۲۰۰۱). در ایران سه نوع کلات به شرح ذیل به بازار عرضه می­ شود که:
جدول ۱ نام تجاری، نوع خاک و مقدار مصرف سه نوع کلات مهم در ایران