۲- تراس رودخانه دروغزن:این تراسها بر اثر پایین رفتن سطح اساس رودخانه ها حاصل شده, این خاکها رسهای آهک زدایی شده ای می‌باشند که با ترکیب با خاکهای ماسه ای,خاک لیمونی را بوجود می‌آورند و برای کشاورزی بسیار مرغوب می‌باشند(کردوانی,۱۳۷۶: ۹۵).

ب)- دشت رستم: با توجه به توپوگرافی(شکل ظاهری) زمین,آب و هوا و خصوصیات منجمله رنگ بافت, ساختمان, تمرکز آهک و نتایج آزمایشگاهی چهار نوع خاک به شرح زیر در بخش رستم تشخیص داده شده است:
۱- خاکهای قهوه ای: این خاک دارای تکاملی پروفیلی با ساختمان نسبتاً قوی و کمی آهک می‌باشد.خاک خیلی عمیق و تقریباً ۲۵/۰ از خاکهای کل منطقه را تشکیل می‌دهد در عمق ۳۰ تا ۵۰ سانتی‌متری مشخصات این خاک به شرح زیر است. رنگ در حالت مرطوب قهوه‌ای مایل به زرد تیره,بافت رسی شنی، ساختمان مکعبی گوشه‌دار, PH آن مساوی ۷/۷ و هدایت الکتریکی آن ۳۱/۰ میلی موس بر سانتیمتر مربع است.
۲- خاکهای آبرفتی: در نیمرخ آن تکامل قابل ملاحظه‌ای مشاهده نشده و دارای زهکشی مناسب و بافت شنی رسی می‌باشد.
۳- خاکهای چمنی مرطوب: دارای زهکشی بسیار ضعیف و تحت تأثیر آبهای زیرزمینی و در قسمتهای گود منطقه تشکیل شده است.
۴- لیتوسل آهکی: این خاک از کنگلومرای آهکی است و در زمینهای پرشیب و بلند کوهستانی منطقه پشتکوه رستم وجود دارد(حبیبی فهلیانی, ۱۳۷۱: ۴۵).
ج)- دشت فهلیان و جنجان:خاکهای این منطقه از نظر شکل ظاهری بوسیله رنگ و میزان سنگریزه های ریز و درشت در سطح عمیق قابل تفکیک است,در جنوب این منطقه رنگ خاکها قهوه ای مایل به قرمز و در مرکز دشت قهوه‌ای روشندر اراضی کنار رودخانه رنگ خاکستری مشاهده می‌شود, سنگ ریزه های درشت و ریز که در دامنه کوه بر اثر تبخیر فیزیکی تشکیل شده بیشتر مشهود است در صورتی که خاکهای رسوبی رودخانه ای سنگریزه ای ریز و درشت در عمق خاکها وجود دارد به طور کلی با در نظر گرفتن مشخصات ظاهری زمین(فیزیوگرافی) و تکامل پروفیلی خاک و مشخصات طبقات از قبیل رنگ و بافت, ساختمان و همچنین با توجه به نتایج آزمایشگاهی خاکهای این منطقه به دو گروه تقسیم می‌شود:
۱- تکامل پروفیلی و تمرکز در این خاکها کم و یا اصلاً مشاهده نمی‌شود این خاکها بیشتر در جنوب این منطقه و مقداری در شرق(اراضی کنار رودخانه) واقع شده است.
۲- خاکهای قرمز: که دارای تکامل پروفیلی و تجمع آهک در طبقه می‌باشد و این خاک در قسمت اعظم,این دو منطقه بین رودخانه فهلیان و جنجان و حد فاصل دامنه و دشت واقع شده است.به طور کلی خاکهای این منطقه در سه واحد فیزیوگرافی به شرح زیر تقسیم شده است.
۱- رسوبات آبرفتی و واریزه های باد زنی شکل.
۲- دشت رسوبی دامنه ای شکل.
۳- رسوبات آبرفتی رودخانه ای.
د)- ماهور میلاتی و جاوید: در منطقه ماهور به علت نبود تخریب شیمیایی خاکها تکامل چندانی نیافته اند به علت وجود رسوبات تبخیری (گچ,آهک و نمک) تپه ماهورها از پوشش گیاهی کمی برخوردارند.
در منطقه جاوید ماهوری به علت شیب زیاد و کوهستانی بودن منطقه خاک زیادی تشکیل نشده, فقط در محدوده دره‌ها آبرفتهای رودخانه ای بوجودآمده و خاکها از نوع لیتوسل آهکی می‌باشد( انصاری ,۱۳۷۶: ۶۵).
۳- ۱- ۷- پوشش گیاهی شهرستان ممسنی
به علت تنوع آب وهوا, و جنس خاک و پراکندگی ناهمواریها، پوشش گیاهی در شهرستان ممسنی متنوع است. و به طور کلی, می‌توان پوشش گیاهی منطقه مورد مطالعه را به جنگل, چمنزار و مناطق استپی تقسیم نمود.
جنگل:جوامع جنگلهای طبیعی شهرستان ممسنی شامل جنگلهای نسبتاً انبوه طبیعی و جوامع نیمه جنگلی و نیمه خشک است.جنگل نسبتاً انبوه شهرستان دارای مساحتی حدود ۱۲ هکتار است و عمدتاً در مناطق شمال شرقی شهرستان در بخشهای جاوید و رستم واقع شده است.در مناطق جنوب و جنوب غرب شهرستان در بخش ماهور میلاتی نیز نمونه‌هایی از جنگل به طور پراکنده وجود دارد.این پوشش گیاهی تنک بوده و در فواصل آن درختچه‌های خاردار فراوان مشاهده می‌شود. از دیگر جوامع نیمه جنگلی شهرستان که در کوهپایه‌های شهرستان پایین‌تر از مدار بلوط دیده می‌شود,جامعه بادام کنارو بنه است(حبیبی فهلیانی,۱۳۷۱: ۷۲).
پوشش گیاهی استپی: این نوع پوشش گیاهی بیشتر در شرق و جنوب ممسنی دیده می‌شود. از گیاهان و یا از شیره و صمغ آنها استفاده های زیادی می‌شود,این گیاهان به طور کلی به چند دسته تقسیم می‌شوند( جغرافیای استان فارس,۱۳۸۲: ۵۲).
۱- گیاهان صمغی:از قبیل کتیرا و آنقوزه که از شیره آنها استفاده صمغی می‌شود.
۲- گیاهان دارویی: از شیره یا خود آنها استفاده خوراکی و پزشکی می‌شود,مانند عناب، گل گاوزبان وپرسیاوشان.
۳- گیاهان رنگی: از این گیاهان رنگ تهیه می کنند,مانند نیل و حنا.
۴- گیاهان معطر:مانند گل سرخ که برای تهیه گلاب مصرف می‌شود.
چمنزار: ممسنی به علت تنوع آب وهوا دارای مراتع ییلاقی و قشلاقی می باشد.مراتع ییلاقی(سردسیر) سبز در قسمت شمال و شمال شرق و مراتع قشلاقی (گرمسیر) سبز در مناطق بکش و ماهور قرار دارد(حبیبی فهلیانی,۱۳۷۱: ۷۳).
وسعت جنگلهای ممسنی در حدود ۲۰۰ هزار هکتار است که جزء جنگلهای غیر تجاری به حساب می‌آید که از مهمترین گونه های آن می‌توان به بلوط,بنه، ‌بادم کوهی,ارزن, ارس, انجیر,گز,گیلاس‌وحشی,کلخنگ,گلابی‌وحشی, زبان گنجشک, چنار و زالزالک اشاره کرد. میانگین درجه حرارت در مناطق مختلف شهرستان بین ۷ تا ۱۵درجه سانتی‌گراد و متوسط بارش سالیانه بین ۴۰۰ الی ۷۰۰ میلیمتر می‌باشد با توجه به اینکه به ازای هر ۱۰۰۰ متر افزایش ارتفاع ۶ درجه کاهش دما داریم, نوع پوشش گیاهی منطقه با افزایش یا کاهش ارتفاع تغییر می‌کند. به عنوان مثال گلابی وحشی و داغداغان و ارزن از ارتفاع ۱۸۰۰ متر شروع و تا ۲۴۰۰ متر رشد می کند و درختان گز و بنگرو و کنار از ارتفاع ۲۰۰ متر شروع و تا ارتفاع ۱۸۰۰ الی ۹۰۰ متر قابل رشد است. درخت بادام کوهی- بنه و بلوط که بیشترین گونه‌های جنگلی شهرستان ممسنی را تشکیل می‌دهند، از ارتفاع ۶۰۰ متر شروع و تا ۲۲۰۰ متر ادامه دارد,البته گونه بادام کوهی به علت حساسیت به دمای خیلی پایین تا ارتفاع حدود ۱۴۰۰ متر قابل رشد است(شهشانی ,۱۳۶۶: ۴۴).
جنگلهای بلوط:منطقه تحت بررسی به مطالعه حوزه های جنگلی استان فارس در شمال غربی شیراز, شمال کازرون و جنوب یاسوج واقع شده است و شهرستان ممسنی در داخل این محدوده قرار دارد. جنگلهای بلوط از منطقه سردشت واقع در جنوب غربی دریاچه ارومیه شروع و در امتداد رشته جبال زاگرس تا فارس ادامه دارد. پوشش گیاهی غالب منطقه ممسنی را درختان بلوط تشکیل می‌دهد که از ارتفاع ۷۰۰ متر شروع و تا ارتفاع ۲۲۰۰ متر ادامه دارد( گزارش پوشش گیاهی ممسنی, ۱۳۸۰: ۵۲).
زیر حوزه شیرین:این زیر حوزه یکی از زیباترین و باشکوه ترین جنگلهای ممسنی را در برداشته که امروزه جا دارد, توجه خاص به این زیر حوزه, برای حفظ جنگلهای آن به عنوان ذخایری از مهمترین جنگلهای منطقه که از مورفولوژی خاصی برخوردار است و می‌تواند به صورت مراکز توریستی درآید بشود( گزارش پوشش گیاهی ممسنی,۱۳۸۰: ۵۳).
۳- ۲- اکولوژی انسانی منطقه
۳- ۲- ۱- وجه تسمیه
کلمه ممسنی از ادغام و فامیل محمد حسنی موسس قبیله گرفته شده است. میرزا حسین فسایی در کتاب فارسنامه ناصری در این باره گفته که « در اواخر حکومت صفویه که الوار ممسنی بر نواحی شولستان استیلا یافتند نام شولستان را منسوخ کرده و آنرا بلوک ممسنی نام نهادند(فسایی،۱۳۶۵: ۲۰۳ ).
بعضی ها معتقدند که این قبیله اهل دشتسان بوده که بعد از مهاجرت به این منطقه و سکونت در آنجا اسم ممسنی را برای آن انتخاب کرده اند.
منطقه ممسنی که به نام شولستان مشهور بوده است، دارای قدمت تاریخی طولانی است که این قدمت به زمان حکومت سلجوقیان بر می گردد. این منطقه در این زمان دارای تمدن شهری بوده و مرکز آن شهر نوبندگان بوده است که بعد از خرابی این شهر مرکزیت شهر به وسیله یکی از امرای سلجوقی، به فهلیان انتقال یافت. با توجه به آثار به دست آمده قدمت تاریخی منطقه ممسنی به زمان اشکانیان می رسد (مسلمی،۱۳۶۹: ۵۷ )
۳- ۲- ۲- تحولات جمعیتی در شهرستان ممسنی
نخستین سرشماری در ایران در سال ۱۳۱۸ خورشیدی انجام گرفت، که در آن از جمعیت ممسنی، که در آن موقع جز شهرستان کازرون به حساب می آمد، اطلاعی در دست نیست. تنها اطلاعی که از سرشماری ۱۳۱۸ خورشیدی در دست می باشدآن است که در ممسنی تعداد ۱۰ دبستان، ۱۵ مکتب خانه و یک کارخانه پمبه پاک کنی وجود داشته است(اداره کل آمار و ثبت احوال،۱۳۲۹: ۳۱۸).
جدول ۳- ۹- تحولات جمعیتی در شهرستان ممسنی