با توجه به نتیجه بدست آمده برای متغیر آگاهی کتابداران، یک رابطه مثبت و معنادار بین میزان آگاهی کتابداران و مراجعه کاربران به کتابخانه‌های عمومی وجود دارد که این امر نشان‌دهنده اهمیت سطح تحصیلات و آگاهی کتابداران، برای ارائه خدمات مطلوب به کاربران کتابخانه است. به عبارت دیگر، هر اندازه که کتابخانه‌های عمومی از کتابداران متخصص و زبده برخوردار باشند، انتظار می رود که کاربران بیشتری به کتابخانه‌های عمومی مراجعه کنند. در واقع، امروزه مانند گذشته، کتابخانه انبار اطلاعات و کتابدار انباردار کتابخانه نیست؛ بلکه کتابخانه جایی است که منابع و اطلاعات موجود در آن به شکلی منظم و سازمان‌دهی شده توسط متخصص اطلاعات، در اختیار کاربران کتابخانه قرار می‌گیرد و ایفای چنین نقش مهمی، تنها توسط کتابداران متخصص و آشنا به نیازهای کاربران کتابخانه است که می‌تواند به خوبی اجرا شود. با کسب آخرین اطلاعات و کسب دانش روز است که کتابداران می‌توانند در عصر انفجار اطلاعات، به مدیریت دانش و ارائه خدمات اطلاع‌رسانی به افراد و سازمان‌ها بپردازند. نتیجه بدست آمده برای این سؤال از پژوهش، با پژوهش انجام‌شده توسط صافی (۱۳۷۹) همخوانی و مطابقت دارد.

«مؤلفه‌های مرتبط با عوامل محیطی»
«نتایج حاصل از بررسی میزان ارتباط بین موقعیت مکانی کتابخانه‌های عمومی و مراجعه کاربران به کتابخانه‌های عمومی»
با توجه به نتیجه بدست آمده برای این سؤال از پژوهش، بین موقعیت مکانی کتابخانه‌های عمومی و مراجعه کاربران به کتابخانه‌های عمومی، رابطه مثبت و معنادار وجود دارد. بنابراین، چنین می‌توان استنباط کرد که هرچه کتابخانه‌های عمومی، به لحاظ موقعیت مکانی در محلی مناسب قرارگرفته باشند، انتظار می­رود که افراد بیشتری به کتابخانه‌های عمومی مراجعه نمایند. با توجه به اینکه کتابخانه‌های عمومی مراکزی هستند که می‌بایست در دسترس تمامی افراد و اقشار جامعه قرار گیرند، تعیین مکانی که کتابخانه عمومی در آن واقع شود، بسیار مهم است. پژوهش‌ها نشان داده است که مکان، عاملی مهم برای کاربران می‌باشد و مکان مناسب باعث افزایش میزان استفاده از کتابخانه خواهد شد (دهداری راد و دیده­گاه، ۱۳۸۸، ص۱۷۲). محل مناسب و مرکزیت برای کتابخانه‌های عمومی از اهمیت زیادی برخوردار است. کتابخانه‌ای که در یک منطقه پرجمعیت واقع‌ شده و دارای پارکینگ عمومی و فضای سبز باشد قطعاً مراجعان بیشتری را پذیرا خواهد بود (عازم،۱۳۸۶). بنابراین لازم است که از همان ابتدای تأسیس کتابخانه، برای انتخاب بهترین موقعیت کتابخانه، از مهندسین، معماران و حتی مراجعان محلی کتابخانه، راهنمایی و مشورت خواست.
نتایج بدست آمده برای این سؤال از پژوهش، با پژوهش‌های انجام‌شده توسط خوشرو (۱۳۸۵)، صافی (۱۳۷۹)، معرف زاده و ایرجی (۱۳۸۸)، مگرث^[۹۴]و دیگر همکاران (۱۹۹۴)، شوانز^[۹۵] (۲۰۰۲)، موسسه استیف تانگ لسن آلمان و انجمن کتابخانه‌های آلمان (۲۰۱۱) و وورتمن^[۹۶] (۲۰۱۲) مطابقت و همخوانی دارد.
«نتایج حاصل از بررسی میزان ارتباط بین دوری و نزدیکی کاربران به کتابخانه‌های عمومی و مراجعه آن‌ها به کتابخانه‌های عمومی»
نتیجه‌ای که برای این سؤال از پژوهش حاصل شد حاکی از آن است که بین دوری و نزدیکی کاربران به کتابخانه‌های عمومی و مراجعه آن‌ها به کتابخانه‌های عمومی، رابطه مثبت و معناداری وجود ندارد. یعنی نمی‌توان با اطمینان بالایی گفت که هرچه محل سکونت افراد یک جامعه به کتابخانه‌های عمومی نزدیک­تر باشد، این انتظار می رود که در مراجعه هر چه بیشتر افراد جامعه به کتابخانه‌های عمومی تأثیرگذار باشد. به عبارت دیگر، نمی‌توان دوری و نزدیکی افراد به کتابخانه‌های عمومی را به عنوان عاملی پیش برنده در مراجعه و عاملی بازدارنده در عدم مراجعه افراد به کتابخانه‌های عمومی در نظر گرفت. نتایج حاصل از انجام آزمون همبستگی پیرسون برای این سؤال، با پژوهش‌های انجام‌شده توسط کیانی و دیگران (۱۳۸۹)، مگرث و دیگر همکاران (۱۹۹۴) و سین و کیم (۲۰۰۸) مطابقت ندارد.

۵ – ۲ – ۲ تحلیل فرضیه‌های پژوهش

فرضیه اول: نتایج بدست آمده برای فرضیه اول پژوهش، نشان‌دهنده این واقعیت است که اگر چه بین شرایط اقتصادی و میزان مراجعه کاربران به کتابخانه‌های عمومی یک رابطه مثبت و معنی‌دار وجود دارد؛ اما زمانی که متغیر تحصیلات را به عنوان متغیر میانجی در نظر می‌گیریم، این رابطه بی‌معنی می‌شود. یعنی شرایط اقتصادی خوب کاربران با توجه به سطح تحصیلات آن‌ها نمی‌تواند به عنوان عاملی مهم جهت مراجعه هرچه بیشتر کاربران به کتابخانه‌های عمومی محسوب شود. به عبارت دیگر، شرایط اقتصادی به تنهایی به عنوان عاملی جهت مراجعه است، اما وقتی سطح تحصیلات را در نظر می‌گیرم این رابطه معنادار نمی‌شود. با جستجو در پایگاه‌های اطلاعاتی و نشریات علمی پژوهشی داخلی و خارجی تا سال ۱۳۹۳، پژوهشی که به بررسی رابطه بین این متغیرها بپردازد، یافت نشد.
فرضیه دوم: نتایج حاصل از انجام آزمون‌های آماری برای فرضیه دوم پژوهش، نشان‌دهنده این امر است که بین عوامل مورد نظر و جنسیت رابطه معناداری وجود دارد. به عبارت دیگر هشت مؤلفه مورد مطالعه در این پژوهش که شامل: شرایط اقتصادی، سطح خدمات ارائه‌شده، نهادهای تربیتی، دوری و نزدیکی، موقعیت کتابخانه، مدیریت کتابخانه، خانواده و آگاهی کتابداران است که رابطه این مؤلفه‌ها با جنسیت رابطه مستقیم و معناداری نیست؛ که نتایج به دست آمده برای این فرضیه با پژوهشی که توسط تقی پناهی و دیانی با عنوان «بررسی عوامل موثر بر انگیزه‌های مطالعه در دانش‌آموزان ابتدایی و راهنمایی» (۱۳۸۷) مطابقت و همخوانی ندارد از سوی دیگر، با پژوهشی که توسط گورمن با عنوان «الگوی جستجوی اطلاعات و استفاده از کتابخانه‌های دانشگاهی و تخصصی» (۱۹۹۰) همخوانی و مطابقت دارد.
فرضیه سوم: نتایج بدست آمده در ارتباط با فرضیه سوم پژوهش، نشان‌دهنده این امر است که بین هشت مؤلفه پژوهش با سطح تحصیلات کاربران، رابطه معناداری وجود ندارد. به عبارت دیگر، سطح تحصیلات کاربران کتابخانه را نمی‌توان به عنوان عاملی مهم، جهت مراجعه هرچه بیشتر کاربران به کتابخانه‌های عمومی محسوب کرد. در واقع، این فرضیه رایج که افرادی که از سطح تحصیلات بالایی برخوردار هستند، بیشتر از سایرین به مطالعه روی می‌آورند، در اینجا کاملاً رد می‌شود. بنابراین لازم است که در سیاست‌ها بازنگری کرده و فرصت‌ها و شرایط برابر را برای تمامی افراد جامعه فراهم نمود تا کتابخانه بتواند به سطح گسترده‌تری از مردم خدمات ارائه بدهد و هیچ فردی در جامعه نباشد که علارغم تمایل به مطالعه و استفاده از کتابخانه، با توجه به محدودیت‌های موجود، از رفتن به کتابخانه‌های عمومی محروم شود. نتیجه بدست آمده برای این فرضیه از پژوهش، با پژوهش‌های انجام‌شده توسط معرف زاده و ایرجی با عنوان «بررسی عوامل ترغیب‌کننده و بازدارنده مطالعه در میان مراجعان کتابخانه‌های عمومی شهرستان ماهشهر» (۱۳۸۸) و تقی پناهی و دیانی با عنوان «بررسی عوامل موثر بر انگیزه‌های مطالعه در دانش‌آموزان ابتدایی و راهنمایی» (۱۳۸۷) همخوانی و مطابقت دارد.
فرضیه چهارم: با توجه به آزمون همبستگی اسپیرمن و نیز آزمون تفاوت برای فرضیه چهارم پژوهش، بین هشت مؤلفه مورد نظر پژوهش و میزان درآمد افراد، در مراجعه آن‌ها به کتابخانه‌های عمومی، رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. به عبارت دیگر، هشت مؤلفه مورد نظر، با توجه به سطح درآمد کاربران، می‌تواند به عنوان عاملی مهم در مراجعه هر چه بیشتر کاربران به کتابخانه‌ها عمومی محسوب گردد؛ که درباره شرایط اقتصادی در سؤال اول پژوهش، توضیحات کامل داده شد.
فرضیه پنجم: با توجه به نتایج آزمون آماری همبستگی اسپیرمن و آزمون تفاوت برای فرضیه پنجم پژوهش، چنین می‌توان استنباط کرد که بین عوامل مورد نظر و سن مراجعان، در مراجعه به کتابخانه‌های عمومی، ارتباط مستقیم و معناداری وجود ندارد. یعنی نمی‌توان با اطمینان بالایی چنین نتیجه گرفت که هرچه سن افراد یک جامعه بیشتر باشد، انتظار این می رود که به کتابخانه مراجعه بیشتری داشته باشند و یا اینکه هرچه سن مراجعان یک کتابخانه کمتر باشد، می‌تواند به عنوان مانعی در مراجعه افراد به کتابخانه‌های عمومی محسوب شود و یا بالعکس. یافته‌های بدست آمده برای این فرضیه از پژوهش، با نتایج پژوهش کیانی و دیگران (۱۳۸۹) همخوانی دارد و با یافته‌های پژوهش‌های انجام‌شده توسط گورمن (۱۹۹۰) و سین و کیم (۲۰۰۸) مغایر است.

۵ – ۳ پیشنهادات اجرایی

با توجه به نتایج بدست آمده از تحلیل یافته‌های این پژوهش و نیز نکاتی که کاربران در پرسشنامه پژوهش حاضر متذکر شده بودند، پیشنهادهای ذیل برای ارائه خدمات مطلوب تر توسط کتابخانه‌ها و برداشته شدن موانع بر سر راه کاربران کتابخانه ارائه می‌گردد:
بهتر است کتابخانه‌ها در ساعات بیشتری از روز به ارائه خدمات‌رسانی به کاربران کتابخانه بپردازند.
در شیفت­های کاری کتابخانه‌های عمومی تجدیدنظر شود.
کتابخانه‌های عمومی از امکانات رفاهی بیشتر و بهتری برخوردار گردند.
افراد جامعه به راحتی و در کمترین زمان بتوانند در کتابخانه عضو شوند.
در مورد مقدار و نحوه دریافت جریمه‌های دیرکرد منابع تجدیدنظر شود.
استفاده از اینترنت توسط کاربران، رایگان و یا با حداقل دریافت هزینه صورت گیرد.
خدمات مشاوره‌ای علمی و عمومی به کاربران ارائه گردد.
در صورت ساخت کتابخانه‌ای جدید، به لحاظ موقعیت مکانی، در جایی تأسیس گردد که به راحتی قابل رویت و دسترسی باشد.
در رسانه‌های مختلف، اعم از رادیو و تلویزیون، برنامه‌ای برای معرفی کتاب و تشویقِ مطالعه به صورت مستمر مدنظر قرار گیرد.
مطالعه و پژوهش به طور جدی در مدارس، بویژه مدارس ابتدایی و راهنمایی پیگیری گردد.
معلمان فقط به منابع درسی اکتفا نکنند و دانش‌آموزان را ملزم به استفاده از منابع کتابخانه نمایند.
تعداد کتاب و یا سایر منابعی که کاربران می‌توانند به امانت ببرند، با توجه به نیازهای کاربران کتابخانه متغیر باشد.
در مواقع ضروری، کتاب‌های مرجع نیز برای مدتی کوتاه به برخی کاربران خاص امانت‌داده شود.
در مدت زمانی که کاربران می‌توانند یک کتاب و یا سایر منابع اطلاعاتی را به امانت ببرند نیز لازم است که تجدیدنظر صورت گیرد تا برخی کاربران خاص بتوانند یک منبع را مدت بیشتری به امانت ببرند.
خدماتی که به تازگی در کتابخانه‌ها ارائه می‌گردد (مانند طرح کتاب من) در خود کتابخانه و در رسانه‌های مختلف به افراد جامعه اطلاع‌رسانی گردد.
خانواده­ها توجیه شوند که با تشویق کودکان خود به مطالعه و فراهم کردن شرایط مطالعه برای فرزندان خود، می‌توانند نقش بسزایی در پیشرفت و فرهنگ مطالعه آن­ها داشته باشند.
کتابداران رفتار مناسب تری با کاربران کتابخانه داشته باشند.
کتابداران با رویی گشاده به تمامی سؤالات کاربران پاسخ دهند.
کتابداران کتابخانه‌ها به لحاظ علمی، اطلاعات و آگاهی‌های خود را بروز کنند تا به نحو مطلوب تری به ارائه خدمات اطلاع‌رسانی بپردازند.

۵ – ۴ پیشنهاد برای پژوهش‌های آتی

بررسی رابطه بین ویژگی­های شخصی و میزان مراجعه افراد به کتابخانه‌های عمومی.
بررسی تأثیر مشکلات خانوادگی در میزان مراجعه افراد به کتابخانه‌های عمومی.
بررسی تأثیر شرایط محیطی در میزان مراجعه افراد به کتابخانه‌های عمومی.
بررسی تأثیر نگرش‌های اجتماعی در میزان مراجعه افراد به کتابخانه‌های عموی.
بررسی تأثیر تبلیغات و اطلاع‌رسانی در میزان مراجعه افراد به کتابخانه‌های عمومی.
بررسی رابطه بین حقوق کارکنان کتابخانه و میزان مراجعه افراد به کتابخانه‌های عموممی.

منابع و مأخذ:

منابع فارسی

آخشیک، سمیه سادات (۱۳۸۹). خلاصه مباحث روش‌های تحقیق و آمار ویژه متقاضیان ورود به دوره دکتری و کارشناسی ارشد کتابداری و اطلاع‌رسانی. تهران: کتابدار.
آذر، عادل؛ مؤمنی، منصور. (۱۳۸۴). آمار و کاربرد آن در مدیریت. تهران، انتشارات سمت، چاپ هشتم.
احمدی فصیح، صدیقه (۱۳۸۵). ایجاد و گسترش کتابخانه‌های آموزشگاهی و نقش کتابخانه مدرسه در ایجاد عادت مطالعه در دانش‌آموزان. تهران: چاپار.
اداره کل کتابخانه‌های عمومی استان خوزستان (۱۳۹۱). تاریخچه مستند تأسیس نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور و ترکیب اعضای انجمن، بازیابی شده در آذر ۱۳۹۲ از وب‌سایت: http://khozestan.iranpl.ir/Portal/Home/Default.aspx?CategoryID=2831b5a1-d27b-44b0-bd92-8afb2220e5cc