® کتابهایی می تواند مستقیم در اختیار کودکان بیمار قرار بگیرد که ویژگیها و معیارهای زیر در آنها وجود داشته باشد :
¡ پیش داوری نسبت به بیماری یا ناتوانی های دیگر نداشته باشد ؛
¡ خواننده را گول نزد و امتیاز بی جا به او ندهد ؛
¡ حاوی اطلاعات درست، به ویژه درباره بیماریها باشد ؛
¡ پرکشن باشد ؛
¡ غم انگیز و ناراحت کننده نباشد ؛
¡ امید به زندگی و مقاومت را در خواننده تقویت کند ؛
¡ خواند آن شیرین و لذت بخش باشد ؛
¡ مطالب آن به زبانی ساده و روان نوشته شده باشد ؛
¡ کوتاه باشد و اگر هم طولانی است، به بخش های کوتاه تقسیم شده باشد ؛
¡ حروف آن حدالامکان درشت تر از نوشته های معمول باشد ؛
¡ خط ها کوتاه و فاصله آنها بیشتر از معمول باشد ؛
¡ کتاب سبک باشد ؛
¡ دارای تصویرهای شاد و زنده و زیبا باشد (منبع از اینترنت).
تعریف اضطراب
اضطراب عادی حالت کاملاً طبیعی و مهم کسانی است که فکر می کنند انواع متعدد وسائل زندگی فردی، اجتماعی و جهانی ایجاب می کنند که ما به طور دائم از خود سازگاری نشان دهیم. آنچه ما را به سازگاری و تلاش وادار می کند، اضطراب است. همه گامهایی که انسانیت به جلو بر می دارد و همه کشفهای علمی، ادبی و هنری نیز براساس اضطراب انجام می گیرد. اما وقتی اضطراب بالا باشد، مرض می شود. اضطراب مرضی بیماری مخربی است که تنها صاحب خود بلکه عمل او را نیز تخریب می کند.
اضطراب نوعی احساس ترس و ناراحتی بی دلیل است و نشانه بسیاری از اختلالات روانشناختی محسوب می شود. فروید معتقد بود که اضطراب می تواند ماهیت سازش داشته باشد و آن در صورتی است که ناراحتی همراه با آن، فرد را به سوی راه های جدید و مبارزه انگیز سوق دهد. اگر شخص از این حیث یا شکست مواجه شود، نتیجه آن اختلال و اضطراب مرضی است.
اضطراب یک احساس ناخوشایند و مهم دلواپسی است که با یک یا چند احساس جسمی مثل تنگی قفسه سینه، طپش قلب، سردرد، تعریق و میل ناگهانی و جبری برای دفع ادار، بی قراری و میل به حرکت نیز از علائم شایع است. اضطراب یک علامت هشدار دهنده که خبر از خطری قریب الوقوع می دهد و شخص را برای مقابله با تهدید آماده می سازد.

از نظر روان پزشکی اضطراب را می توان چنین تعریف کرد : ناآرامی و هراس و ترس ناخوشایند و منتشر با احساس قریب الوقوع خطر که منبع آن قابل شناختن نیست.
اضطراب یا ترس متفاوت است. ترس واکنش به تهدیدی معلوم، خارجی، قطعی و از نظر منشا بدون تعارض است. اما اضطراب و کنشی در مقابل خطری نامعلوم، درونی، مبهم و از نظر منشاء همراه با تعارض است.
اضطراب به عنوان صفت شخصیتی که آن را معادل روان بخوری قرار می دهند در حافظه دراز مدت اثر منفی دارد. علت تاثیر منفی این است که افراد مضطرب در مقایسه با افراد غیرمضطرب، اطلاعات دریافتی را سطحی تر و از لحاظ معنایی در سطحی پائین تر پردازش می کنند. علت دیگر این که، اضطراب زیاد باعث محدود شدن توجه شده و برخی از ویژگیهای محرک مورد توجه قرار گرفته ادارک نمی شوند. طبق نظریه برگر^[۵۵] و دادسون^[۵۶] وجود اضطراب تا حد خاصی باعث بهبود عملکرد شخص می شود و افزایش اضطراب بیش از حد مطلوب در عملکرد شخص اثر منفی می گذارد.
سولیوان^[۵۷] تفاوت بین ترس و اضطراب را این گونه روشن کرده است : به نظر او اضطراب تجربه تنش درونی است.
در حالیکه ترس مکانیزیمی است که برای رویارویی با خطرات واقع بینانه و خارجی به کار می رود.
از نظر روان تحلیل گران سنت گرا ترس معمولاً پاسخی معقول و گاهی مفید به واقعیتهایی که به نوعی تهدید کننده می باشد. اما اضطراب پاسخی غیرمعمول و ناشی از ناتوانی و بیشتر آسیب رساننده در قبال شرایطی است که آنچنان هم تهدید کننده نمی باشد.
«اسپیلنرگر^[۵۸] (۱۹۶۶) بین دو نوع اضطراب تفاوت قائل شده است :
۱ ) اضطراب حالتی^[۵۹] : به حالتی هیجانی آنی که به وسیله تنش و بیم مشخص می گردد، اطلاق می شود. این اضطراب به وسیله احساسات ذهنی و آگاهانه تنش و بیم که با فعال سازی یا برانگیختگی سیستم عصبی خودکار همراه است، مشخص می گردد.
۲ ) اضطراب خصیصه ای^[۶۰] : عبارت است از پیش آمادگی نسبت به ادارک برخی از موقعیتهای تهدیدآمیز و پاسخ دادن به این گونه موقعیتها همراه با سطوح مختلف اضطراب حالتی (ملکی، ۱۳۸۳).
دختران بیش از پسران اضطراب را تجربه می کنند و کودکان ناموفق تر و ناامن تر بیش از تعبیر دچار اضطراب می شوند. قبل از ۵ یا ۶ سالگی معمولاً اضطراب با گریه یا فریاد و گاهی با لغزش و برافروختگی شدید یا رنگ پریدگی چهره مشخص می شود، و اکثراً موجب اختلال گوارشی، بدخوابی، بهانه گیری ناآرامی و وحشت شبانه کودک می شوند. بعد از ۷ یا ۸ سالگی با این که کودک می تواند نوع اضطراب خود را بیان کند اما به علت ترس از سلامتی یا نکوهش دیگران و یا حتی به علت خجالت، از اظهار ترس و اضطراب خودداری می کند. علائم اضطراب در این سنین اکثراً به صورتهای مختلف مانند : بی اشتهایی، بهانه گیری، بدخلقی، شب اداری و گاهی به علت عدم تمرکز در امور تحصیلی باعث عقب ماندگی تحصیلی می شوند (نوابی نژاد، ۱۳۸۲).
علائم اضطراب
شایعترین علائم اضطراب عبارت است از :
… عصبی بودن، آرام و قرار نداشتن ؛
… تنش ؛
… احساس خستگی ؛
… سرگیجه ؛
… تکرار ادرار ؛
… طپش قلب ؛
… بی حالی ؛
… تنگی نفس ؛
… تعریق ؛
… لرزش ؛
… نگرانی و دلهره ؛
… بی خوابی ؛
… اشکال ئر تمرکز حواس ؛
… گوش به زنگ بودن (منبع اینترنت).
« اضطراب مقائم (حداقل یک ماه) و نامتمرکز که تمام جنبه های انطباقی زندگی شخص را فرا می گیرد گاهی بدان، اضطراب فراگیر نیز اطلاق می شود. این اختلال دارای چهار علامت اختصاصی است:
حرکتی : شامل پرش عضلات پرتنش و دردناک، ابروهای درهم کشیده و اخم آلود، واکنش از جاپریدن و بی قراری ؛
فیزیولوژیکی : شامل تغییرات جسمی درونی مثل سرگیجه، طپش قلب، تکرار ادرار، احساس گرما و سرما در دستها و پاها ؛
بیمناکی : شامل نگرانی در مورد بلاهای قریب الوقوع، دل مشغولی در مورد شرکت در امتحان، نگرانی راجع به مرگ والدین یا وقوع هولناک ؛
کاوشگری و گوش به زنگ بودن : همواره در انتظار بودن و در نتیجه آن حواس پرتی، ناتوانی در تمرکز و اشکال در خواب رفتن.
به طور کلی و خلاصه می توان علائم اضطراب را به دو دسته علائم و نشانه های فیزیکی و علائم روان شناختی تقسیم کرد :
علائم فیزیکی عبارتند از : لرزش، پیچهای عضلانی و احساس لرز، سردرد و کمردرد، تنش عضلانی، احساس تنگی نفس، خستگی ناپذیری، رفلکس از جاپریدن، اشکال در بلع و بیش فعالی سیستم عصبی اتوماتیک مثل رنگ پریدگی، طپش قلب، تعرق، سردی دستها، خشکی دهان، اسهال، تکرار ادرار و گل انداختن صورت.
علائم روان شناختی عبارتند از : احساس ترسریال اشکال در تمرکز، گوش به زنگ بودن مفرط، کاهش میل جنسی، احساس توده در گلو و پروانه در شکم.
ترس
ترس از کلمه انگلیسی قدیمی Fear به معنای خطر ناگهانی مشتق شده است. این ترس، قابل توجیه و خطر ایجاد کننده آن واقعی و معلوم است. ترس متناسب با خطر است؛ و اگر ضرورت فرار از آسیب وجود داشته باشد مفید هم هست. پاسخها با ازبین رفتن محرک ترس آور به تدریج از بین می روند. عکس العملها نسبت به ترس سازشی است. به تجربهف شخص یاد می گیرد کدام تهدید واقعی و کدام غیرواقعی است. چنانچه کودک در ۲ سالگی از مار نمی ترسد و حتی گاهی از دست زدن و بازی با آن لذت می برد در صورتیکه در ۵/۳ سالگی از آن دوری می کند و در پایان ۴ سالگی ترس شدیدی از آن دارد (ملکی، ۱۳۸۳).