در عصر حاضر اضافه وزن و چاقی یکی از جدی ترین مشکلات تندرستی و بهداشتی در حال شیوع در جوامع امروز است . طیف گسترده ای از بیماری ها با پدیده چاقی همبستگی مستقیم و یا واسطه داشته و این موضوع نه تنها سبب صدمه دیدن به افراد مختلف می گردد ، بلکه بار اقتصادی کمرشکنی را بر اقتصاد کشور تحمیل می نماید و درصدی از مرگ و میر سالانه را به خود اختصاص می دهد (۱۹) . نتایج تحقیقات جدید پزشکی و فیزیولوژیکی نشان داده است که چاقی می تواند نتیجه یک عامل و مجموعه ای از چندین عامل باشد . چاقی با عدم تعادل هورمونی ، آسیب روحی ، اختلال تعادل هموستازی ، عوامل فرهنگی ، بی تحرکی و رژیم غذایی نامناسب مربوط دانسته شده است . در واقع بی تحرکی ممکن است عامل مؤثرتری در توسعه چاقی نسبت به پرخوری باشد . بنابراین ورزش باید به عنوان یک جزء ضروری در برنامه کاهش یا کنترل وزن شناخته شود . پیامدهای بهداشتی بالقوه مرتبط با اضافه وزن شامل مقاومت انسولین ، بالا رفتن سطوح تری گلیسرید ، کلسترول تام LDL ، کاهش سطح کلسترول HDL ، آسیب دیدن و رگه های چرب در سرخرگ کرونری و آئورت ناهنجاری مرتبط با قاعدگی و … می باشند . چاقی در نوجوانی پیشگیری قوی تر نسبت به چاقی در بزرگسالی برای مرگ ومیر ناشی از ناراحتی قلبی عروقی می باشد (۴۴) .

۲-۲-۱۱-۳٫ ارزیابی ترکیب بدن
تقریباٌ در کلیه منابع و کتاب های موجود به نحوی بر ضرورت تعیین درصد چربی بدن جهت تشخیص چاقی و اضافه وزن اشاره شده است . با این حال بسیاری از روش های ارزیابی ترکیب بدن نیازمند دسترسی به تخصص و ابزارهایی است که تنها در مجموعه های دانشگاهی و آزمایشگاهی یافت می شود . بافت عضلانی ، بافت عصبی ، استخوان ها ، رباط ها ، وتر ها ، پوست ، مواد معدنی و چربی ترکیب بدن را تشکیل می دهند .
دانشمندان علوم ورزشی به علت محدودیت و دشواری اندازه گیری هر کدام از این بخش ها ، اجزای فوق را در بخش های ترکیبی عمده ای مطالعه می کنند (۱۰۱) .
۲-۲-۱۱-۴٫ روش های اندازه گیری ترکیب بدن
روش های آزمایشگاهی
روش های آزمایشگاهی از دقت نسبتاٌ بالایی برخورد دارند، اما اجرای آنها به ابزار و وسایل پیچیده نیاز دارد. داشتن تخصص کافی برای کار با چنین دستگاه هایی ، همچنین صرف هزینه زیاد از جمله محدودیت های این روش هاست . مهم ترین این روش ها عبارتند از :
وزن کشی زیر آب^[۴۶] uww ، بیوایمپدنس^[۴۷] ( مقاوت بیوالکتریکی ) ، اولتراسوند^[۴۸] ( روش مافوق صوت ) ، تصویر برداری رزونانس طبیعی^[۴۹] MRI ، روش پتاسیم ۴۰ ، اندازه گیری جذب اشعه X ^[۵۰]، حجم سنجی از طریق جابه جایی هوا^[۵۱] ، پرتونگاری^[۵۲] ، اندازه گیری جذب فوتون^[۵۳] .
روش های میدانی اندازه گیری ترکیب بدن
امکان استفاده از تکنیک های معیاری که بیان کردیم ، برای گروه هایی که تعداد آزمودنی های آن ها زیاد است، میسر نیست . در ضمن ، آن ها را نمی توان در شرایط غیر آزمایشگاهی و بیرون از آزمایشگاه به کارگرفت . از مشخصه بارز روش میدانی سادگی و ارزانی آنها می باشد که توسط متخصصین ، بسیار زیاد مورد استفاده قرار می گیرد . متداول ترین این روش ها به شرح زیر می باشند :
۲-۲-۱۱٫ شاخص توده بدنی
شاخص توده بدن (BMI) عبارت است از تقسیم وزن بدن به مجذور قد (kg/m² ) است و به نظر می رسد که به طور مستقیم با چربی بدن بستگی دارد . چون اندازه گیری آن آسان است ، در مطالعات همه گیر شناسی ، یعنی مطالعاتی که اغلب در آن ها شمار زیادی از آزمودنی ها شرکت می کنند ، از BMI به عنوان شاخص محتوای چربی بدن بیشتر استفاده شده است . ضعف اصلی BMI به عنوان شاخصی از چاقی در این است که یک احتمال را نادیده می گیرد ؛ این احتمال را که بافت عضلانی نسبت به بافت چربی ممکن است در اضافه وزن بدن به قد بیشتر سهیم باشد . یعنی از آزمودنی های برخوردار از BMI بزرگتر ، توده عضلانی – اسکلتی بیشتری نسبت به چاقی فزاینده با توجه به قد بدن دارند . این موضوع در سال های کودکی تعجب بر انگیز است زیرا جوانان چاق بلند قدتر می رسند (۲۹). این روش در دو مورد ممکن است باعث اشتباه شود :

1. 1. نسبت حجم عضلات به چربی فرد از حد معمول بیشتر باشد . در چنین مواردی عدد بدست آمده ، فرد را دارای اضافه وزن یا چاق نشان می دهد . در حالی که این فرد ممکن است با BMI 28 دارای میزان کمی چربی باشد و بیشتر وزن او را عضلات و استخوان ها تشکیل دهند (۷۹ ، ۸۸ ، ۱۰۲ ) .

1. 1. نسبت چربی به حجم عضلات از حد طبیعی بالاتر باشد . چنین فردی در حالی که واقعاٌ چاق یا دارای اضافه وزن ، ممکن است در گروه وزن طبیعی یا حتی کم وزن قرار گیرد ؛ این مسئله ممکن است برای افراد بی تحرکی که عضلات آتروفیک دارند صدق کند (۳۲) .

لمن نتیجه گرفت است که استفاده فراوان از BMI به تنهایی به عنوان شاخصی از چاقی ، ارزیابی ضعیفی از کودکان و جوانان ارائه می کند و تنها زمانی باید استفاده از آن را تشویق کرد که سایر روش ها برای شرایط خاص در دسترس نباشد و یا امکان اجرای آن ها میسر نباشد (۲۹) .
با تمام اوصاف BMI اطلاعات سودمندی درباره ی خطرات بیماری های مختلف به دست می دهد . هم چنین در بسیاری از مطالعات اپیدمیولوژی و بالینی مورد استفاده قرار می گیرد . برای مثال، BMI با وقوع مشکلات قلبی عروقی ( فشار خون بالا و سکته ) ، سرطان ، دیابت نوع دو ، سنگ های کیسه صفرا ، استئوآرتریت و بیماری کلیوی ، همبستگی دارد (۶۸) . به هر حال BMI می تواند برای ارزیابی سلامتی باشد . اگر مقدار آن ۲۵ تا ۲۷ کیلوگرم بر مترمربع باشد ، مراحل اولیه خطر بیماری های قلبی عروقی است و وقتی که از ۲۷ بیشتر باشد خطر بطور معنی داری افزایش می یابد .
جدول۲-۱٫ طبقه بندی چاقی و اضافه وزن بر اساس BMI (48)