• • انعطاف پذیری ادراک: توانایی دست کشیدن از یک قاعده و چارچوب ذهنی

• • ابتکار: توانایی در ایجاد و ارائه پیشنهادهای جدید

• • ترجیح دادن پیچیدگی نسبت به سادگی: توجه کردن و در نظر گرفتن چالش­های جدید مسائل پیچیده

• استقلال رأی و داوری: متفاوت بودن از همکاران در ارائه نظرات و اندیشه­ های نو

عده­ای دیگر ویژگی­های افراد خلاق را به صورت زیر دسته­بندی کرده ­اند:

خصوصیات ذهنی:

• • کنجکاوی

• • دادن ایده­های زیاد در­باره یک مسئله

• • ارائه ایده­های غیرعادی

• • توجه جدی به جزئیات

• • دقت و حساسیت نسبت به محیط به خصوص به نکاتی که در نظر دیگران عادی به شمار می­روند.

• • روحیه انتقادی

• • علاقه وافر به آزمایش کردن و تجربه

• نگرش مثبت نسبت به نوآفرینی

خصوصیات عاطفی:

• • آرامش و آسودگی خیال

• • شوخ طبعی

• • علاقه به سادگی و بی تکلفی در نوع لباس و جنبه­ های گوناگون زندگی

• • دلگرمی و امید به آینده

• • توانایی برقراری ارتباط عمیق و صمیمانه با دیگران

• • اعتماد به نفس و احترام به خود

• شهامت

خصوصیات اجتماعی:

• • پیش قدمی در قبول و رویارویی با مسائل

• • مسئولیت پذیری و توانایی سازمان دادن به فعالیت­های گوناگون

• قدرت جلب حس اعتماد و اطمینان دیگران.

(روزنامه همشهری، پنج شنبه ٢ تیر ١٣٨۴ ، سال سیزدهم، شماره ٣٧٣٠ ، صفحه ١)

(علی رضائیان،۱۳۸۳)، در کتاب «مبانی و مدیریت سازمان» ویژگی­های افراد خلاق را در قالب جدولی به شرح زیر ارائه ‌کرده‌است:

شماره ویژگی وضعیت افراد خلاق ۱ دانش افراد خلاق سال­های زیادی را برای کسب دانش و تسلط بر موضوع مورد علاقه­ خود صرف می‌کنند. ۲ تحصیلات تحصیلات خلاقیت را افزایش نمی­دهد؛ حتی برخی از تحصیلات که بر رعایت روندهای منطقی تأکید می‌کنند، مانع خلاقیت می‌شوند. ۳ هوش افراد خلاق ضرورتاً دارای ضریب هوشی بالایی نیستند. بهره­ مندی از ضریب هوشی در حدود صدوسی کافی است. ضریب هوشی بیش از آن ضرورتی ندارد. ۴ توانایی‌های ذهنی افراد خلاق از توانایی‌های ذهنی ذیل برخوردارند:

1. 1. نسبت به مسائل حساسیت دارند؛

1. 1. در برقراری ارتباط سیال میان چیزها انعطاف دارند؛

1. 1. به جای کلمه­ها به تصاویر ذهنی می اندیشند؛

1. باتلفیق اطلاعات گوناگون آن ها را به نحو مناسبی مورد استفاده قرار می‌دهند.

۵ شخصیت افراد خلاق نوعاً مخاطره پذیرند و دارای شخصیتی مصر، بسیار با انگیزه پذیرای فکرهای نو، قادر به تحمل ابهام و تحمل تنهایی، و مستقل اند. این افراد از اعتماد به نفس زیادی برخوردارند، اغلب شوخ طبعند و معمولاً همراهی با آنان دشوار است. ۶ دوران کودکی دوران کودکی افراد خلاق معمولا با رخدادهای متنوعی همراه بوده است. نظیر وجود مشقت در زندگی خانوادگی، و کم و زیاد شدن امکانات مالی. ۷ عادت‌های اجتماعی افراد خلاق برخلاف افراد گوشه­گیر درون­گرا نیستند، و تمایل به تبادل افکار با همکاران خود دارند.

(رضائیان،علی،ص۱۱۰)

فرد خلاق معمولاً هر چیز را از جنبه­ های گوناگون بررسی می­ کند؛ به حفظ وضعیت موجود قانع نیست، و با جدیت معتقد است که روش­های موجود قابل اصلاحند. به طور کلی افراد خلاق از ویژگی­های ذیل برخوردار هستند:

1. 1. مسائل و وضعیت­های گوناگون را با دقت و به گونه ­ای می­بینند که قبلا به آن­گونه به آن ها توجه نشده است؛ آن ها به جنبه­ های خاصی از مسائل توجه ‌می‌کنند و فکرهای بکری ارائه می­ دهند؛

1. 1. دیدگاه ­ها، و فکرها و تجربیات حاصل از منابع گوناگون را به هم ربط می­ دهند و آن ها را با توجه به نقاط ضعف و قوتشان بررسی و ارزیابی ‌می‌کنند؛

1. 1. تردید درمورد پیش­فرض­های قبلی را روا می­دانند، خود را به رسم و عادت محدود نمی­کنند و استقلال فکری دارند؛

1. 1. فی­البداهه می ­توانند از نیروهای حسی ، ذهنی و بینشی مدد بگیرند؛

1. فراگردهای فکری و عملی را به نحو «بسیار منعطف» به کار می­ گیرند(استینر،گری،۱۹۶۲،ص۲۲-۳۲،تری،۱۹۷۷،ص۲۲۷-۲۲۸).

۱۶- ۲- ۲- دیدگاه ­ها ‌در مورد افراد خلاق

به طور کلی ‌در مورد افراد خلاق دو دیدگاه وجود دارد: یکی دیدگاه خلاقیت به عنوان نبوغ و دیگری دیدگاه خلاقیت به عنوان استعدادهای همگانی.

الف- خلاقیت به عنوان نبوغ: از دیدگاه نبوغ، خلاقیت به واسطه فرایندهای استثنایی تفکر(ضمیرناخودآگاه) ظهور می­ کند، فرایندهایی که تا اندازه­ای با تفکر عادی که ما در فعالیت­های روزانه خود به کار می­بریم، متفاوت­اند. به عبارت دیگر از این دیدگاه نمونه ­های استثنایی ‌در مورد خلاقیت وجود دارد که ظاهراًً ‌می‌توان آن ها را تنها به دخالت نیروهای مافوق طبیعی نسبت داد (وودمن و سویر،۱۹۹۳،ص۱۸)^[۱۰]. از این دیدگاه اولاً خلاقیت محدود به افراد استثنایی است که نابغه به دنیا آمده­اند. لذا خلاقیت قابل اکتساب نبوده و نمی­ توان برای آن بسترسازی نمود و برای داشتن افراد و محصولات خلاق بایستی به دنبال یافتن نوابغ بود .ثانیاًً تنها آثار و محصولات ویژه و برجسته، خلاق می­باشند؛ ثالثاً خلاقیت عمدتاًً به حوزه هنر محدود شده است.

ب- خلاقیت به عنوان استعدادی همگانی: دیسی و کانون بر این عقیده­اند که یک مجموعه مشخص و حائز اهمیتی از ویژگی­ها در طول زندگی باعث سطح بالایی از موفقیت خلاق می­شوند که عبارتند از:

خود کنترلی، تحمل کار سخت و استقامت و پشتکار(دیوید مالون۲۰۰۲صص۱۱۱-۱۲۳)^[۱۱]

۱۷-۲-۲- دیدگاه­ های مختلف درباره خلاقیت

با نگاهی به زندگی بشر در طول حیات خویش، متوجه رشد تفکر و اندیشه در انسان­ها می­شویم. بسیاری چنین می­پندارند که ابداع، خصوصیتی ذاتی است، در حالی که مدت‌ها ثابت شده است که این استعداد در نوع بشر عمومیت دارد و ‌می‌توان با به­ کارگیری اصول و تکنیک­های معین و با ایجاد طرز فکرهای جدید و با اجتناب از عادات یکنواخت همیشگی، خلاقیت را پرورش داد. دیدگاه­ های متفاوتی درباره خلاقیت وجود دارد که در ادامه این بخش بررسی می­ شود.

۱-۱۷-۲-۲- خلاقیت از دیدگاه روانشناسی

در فرهنگ روانشناسی «پیرون» خلاقیت چنین تعریف شده است:

خلاقیت عبارت است از: کنش اختراعی تخیل سازنده ‌می‌باشد که طبق نظریات «گتزل» و «جاکسون» چیزی سوای هوش معمولی است. برخی از محققان مانند ویلسون (۱۹۵۶) و کراچفیلد (۱۹۶۲) خلاقیت را نقطه مقابل «همنوایی» می­دانند و به نظر آن ها خلاقیت یعنی عقاید اصیل، نظریات متفاوت و نحوه متفاوت نگریستن به مسایل است.