-از آنجا که ایران در منطقه زلزله خیز قرار دارد ، بهسازی لرزه ای سازه ها در ایران در سالهای اخیر با روند فزاینده ای مواجه بوده است . بسیاری ازسازه های موجود در کشور جزء سازه های با مصالح بنایی می باشند که در شهرها و روستاهای ایران واقع شده اند. خوشبختانه با وجود آیین نامه هایی در مورد بهسازی این نوع از سازه ها، روند انجام مطالعات بهسازی لرزه ای مشخص می باشد. در مقاله ای که در سال ۱۳۸۹ ارائه گردید به بررسی روند بهسازی لرزه ای سازه های بنایی و روش های بهسازی آنها به همراه پاره ای از معضلات و مشکلاتی که در اجرای این طرحها وجود دارد پرداخته و در ادامه راه حل هایی در زمینه رفع مشکلات ارائه شده است [۱۹].
-وقوع زلزله های اخیر در ایران و دیگر مناطق جهان که سبب خرابی و کشته شدن انسان های بیشماری گشته است، مبین عدم کفایت ساختمانها در تحمل نیروهای مخرب زلزله می باشد. لذا در دهه اخیر موسسات مختلف در کشورهای زلزله خیز مبادرت به تهیه دستورالعملهای خاص آن کشور بر اساس ملاحظات اقتصادی، اجتماعی و فنی خود نموده اند. در این راستا اخیراٌ پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله ایران نیز بر اساس سفارش سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور مبادرت به تهیه چنین دستورالعملی نموده است تا مقدمات لازم جهت ارزیابی مقاومت لرزه ای ساختمانهای موجود و متعاقباٌ مقاوم سازی آنها فراهم گردد. چنانچه در پیشگفتار این دستورالعمل نیز ذکر شده است، در تهیه این مدرک از گزارشات و دستورالعملهای بهسازی منتشره توسط آژانس حوادث غیر مترقبه کشور آمریکا^[۹] استفاده شده است.. هدف از تهیه این مدارک، معرفی یک چارچوب یکسان برای ارزیابی لرزه ای و مقاوم سازی ساختمانهای موجود می باشد.در مقاله مروری بر آیین نامه ها و دستورالعمل های بهسازی لرزه ای ساختمانهای موجود و مقایسه کیفی آنها با دستورالعمل بهسازی ایران به نوشته سید بهرام بهشتی اول دستورالعمل های بهسازی ساختمانهای موجود کشورهای آمریکا، نیوزیلند، هندوستان و اروپا معرفی گردیده است. مقایسه دستورالعمل های فوق با دستورالعمل ایران زمینه لازم را برای ارزیابی دستورالعمل تهیه شده در نسخه های آتی را فراهم می آورد. نتیجه آنکه نقاط ضعف و قوت دستورالعمل بخصوص تشابهات آن از لحاظ کاربرد اقتصادی و فنی با مدارک مشابه دیگر کشورهای در حال توسعه ای چون ایران را روشن می سازد. از آنجا که مسئله بهسازی دارای جنبه های اجرایی مختلفی بخصوص به لحاظ اقتصادی می باشد، یافتن روش های ساده و در عین حال قابل اطمینان و قوی با در نظر گرفتن منابع موجود و متوسط سطح علمی مهندسان طراح کشور می تواند منجر به راهکاری عملی در کشورمان باشد. [۲۰]

-در واقع بهسازی لرزه ای به معنای اصلاح رفتار سازه برای تحمل بارهای ناشی از زلزله می باشد. الگوی پیشنهادی در دستورالعمل ارزیابی لرزه ای بهسازی ایران، استفاده از مفاهیم موجود در بحث« طراحی بر اساس عملکرد »است .که روشی جدید در طراحی ساز ه ها بوده و عموماً بر اساس سه اصل تغییر مکان، انرژی و ظرفیت باربری تعریف می شود. روش طراحی عملکردی به دو صورت تعیین سطوح عملکرد سازه ای و غیرساز های تقسیم میشود. با این تعریف، هنگامی که عملکرد مطلوب مورد نظر از یک سازه در برابر زلزله برآورده نگردد، نیاز به ارائه طرح بهسازی می باشد.در ارائه یک طرح مناسب بهسازی، تشخیص نقاط ضعف سازه از اهمیت بالایی برخوردار است که گاه باانجام مطالعات کمی بر روی سازه و گاه با ارزیابی کیفی وضعیت ساختمان موجود و یا مراجعه به جداول مختلف ارائه شده توسط آیین نامه ها امکان پذیراست. در این خصوص، یکی از روش های بهسازی لرز ه ای، استفاده از پلیمرهای مسلح با الیاف برای تعمیر و تقویت ساز ه هاست . این ماده مرکب متشکل از بخش زمینه یا رزین انعطاف پذیر از جنس پلیمر میباشد که به وسیله الیاف با مقاومت و سختی بالا مسلح می شود. از ویژگی های مهم آن مقاومت بالا، سختی زیاد، چگالی پایین، دوام، نفوذ ناپذیری، سهولت در حمل و اجرا رامی توان نام برد. با بهره گرفتن از این مصالح در طرح های بهسازی سازه های بتنی می توان برای افزایش ظرفیت خمشی،ظرفیت برشی، شکل پذیری و مقاومت در برابر انفجار و ضربه استفاده نمود. [۲۱]
- در مورد پیش بینی زلزله سازمان های مختلف دستورالعملهایی برای ارزیابی قدرت زلزله و عملکرد مورد انتظار و ایمنی موجود ساختمان ابداع نموده اند.مقاله حاضر بحث های مفصلی درمورد روش هایتجزیه وتحلیل سازه ها را در بردارد ازجمله روش استاتیکی غیر خطی عملکرد سازه را در مراحل مختلف دنبال کرده وبا استفاده ازتجزیه وتحلیل pushover در برنامه محاسباتی sap2ooo برای سازه های مختلف به این نتیجه رسیده است که هر سازه تا زمانیکه در برنامه فوق در اتصالات مفصل تشکیل شود؛ قادربه تحمل نیرو زلزله میباشد.در این روش از روش های استاتیکی خطی نیز مقایسه ای بعمل آمده است [۲۶].
-در مورد عملکرد ضعیف ساختمانهای اسکلت بتنی قدیمی در برابر زلزله تحقیقی انجام شده است که به منظور کاهش خطرات لرزه ای نیاز به ارتقاء ظرفیت ساختمان های بتن مسلح با شرایط زلزله خیزی موجود دارد. برای مقاوم سازی لرزه ای ساختمان های بتن مسلح ؛تقویت هدفمند مناطق ضعیف از جمله اتصالات با افزایش ظرفیت باربری و انعطاف پذیری سازه مد نظر می باشد یکی از قدیمیترین روشها استفاده از ژاکت بتنی در محل ضعف عضو سازه می باشد که طبق این تحقیق برای مخصوصا"ستونهای سازه بسیار عملکرد خوبی بهمراه دارد .ضمنا” به بررسی تکنیکهای جدید مقاومسازی مانند frpنیز پرداخته است [۲۷].
در مورد عملکرد ساختمانهای مصالح بنایی در برابر زلزله ای که در منطقه بوج^[۱۰] در سال۲۰۰۱ اتفاق افتاد تحلیل وبررسی انجام شده است . در این تحقیق به این نتیجه رسیده اند که در ساختمانها ملات ماسه سیمان در برابر زلزله بهتر از ماسه آهک عمل کرده وساختمانهایی که بشکل مکعب مستطیل(قوطی) بوده اند نسبت به ساختمانهای دیگر در برابر زلزله مقاومتر می باشند. ضمنا” به ضرورت تقویت گوشه ها پرداخته ونسبت به اسکوپ کردن سنگها جهت جلوگیری از ریزش تاکید نموده است. [۲۸]
-درپژوهشی درمورد بتن وساختمانهای بتنی وعملکردشان در برابر زلزله متذکر گردیده است
که بتن یکی از مصالح ساختمانی مدرنی است که به طور گسترده استفاده می شود. بتن با مخلوط کردن سیمان، شن و ماسه و مصالح با آب به دست آمده است. بتن بعد از اختراع سیمان پرتلند در قرن ۱۹ بسیار محبوب شدولی ; با این حال، مقاومت محدود تنش آن مانع استفاده گسترده از آن در ساختمان سازی شد.
برای غلبه بر این مشکل با بهره گرفتن از میلگردهای فولادی به یک ماده کامپوزیت به نام بتن مسلح تبدیل گشت که اکنون در طیف گسترده ای از برنامه های کاربردی مهندسی (به عنوان مثال، ساختمان ها، پل ها، سدها) استفاده میشود.در این مقاله عملکرد قاب بتن مسلح در برابر زلزله ساخت و ساز به خوبی ثبت شده است.با بررسی الگوهای آسیب پذیری قابهای بتن مسلح در طول زمین لرزه کالیفرنیا سال ۱۹۷۱ وزمین لرزه های مخرب دیگر از جمله زمین لرزه آتن (یونان) ۱۹۹۹وزلزله دوزجی (ترکیه)، ۱۹۹۹ زلزله چی چی (تایوان)، ۲۰۰۱و زلزله بوج (هند) و زلزله الجزایر به آسیبهای موجود در ساخت وسازبا قاب بتن مسلح پرداخته است.
برخی از این مشکلات عدم طراحی صحیح نسبت به عملکرد لرزه ای ؛ضعیف بودن اتصالات وایجاد طبقه نرم در طراحی است که باعث ضعف در سازه های بتن مسلح میگردد. [۲۹]
ساختمان های آسیب پذیر بدلایل متعدد دارای مشکل جدی می باشند.
۱٫ آنها اغلب بدون درنظرگرفتن نیروهای زلزله ساخته شده اند.
۲٫ آنها از مصالح غیر استاندارد ساخته شده اند.
۳٫ معمولا” در جایی واقعند که ارزش اقتصادی واجتماعی دارد.
۴٫ بازسازی و تقویت این ساختمان از نظر فنی پیچیده واز نظر هزینه گران می باشد.
۵٫ ایجاد بهسازی معمولا نیاز به جابجایی کارکنان و وقفه در کارکرد ساختمان دارد.
در تحقیق صورت گرفته, ذکر گردیده ایالات متحده فدرال مدیریت آژانس FEMA فعالیت گسترده ای جهت کاهش خطرات در برابرزمین لرزه بر روی این ساختمانها انجام داده که ملاک ساخت وساز می باشد. یکی از این برنامه ها ایجاد یک روش بهسازی لرزه ای در مدارس دولتی در سیاتل و مدارس متعددی در ایالت یوتا می باشدو راهنمایFEMA برای بهسازی مدارس دستورالعملی را فراهم نموده که امید است این روش در بین مالکان ساختمان های تجاری طرفدار یابد وکلا"بهسازی رشدونمو بیابد. [۳۰]
.نکاتی که بعد از زلزله کرایستچرچ۲۰۱۱:بارز بود ؛شامل موارد زیر است:وقوع زلزله وپس لرزه های آن که بخاطربعضی شرایط مانند فاصله از گسل وغیره قاعدتا"می تواند اثرات شدیدی در بر داشته باشد ولی آمادگی لازم جهت مهار آن میتواند به آسایش مردم کمک کند .مخصوصا” اتفاقات بعد از زلزله که می تواند پیامدهای دیگری نیز داشته باشد بعداز این حادثه کلیه منازل تخلیه وحکومت نظا می اعلام شد تا بحث غارت وچپاول مردم حذف گردد .گروه های خاصی وظیفه امداد رابرعهده گرفته اند وتامدتها بعضی مناطق در منطقه قرمز قرا داردوامکان تردد در ان نمی باشد.قابل ذکر است با توجه به کانون زلزله مطمئنا” ساخت وسازهای جدید در محدوده امن اجرا میگردد.این مقاله توصیف انجام بهسازی لرزه ای مدارس نیوزلندرابعد از زلزله نشان می دهد. [۳۱]
-در تحقیقی عملکرد پیشنهادی “اتاق امن”^[۱۱] تحت بارگذاری سقف بررسی شده است .در واقع با مطالعه المان محدود این سیستم یعنی ایجاد اتاقی با کلیه امکانات جهت مواجه با زلزله بصورت یک گزینه در کنار کلاسهای درس می باشد که در موقع وقوع زلزله از آن استفاده نمایند.در این سیستم تنظیمات مختلف برای تعیین تنظیمات بهینه مورد مطالعه قرار گرفته است. در این مقاله نتیجه گیری میکند که پیشنهاد اتاق امن جهت نجات جان دانش آموزان از سقوط پشت بام در زمان زلزله بسیار خوب عمل میکند.در ضمن با انجام چند مورد اصلاحیات مانند اضافه کردن ستون زیر تیرهای دیگر ظرفیت باربری افزایش یافته وامکان تخریب به حداقل می رسد.[۳۲]
-در پژوهش صورت گرفته در مورد اهمیت ساختمان های تاریخی میراثی که نماینده فرهنگ کشورهاست سخن میگوید. واضح است که تحلیل ساختاری خاصی برای مقاوم سازی موثر در آن مورد نیاز است (منظورتکنیک های مخربی است که همیشه برای ارزیابی دقیق ساختاری مورد نظر هستند). در حوادث لرزه ای اخیر شاهد آسیب به ساختمانهای آجری بوده وباتوجه به استفاده از آجر در ساختمانهای قدیمی اهمیت مطالعات آسیب پذیری لرزه ای بر روی این بناها واضح است.
این تحقیق نشان می دهد که پس از زلزله شیلی باقدرت ۸٫۸مگاوات ساختمانهای شهروالپاریسو^[۱۲] آسیب دیده است از جمله دوکلیسا که که به تجزیه وتحلیل آسیبهای آن پرداخته است. عمدتا در نما و دیوار با فروپاشی سنگها همراه بوده ویا در نقاط گوشه نیز شکستهای برشی دیده می شود.در واقع آسیبهای عمده ای که به عناصر غیر سازه ای وزینتی وارد شده مدنظرتحقیقات ومطالعات می باشد.عناصرغیر سازه ای^[۱۳] ساختمانهای بنایی تاریخی جهت خطر تلفات انسانی در هنگام زلزله بارز اهمیت می باشد.وبعلت ازدیاد این عناصر در این بناهای تاریخی مطالعات زیادی صورت میگیرد.البته فقدان قابل توجه متخصصان در زلزله آسیب پذیری و کاهش ریسک برای سازه های میراث تاریخی در شیلی مورد توجه می باشد.این زلزله یکی از بزرگترین زمین لرزه های جهان می باشدکه باعث شده میراث شیلی بخطر افتد. [۳۳]
-تحقیقی در مورد حرکت قوی وسونامی ناشی از زلزله در امتداد ساحل اقیانوس ارام که درتاریخ ۱۱ مارس ۲۰۱۱ درسواحل استان میاگی رخ داده است ؛انجام پذیرفت.بعد از زلزله تقسیمات کشوری از آوریل تا ژوئن ۲۰۱۱ انجام شد. در ساختمان ها با توجه به سال ساخت و تاریخ مقاوم سازی طبقه بندی شدند و خسارت هر گروه بررسی شد. در این مقاله، طرح شناسائی، روش ارزیابی و همچنین آسیب به قطعات مورب و ستون پایگاه گزارش شده هستند.ساختمان دانشکده یکی از موارد ارزیابی می باشد.ساختمانها به دوقسمت گروه “تعمیرات اساسی” و “عدم تعمیرات اساسی"تقسیم و آسیب هر گروه مورد بررسی قرار گرفت. [۳۴]

جمع بندی

با توجه به موارد گفته شده می توان مقالات مرتبط با موضوع مقاوم سازی ساختمانها را بدین صورت دسته بندی نمود.