۳-۱-۱- مصرف خوراک روزانه ۴۱
۳-۱-۲- افزایش وزن روزانه ۴۳
۳-۱-۳- ضریب تبدیل خوراک ۴۵
۳-۲- صفات مربوط به لاشه ۴۷
۳-۲-۱- تأثیر تیمارهای آزمایشی بر خصوصیات لاشه ۴۷
۳-۲-۲- تأثیر تیمارهای آزمایشی بر وزن اندامهای لنفاوی ۴۹
۳-۲-۳- تأثیر تیمارهای آزمایشی بر وزن اندامهای گوارشی ۵۱
۳-۳- خصوصیات کیفی گوشت ۵۲
۳-۴-۱- میزان pH و درصد رطوبت گوشت ۵۷
۳-۴-۲- میزان TBARS در گوشت ۵۷
۳-۴- تأثیر تیمارهای آزمایشی بر فلور میکروبی روده ۶۲
۳-۴-۱- تأثیر تیمارهای آزمایشی بر فلور میکروبی روده در سن ۲۱ روزگی ۶۲
۳-۴-۲- تأثیر تیمارهای آزمایشی بر فلور میکروبی روده در سن ۴۲ روزگی ۶۳
۳-۵- نتیجه گیری ۶۵
۳-۶- پیشنهادها ۶۵
منابع ۶۷
جدول ۲-۱: برنامه واکسیناسیون مورد استفاده در دوره پرورشی ۳۱
جدول ۲-۲: اجزاء و ترکیب شیمیایی جیره غذایی جوجه های گوشتی در دوره های پرورشی ۳۲
جدول ۳-۱: تأثیر سطوح مختلف عصاره آویشن شیرازی و مدت استفاده از آن بر مصرف خوراک روزانه (گرم/ جوجه) در دوره های پرورشی ۴۱
جدول ۳-۲: تأثیر سطوح مختلف عصاره آویشن شیرازی و مدت استفاده از آن بر افزایش وزن روزانه (گرم/ جوجه) در دوره های پرورشی ۴۳
جدول ۳-۳: تأثیر سطوح مختلف عصاره آویشن شیرازی و مدت استفاده ازآن بر ضریب تبدیل خوراک در دوره های
پرورشی ۴۵
جدول ۳-۴:تأثیر سطوح مختلف عصاره آویشن شیرازی و مدت استفاده از آن بر برخی از اجزاء لاشه درجوجههای
گوشتی ۴۷
جدول ۳-۵: تأثیر سطوح مختلف عصاره آویشن شیرازی و مدت زمان استفاده از آن بر اندامهای لنفاوی (درصد از وزن زنده) ۴۹
جدول ۳-۶: تأثیر سطوح مختلف عصاره آویشن شیرازی و مدت زمان استفاده از آن بر اندامهای گوارشی ۵۱
جدول۳-۷: اثر سطوح مختلف عصاره آویشن شیرازی و مدت استفاده از آن بر pH گوشت طی ذخیره سازی ۵۲
جدول ۳-۸: اثر سطوح مختلف عصاره آویشن شیرازی و مدت استفاده از آن بر درصد رطوبت گوشت در طی ذخیره
سازی ۵۲
جدول ۳-۹: اثر اصلی تیمار بر پراکسیداسیون لیپیدها، pH و درصد رطوبت طی ذخیره سازی گوشت (۶ ماه) ۵۳
جدول۳-۱۰: اثر اصلی زمان بر پراکسیداسیون لیپیدها، pH و درصد رطوبت طی مدت ذخیره سازی گوشت ۵۴
جدول ۳-۱۱: اثرات متقابل تیمار و زمان بر میزان pH در تیمارهای آزمایشی مختلف طی مدت ذخیره سازی گوشت ۵۵
جدول ۳-۱۲: اثرات متقابل تیمار و زمان بر درصد رطوبت گوشت در تیمارهای آزمایشی مختلف طی مدت ذخیرهسازی
گوشت ۵۶
جدول ۳-۱۳: تأثیر سطوح مختلف آویشن شیرازی و مدت زمان استفاده از آن بر میزان TBARS طی ذخیره سازی گوشت ران ۵۷
جدول ۳-۱۴: اثر زمان بر میزان TBARS تیمارهای آزمایشی مختلف طی مدت ذخیره سازی گوشت ران (۶ ماه) ۵۸
جدول ۳-۱۵: تأثیرسطوح مختلف عصاره آویشن شیرازی بر جمعیت میکروبی ایلئومی در سن ۲۱ روزگی ۶۲
جدول ۳-۱۶: تأثیر تیمارهای آزمایشی بر فلور میکروبی روده در سن ۴۲ روزگی ۶۳
شکل ۱-۱: تصویر آویشن شیرازی ۱۱
شکل ۱-۲: شکل ساختاری تیمول و کارواکرول ۱۲
شکل ۱-۳: واکنش بین مالوندیآلدهید و تیوباربیتوریک اسید ۲۱
شکل ۲-۱: آماده سازی سالن جهت ورود جوجهها ۲۹
شکل ۲-۲: تفکیک لاشه ۳۴
شکل ۲-۳: ذخیرهسازی نمونههای گوشت جهت تعیین pH، رطوبت و میزان اکسیداسیون در دمای
۲۰- درجه سانتی گراد ۳۵
شکل ۲-۴: مراحل انجام اندازه گیری میزان TBARS در گوشت ۳۶
شکل ۲-۵: تهیه محیط کشت جهت کشت میکروبی ۳۷
شکل ۲-۶: مراحل انجام کشت میکروبی ۳۸
چکیده
تأثیر عصاره آویشن شیرازی (Zataria Multiflora) بر عملکرد، جمعیت میکروبی روده و ثبات اکسیداتیو گوشت بعد از کشتار در جوجههای گوشتی
فاطمه محمد پور
به منظور انجام این آزمایش از تعداد ۳۳۶ قطعه جوجه یکروزه در یک طرح کاملا تصادفی با ۷ تیمار، ۴ تکرار و ۱۲ قطعه جوجه در هر تکرار استفاده شد. تیمارها شامل: ۱) تیمار شاهد (جیره پایه بدون عصاره آویشن شیرازی)، ۲ و۳) جیره پایه + سطوح ۵/۰ و ۱ درصد از عصاره آویشن شیرازی به مدت ۴۲ روز، ۴ و ۵) جیره پایه + ۵/۰ و ۱ درصد عصاره آویشن شیرازی به مدت ۱۴ روز انتهای پرورش و ۶ و۷) جیره پایه + ۵/۰ و ۱ درصد عصاره آویشن شیرازی به مدت ۷ روز انتهای پرورش بود. مصرف خوراک، افزایش وزن و ضریب تبدیل خوراک به صورت هفتگی و دورهای (آغازین، رشد و پایانی) اندازه گیری شد. همچنین تفکیک و اندازه گیری اجزاء لاشه در روز ۴۲ پرورش انجام شد. به منظور بررسی جمعیت میکروبی باکتری اشرشیاکلی و لاکتوباسیلوس ایلئومی، در روزهای ۲۱ و ۴۲ پرورش از جوجهها نمونه گیری شد. جهت اندازه گیری میزان اکسیداسیون و کیفیت گوشت از قسمت ران ۲ قطعه جوجه در روز ۴۲ نمونه گیری و ذخیرهسازی نمونههای گوشت به مدت ۲، ۴ و ۶ ماه در دمای فریزر نگهداری شدند و سطح TBARS در بافت ران و میزان pH و درصد رطوبت گوشت ران اندازه گیری شد. نتایج این بررسی نشان داد مکمل جیرهای عصاره آویشن شیرازی منجر به کاهش معنیدار مصرف خوراک در طول دوره های ۲۱-۰، ۳۵-۰ و ۴۲-۰ روزگی شد (۰۵/۰P<). مکمل کردن عصاره آویشن شیرازی در سطح ۱ درصد به مدت ۴۲ روز به طور معنیداری ضریب تبدیل خوراک را در مقایسه با سایر تیمارهای آزمایشی کاهش داد (۰۵/۰P<). مکمل کردن عصاره آویشن شیرازی و زمان استفاده از آن تأثیر معنیداری روی وزن نسبی اجزاءلاشه نداشت (۰۵/۰P>). مکمل جیرهای عصاره آویشن شیرازی در سطح ۱ درصد و به مدت ۴۲ روز منجر به افزایش معنیداری در وزن نسبی تیموس شد (۰۵/۰P<). عصاره آویشن شیرازی در سطوح ۵/۰ و ۱ درصد و در ۲۱ روز ابتدایی از دوره پرورش جمعیت میکروبی اشرشیاکلی را کاهش و جمعیت لاکتوباسیلوس را افزایش دهد (۰۵/۰P<). کمترین میزان اشریشیا کلای و بیشترین میزان لاکتوباسیلوس مربوط به عصاره آویشن شیرازی در سطح ۱ درصد و به مدت ۴۲ روز بود (۰۵/۰P<). استفاده از عصاره آویشن شیرازی منجر به کاهش معنیداری در غلظت TBARS پس از ۲، ۴ و ۶ ماه ذخیرهسازی شد (۰۵/۰P<)، اما تأثیری بر میزان pH و درصد رطوبت گوشت نداشت (۰۵/۰P>).
کلمات کلیدی: ثبات اکسیداتیو گوشت- جمعیت میکروبی روده- جوجههای گوشتی- عصاره آویش شیرازی- عملکرد
Abstract
Effect of Zataria multiflora boiss extract on performance, intestinal bacterial populations and post-slaughtering oxidative estabilish of meat in broiler chickens.
Fatemeh Mohammadpour
In this experiment, three hundred thirty six one-day-old chicks were allocated to 7 dietary treatments with 4 replicates (12 birds per replication) in a completely randomized design. The dietary treatments included with the study were: 1) basal diet , 2 and 3) basal diet plus 0.5 and 1 % of ZMBE for 42 days, 4 and 5) basal diet plus 0.5 and 1 percent of ZMBE for 14 days and 6and7) basal diet plus 0.5 and 1 percent of ZMBE for 7 days. Feed intake, weight gain and feed conversion ratio were recorded on weekly basis and at the end of each growth period. At the end of experiment (day 42), two birds per replicate were selected and slaughtered in order to investigate the effects of dietary treatment on carcass efficiency and carcass parts. On days 21 and 42, digesta samples from ileum of chick (sample per replicate) were taken for bacterial (E. coli and Lactobacillus) analyses. The susceptibility of meats to lipid oxidation was determined by measuring pH and TBARS level of thigh muscle during 2, 4 and 6 months storage periods. The results of this study showed that dietary ZMBE supplementation resulted in significant reduction in feed consumption during 0-21, 0-35 and 0-42 periods (P<0.05). ZMBE supplementation at the level of 1% for 42 days was significantly reduced feed conversion ratio compared to the other dietary treatments (P<0.05). ZMBE supplementation and its using time had no significant effect on the relative weights of carcass components (P> 0.05). Dietary use of ZMBE at the level of 1% for 42 days resulted in a significant increase in the relative weight of the thymus (P<0.05). ZMBE at the levels of 0.5 and 1% in the first 21 days of rearing period, reduced the population of Escherichia coli and increased Lactobacillus population. The lowest count for Escherichia coli and highest for Lactobacillus were belong to ZMBE at the level of 1% for 42 days (P<0.05). Using ZMBE led to significant reduction in the concentration of TBARS in the thigh meat after 2, 4, 6 months of storage (P< 0.05), but had no effect on pH and moisture contents of meat (P> 0.05).
Keywodrs: Broiler chickens, Intestinal bacterial populations, Oxidative estabilish of meat, Performance, Zataria multiflora boiss extract
مقدمه
تغذیه همواره برای انسان، از بدو خلقت زمانی که به صورت نیمه وحشی در غارها زندگی میکرد تا به امروز که به کمک تکنولوژی، فضا را به سیطره خود در آوردهاست، یکی از مهمترین مسائل بوده است و از نظر اقتصادی و اجتماعی در درجه اول اهمیت قرار دارد. گوشت سفید یکی از مهمترین منابع پروتئینی برای انسان است، که در این میان گوشت سفید حاصل از طیور به دلیل توانایی آنها در قابلیت هضم بالای مواد خوراکی، سهولت تغذیه، سرعت رشد بالا و صرفهجویی در جایگاه پرورش و سلامت گوشت دارای اهمیت ویژهای است [Bendich, 1993].
یکی از عوامل تاثیرگذار بر عملکرد پرنده و در نتیجه بازدهی اقتصادی آن، میکروفلور دستگاه گوارش است که خود تحت تاثیر عوامل مختلف مثل تغییرات جیره غذایی، استفاده از مواد افزودنی و تنش قرار میگیرد. از آنجا که دستگاه گوارش جوجه در زمان خروج از تخم، فاقد میکروفلور است، بنابراین، در ابتدای زندگی دستگاه گوارش به آسانی تحت تاثیر میکروارگانیسمهای بیماریزا قرار گرفته و باعث بروز تلفات در جوجهها شود. یکی از راهکارهای مقابله با این مسئله، استفاده از افزودنیهای دارای خاصیت ضدمیکروبی میباشد. از آنجا که استفاده از محرکهای رشد آنتیبیوتیکی توسط اتحادیه اروپا از سال ۲۰۰۶ ممنوع شده است، حذف آنتیبیوتیکها از چرخه غذایی حیوانات می تواند منجر به افزایش عوامل بیماریزا حاد مانند اشرشیاکلی، سالمونلا، کمپیلوباکتر، کلیفرمها و غیره در دستگاه گوارش شود .
اسانس های گیاهی به عنوان یکی از مکملهای تغذیهای جایگزین آنتیبیوتیک، معرفی شده اند . گیاهان دارویی از مدت زمان طولانی است که در محصولات غذایی، عطری و درمانهای دارویی مختلف مورد استفاده قرار میگیرند. در سیستمهای پرورش حیوانات اهلی از گذشته متابولیتهای گیاهی به طور عام به عنوان عوامل ضدمیکروبی به شمار میرفتهاند. ممنوعیت و محرومیت اخیر در استفاده از آنتیبیوتیکهای محرک رشد سبب افزایش تمایل به استفاده از فرآورده های طبیعی با منشاء گیاهی شده است [Greathead, 2003]. گیاه دارویی به گیاهانی گفته می شود که دارای مواد موثره مشخصی هستند که از آنها در درمان بیماری یا پیشگیری از بروز آن استفاده می شود [دوازده امامی و مجنون حسینی، ۱۳۸۷].
نتایج تحقیقات حاکی از آن است که استفاده از گیاهان دارویی و مشتقات حاصل از آنها که تحت عنوان کلی مکملهای غذای فیتوژنیک نامیده میشوند، منجر به بهبود بازده تولید طیور گوشتی از جمله بهبود مصرف خوراک، افزایش وزن، ضریب تبدیل غذایی، افزایش ماندگاری، بهبود وضعیت سلامتی و عملکرد دستگاه گوارش می شود که از این لحاظ قابل مقایسه با آنتیبیوتیکها هستند [Grashron, 2010]
گوشت طیور و فرآورده های حاصل از آنها به دلیل ویژگیهای تغذیهای مطلوب مانند محتوای چربی پایین و غلظت بالای از اسیدهای چرب غیر اشباع به طور گستردهای در سراسر دنیا مصرف میشوند [Bourre, 2005]. سه ویژگی مهم گوشت شامل رنگ، بافت و رایحه مهمترین ویژگیهای گوشت هستند که میتوانند پذیرش گوشت به وسیله مصرف کننده را تحت تاثیر قرار دهند. پراکسیداسیون لیپیدها عامل اولیه در تخریب گوشت و محصولات گوشتی است که بر ویژگیهای کیفیتی گوشت اثر منفی خواهد گذاشت [Addis, 1986].اکسیداسیون چربی و پروتئین تهدید اصلی برای کاهش کیفیت گوشت است. آغاز واکنشهای اکسیداتیو در ماهیچهها طی فرآوری و ذخیرهسازی منجر به ایجاد تغییرات نامطلوب در گوشت می شود .
به منظور افزایش مدت زمان نگهداری گوشت و فرآورده های گوشتی از مواد ضدمیکروبی و آنتیاکسیدان که اکثرا سنتزی هستند استفاده می شود، این در حالی است که امروزه با آگاهی بیشتر مصرف کنندگان در مورد عوارض استفاده از نگهدارندههای شیمیایی، تقاضای بیشتری برای غذاهای طبیعیتر وجود دارد [نوری و همکاران، ۱۳۹۱]. مطالعات بسیاری آثار ضدمیکروبی عصارههای گیاهی را علیه طیف وسیعی از عوامل بیماریزای موجود در غذاها تأیید می کند، این مطالعات همچنین نشان میدهد که افزودن مواد گیاهی شامل گیاهان و اسانس ها به غذای حیوانات باعث می شود که امنیت این غذاها در مدت زمان ذخیرهسازی به صورت پخته یا خام در برابر میکروارگانیسمهای بیماریزا تأمین گردد. این عمل به خواص آنتیاکسیدانی و ضد میکروبی این افزودنیها نسبت داده می شود. گیاهان دارویی و عصارههای آنها دارای خواص مفیدی هستند که از جمله خواص آنها میتوان به خصوصیات ضد میکروبی، ضد قارچی و ضد انگلی، ضد ویروسی و آنتیاکسیدانی اشاره کرد [هاشمی و داوودی، ۲۰۱۰].
بنابر گزارش صورت گرفته، آویشن شیرازی از جمله گیاهانی است که دارای ترکیبات فعالی مانند تیمول و کارواکرول است که این ترکیبات خواص آنتیمیکروبی و آنتیاکسیدانی داشته و می تواند عملکرد را افزایش و ماندگاری گوشت را بهبود دهند. ترکیبات فعال گیاهی از طریق بهبود قابلیت هضم، تعادل اکوسیستم میکروبی و تحریک ترشح آنزیم های هضمی اندوژنوس می تواند عملکرد طیور را تحت تاثیر قرار دهد .
لذا این تحقیق بر آن است تا تاثیر عصاره آویشن شیرازی بر عملکرد، جمعیت میکروبی روده و ثبات اکسیداتیو گوشت را در جوجههای گوشتی مورد بررسی قرار دهد. زیرا بهبود یافتن هریک از اهداف ذکر شده در نهایت سبب افزایش سوددهی خواهد شد.
۱-۱- گیاهان دارویی
گیاهان دارویی گیاهانی هستند که یک یا برخی از اندامهای آنها حاوی حداقل یک ماده مـؤثره است. این ماده یا مواد که کمتر از ۱% وزن ماده خشک گیاه را تشکیل میدهد دارای خواص دارویی موثر بر موجودات زنده است. گیاهان دارویی عمدتا به اشکال گیاه تازه، گیاه خشک شده و یا کنسرو شده، فرآوری شده توسط حرارت و استحصال مواد موثره در صنعت مورد استفاده قرار میگیرد[هاشمیان و فیروزی، ۱۳۹۲]. تنوع و تعداد گیاهان دارویی حیرت انگیز است به طوری که نتایج بررسیها نشان می دهد که در حدود ۷۰ هزار گونه گیاهی از گل سنگها گرفته تا گونه های درختی حداقل یک بار برای اهداف پزشکی و درمان انسان و دام به کار گرفته شده است [قاسمی، ۱۳۸۸].
۱-۱-۱- اهمیت استفاده از گیاهان دارویی
قدمت شناخت خواص دارویی شاید بیرون از حافظه تاریخ باشد. یکی از دلایل مهم این قدمت حضور باورهای ریشه دار مردم سرزمینهای مختلف در خصوص استفاده از گیاهان دارویی میباشد. اطلاعات مربوط به آثار و خواص دارویی گیاهان از زمانهای بسیار دور به تدریج سینه به سینه منتقل شده است و با آداب و سنن قومی در آمیخته و سرانجام در اختیار نسلهای معاصر قرار گرفته است [امید بیگی، ۱۳۸۴]. کشور ما به لحاظ تنوع جفرافیایی و اقلیمی، گونه های گیاهی متنوعی در آن انتشار دارند. در این میان فلور غنی ایران دارای بیش از ۷۵۰۰۰ گونه گیاهی است که تعداد زیادی از آنها را گیاهانی تشکیل می دهند که به دلایلی گیاهان دارویی نامیده میشوند [امید بیگی، ۱۳۸۴].
در اواخر قرن بیستم حجم مبادلات جهانی گیاهان دارویی به ۲۰۰ میلیارد دلار رسیده است. بر اساس گزارش سازمان خوار و بار جهانی (FAO) ارزش صادرات گیاهان دارویی در سال ۱۹۹۵ بالغ بر ۸۸۰ میلیون دلار بوده است. در این ارتباط در چین ۲۰۰ نوع گیاه دارویی کشت می شود که صادرات آنها به ارزش ۳۳۷ میلیون دلار مقام اول را به خود اختصاص داده است. کشورهای اروپایی در سال ۱۹۸۹ اقدام به ورود گیاهان دارویی مختلف به ارزش ۵۵۰ میلیون دلار نموده اند. بر اساس گزارش بانک جهانی، حجم تجارت گیاهان دارویی تا سال ۲۰۵۰ بالغ بر ۵ تریلیون دلار خواهد بود [امید بیگی، ۱۳۸۴]. طی گزارشی ارزش ریالی گیاهان دارویی در ایران در سال ۲۰۰۰ میلادی تنها در حدود ۳۷ میلیارد ریال برآورد شده است [قاسمی، ۱۳۸۸].
۱-۱-۲- ترکیبات فعال گیاهی و طرز اثر آنها
الف) اسیدهای آلی: اسید مالیک[۱]، اسید سیتریک[۲]، اسید تارتاریک[۳] و اسید اگزالیک[۴] نیز از ترکیبات معمولی گیاهان هستند و در اندامهایی مثل میوه آنها جمع میشوند. این ترکیبات به ویژه اسید تارتاریکمانند یک ترکیب ملین ملایم عمل می کند (امید بیگی ۱۳۸۴).
ب) موسیلاژ[۵]: این ترکیب به گیاه اثر ملین میدهد. موسیلاژ یک لایه محافظ بر روی مخاط میکشد به طوری که محرکهای مانند اسید و نمک نمی توانند با قسمت های ملتهب بیمار تماس پیدا کنند. گاهی از این اثر تسکین دهندگی برای درمان اسهال به ویژه اسهال هایی ناشی از برخی عوامل باکتریایی استفاده می شود. موسیلاژ در اثر حرارت طولانی تجزیه شده و به قند تبدیل می شود و به این ترتیب فعالیت خود را از دست میدهد [امید بیگی ۱۳۸۴].
ج) گلوکوزیدها[۶]: موادی هستند که در اثر آنزیمها، اسیدهای رقیق، قلیاها و جوشاندن هیدرولیز میشوند و به یک ترکیب غیر قندی و یا به یک یا چند ترکیب قندی تجزیه میشوند. خاصیت درویی آنها مربوط به قسمت غیرقندی مولکول است که از نظر شیمیایی بسیار متنوعاند. بسیاری از گلوکوزیدهای گیاهی خاصیت درمانی ندارند. اما برخی مانند گلوکوزیدهای گل انگشتانه[۷]، خربق سیاه[۸] و گل برف[۹] روی قلب تاثیر زیادی دارند. این ترکیبات از فعالترین ترکیبات سمی در گیاهان میباشند [امید بیگی، ۱۳۸۴].
د: ساپونینها[۱۰]: این مواد از دسته گلوکوزیدها هستند. خاصیت مهم فیزیکی آنها این است که محلول آنها بسیار کف می کند. به همین دلیل است که از آنها در شویندهها استفاده می شود. وجود مقادیر زیاد آنها خطرناک بوده وممکن است به دلیل تجزیه کردن گلبول قرمز مهلک باشند. اما از آن جایی که به مقادیر ناچیزی از دستگاه گوارش جذب میشوند خوردن آنها معمولا خطرناک نیست. ساپونینها در دستگاه گواش جذب مجدد برخی از ترکیبات مانند مواد غذایی و داروها را تسهیل می کنند. ساپونینها ملینهای ملایم، مدر و خلط آور هستند و اگر محلولها مایعی از آنها جوشانده شود مانند سایر گلوکوزیدها از بین میروند و فعالیت خود را از دست می دهند [امیدبیگی، ۱۳۸۴].
ه: تاننها[۱۱] : این مواد باعث رسوب پروتئینها میشوند. در حالت آزاد و به مقدار زیاد مخاط را تحریک می کنند و در مقادیر کم مقدار کمی از پروتئینها را در آستر مخاطی رسوب داده و بدین ترتیب آن را نفوذناپذیر میسازند. بدین ترتیب از نفوذ سایر محرکها به لایه های عمیقتر مخاط آسیب دیده جلوگیری شده و به بهبودی آنها کمک می کند. به دلیل این خاصیت از تاننها به عنوان ضد اسهال و برای درمان برخی از سوختگیها به کار میروند. تاننها از رشد باکتری ها جلوگیری می کنند زیرا پروتئینهای لازم برای تغذیه آنها را از دسترس آنها خارج کرده و پروتئینهای خود باکتری ها نیز رسوب پیدا می کند تاننها بر اثر جوشاندن طولانی در آب منهدم میشوند [امید بیگی، ۱۳۸۴].
روغنهای ضروری و اسانس ها[۱۲]: روغن ضروری مخلوطی از ترکیبات معطر فرار است که پدید آورنده خصوصیات آروماتیک مواد گیاهی است. واژه ضروری از لغت جوهر ذاتی به وسیله پاراسلسوس به دست آمده که معتقد است این جوهر عنصر موثر در خصوصیت دارویی است. از آن جایی که اصطلاح روغن ضروری یک مفهوم تقریبا ناشناخته به دست آمده از قرون وسطی است، اصطلاح روغن فرار برای این ترکیبات پیشنهاد شده است [Bakkali, 2008]. روغنهای ضروری مخلوطهای بسیار پیچیده از ترکیبات شیمیایی با غلظتهای متفاوت اند، به عنوان مثال غلظت دو ترکیب عمده آویشن (تیمول و کارواکرول) در دامنه غلظتی کمتر از ۳ تا بیشتر از ۶۰ درصد اسانس در این گیاه گزارش شده اند. به دلیل تفاوت ترکیبات شیمیایی در اسانس ها ممکن است اثرات بیولوژیکی آنها با یکدیگر متفاوت باشد. روغنهای ضروری براساس واحدهای ایزوپرن (ترکیبات ۵ کربنه) به ترپنها {مونوترپن (۲ واحد ایزو پرن)، سزکویی ترپن (۳ واحد ایزوپرن)، دی ترپن(۴ واحد ایزوپرن)} و فنیل پروپنها تقسیم میشوند. ترپنها و فنیل پروپنها به وسیله مسیر موالونیک اسید[۱۳] و شیکمیک اسید[۱۴] سنتز میشوند. ترکیبات اصلی روغنهای ضروری مسئول فعالیت ضد میکروبی گیاهان هستند [Cowan, 1999]
ز) ترکیبات معدنی: از میان ترکیبات معدنی کلسیم و پتاسیم اهمیت ویژهای دارند. نمکهای پتاسیم خاصیت مدر دارند، در حالیکه املاح کلسیم به ساختمان استخوانها، تنظیم دستگاه عصبی و مقاومت بیمار در برابر در برابر عفونتها یاری میرسانند، املاح پتاسیم تقریبا در تمام گیاهان به فراوانی یافت میشوند و معمولا به شکل محلول هستند، املاح کلسیم کمتر قابل حل میباشند [امید بیگی، ۱۳۸۴].
ح) رزینها[۱۵]: توسط غدههای مخصوص در گیاه ترشح میشوند که شبیه غدههای مولد اسانس ها هستند و غالبا هم در همان زمان ترشح میشوند. رزینها فرار نیستند و باعث تحریک پوست میشوند [زرگری، ۱۳۶۹].
ط) آلکالوئیدها[۱۶]: ترکیبات ازتهای هستند که تأثیر کم و بیش مشخصی بر اعصاب مرکزی دارند و اغلب بر اعصاب محیطی نیز اثر میگذارند. برخی از آلکالوئیدها از قویترین سموم شناخته شده هستند و فقط تعداد کمی از گیاهان آلکالوئید دار در طب خانگی کاربرد دارند [زرگری، ۱۳۶۹].
ی) ترکیبات تلخ: این ترکیبات یک گروه شیمیایی خاص نیستند و تنها خاصیت مشترک آنها مزه تلخ آنها است که دارای خاصیت درمانی است زیرا مصرف این ترکیبات به صورت خوراکی، ترشح شیرههای گوارشی را افزایش میدهد و اشتهای بیمار را زیاد می کند. از این گیاهان میتوان ریشه جنتیانا و خزه ایسلندی را نام برد برخی از گیاهان مانند جنتیانا هم تلخ هستند و هم دارای اسانس میباشند. این دو گروه از ترکیبات ترشح شیره گوارشی را زیاد کرده و اشتهای بیمار را افزایش می دهند [زرگری، ۱۳۶۹].
ک) ترکیبات فنولیک[۱۷] و پلیفنولها[۱۸]: از معمولترین این ترکیبات سینامیک اسید[۱۹] و کافئیک اسید[۲۰] هستند. از ترکیبات هیدروکسی فنول میتوان گاتگول[۲۱] و پیروگالول[۲۲] را نام برد که به ترتیب دارای دو و سه گروه هیدروکسیل هستند. مکان و تعداد گروه هیدروکسیل بر روی گروه فنول سمیت نسبی آن را بر علیه میکروارگانیسمها تعیین می کند و با افزایش تعداد گروه هیدروکسیل سمیت نیز افزایش مییابد. سمیت ترکیبات فنولیک در برابر میکروارگانیسمها میتواد ناشی از ممانعت آنزیمی به وسیله ترکیبات اکسایش یافته، یا احتمالا از طریق واکنش با گروه های سولفیدریل یا بیشتر از طریق اثرات متقابل نامشخص با پروتئینها باشد [Cowan, 1999].
۱-۱-۳- بررسی تأثیر گیاهان دارویی در تغذیه طیور
استفاده از آنتیبیوتیکهای محرک رشد به میزان کم سبب توقف رشد باکتری، جلوگیری از شیوع بیماری و افزایش سرعت رشد در حیوانات پرورش یافته به طور متراکم و صنعتی می شود. اما استفاده از آنها به دلیل شیوع سویههای باکتریایی مقاوم به آنتی بیوتیکها در طی دوره زمانی اندک، امکان انتقال این نوع مقاومت به دیگر سویههای باکتریایی و همچنین مقاومت باکتری های بیماریزا به خصوص باکتری های انسانی به آنتیبیوتیکها و عدم درمان موفقیتآمیز بیماریهای با منشاء باکتریایی باعث ممنوعیت در استفاده از آنها شد. در نتیجه تولید ترکیبات جایگزین آنتیبیوتیک با هدف حفظ سلامت روده و بهبود عملکرد حیوان مورد توجه قرار گرفته است. از آن جایی که متابولیتهای ثانویه گیاهی دارای خصوصیات ضدمیکروبی و ضد انگلی قابل توجهی علیه طیف وسیعی از عوامل بیماریزا هستند میتوانند به عنوان جایگزینهای مناسب برای آنتیبیوتیکها مورد توجه قرار گیرند [هاشمی و داوودی، ۱۳۹۰].
در سالهای اخیر توجه بسیاری به سمت افزودنیهای خوراکی با منشاء گیاهی معطوف شده است، واژه فیتوژنیک که به مواد گیاهی و فیتوبیوتیکها نیز مربوط می شود بیانگر ترکیبات استخراج شده از گیاهان هستند که جهت ایجاد تغییراتی در خواص خوراک و بهبود عملکرد به جیره حیوانات اضافه میشوند. فیتوژنیکها طیف وسیعی از مواد خوراکی را شامل میشوند که بسیاری از آنها سابقه طولانی در تغذیه انسانی دارند و به عنوان چاشنی، نگهدارنده و دارو از زمانهای قدیم استفاده میشده اند. این مواد گیاهی معمولا از انواع مختلفی از ترکیبات فعال تشکیل شده اند که در کنار یکدیگر سبب ایجاد طعم و عطر خاص میشوند، در واقع ترکیبات با منشاء گیاهی به دلیل خواص طعم دهندگی معروفاند، بنابراین بر خوشخوراکی جیره های دام و طیور موثرند.از طرف دیگر این ترکیبات به علت دارا بودن فعالیت زیستی، توانایی ایجاد اثرات مثبتی را بر سلامت دستگاه گوارش و عملکرد دام دارند. خواص ضدمیکروبی، ضدقارچی و ضدویروسی، آنتیاکسیدانی و سایر فعالیتهای ترکیبات گیاهی در شرایط برونتنی به خوبی مشخص شده و در آزمایشات علمی متعدد به اثبات رسیده است. تعداد مطالعاتی که اثرات ترکیبات گیاهی را در شرایط درونتنی بر دستگاه گوارش نشان دادهاند مانند آزمایشات تغذیهای روی حیوانات نیز در حال افزایش است. میکروفلور دستگاه گوارش، ریختشناسی روده، تخلیه معده، فعالیت اندامهای گوارشی ودر نهایت فراسنجههای عملکردی انتظار میرود که تحت تاثیر ترکیبات گیاهی قرار گیرد [محیطی اصلی و همکاران، ۱۳۸۹].
همچنین گوشت و فرآورده های گوشتی ممکن است به آسانی به میکروارگانیسمهای مختلف آلوده شوند و اگر شرایط حمل و نقل و نگهداری آنها مناسب نباشد منجر به رشد باکتری های مولد فساد و بیماری زا می شود و در نهایت کیفیت گوشت کاهش یافته و بهداشت عمومی در معرض خطر قرار میگیرد. نگهداری در سردخانه متداولترین روش نگهداری گوشت و فرآورده های گوشتی محسوب می شود. در برخی از کشورها به منظور افزایش مدت زمان نگهداری گوشت و فراوردههای گوشتی، از مواد ضدمیکروبی و آنتیاکسیدان که اکثر اوقات سنتزی هستند استفاده می شود این در حالی است که امروزه مصرف کنندگان آگاهی بیشتری در مورد عوارض استفاده از نگهدارندههای شیمیایی پیدا کرده اند و تقاضای بیشتری برای غذاهای طبیعیتر وجود دارد [نوری و همکاران، ۱۳۹۱].
در این راستا فیتوژنیکها که ترکیباتی با منشاء گیاهی بوده و عمدتا اسانس های گیاهی را شامل میشوند معرفی شدند، این گونه از ترکیبات میتوانند بدون نیاز به در نظر گرفتن دوره حذف استفاده شده و مقاومت آنتیبیوتیکی نیز ایجاد نکنند .
۱-۱-۴- تأثیر گیاهان دارویی بر جمعیت میکروبی روده
در سیستم جدید صنعت پرورش طیور محیط تمیز جوجهکشی و جداسازی جوجهها از والدین تشکیل جمعیت میکروبی دستگاه گوارش طیور را به تأخیر می اندازد و به همین دلیل جوجهها نسبت به عوامل بیماریزا حساس میباشند . میکروبها نقش مهمی را در جوجهها از لحظه خروج از تخم به بعد در رابطه با حفظ فعالیت سیستم ایمنی [Kohl, 2012]، تنظیم فعالیت روده و حفاظت در برابر عوامل بیماریزا دارند . شواهدی حاکی از ارتباط بین انرژی قابل متابولیسم ظاهری جیره و ساختار میکروبی در روده میزبان وجود دارد. این ارتباط می تواند به دلیل تبدیل مستقیم برخی از ترکیبات جیره به متابولیتهای پر انرژی به وسیله باکتری های تخصص یافته باشد. استفاده از برخی از محصولات نهایی مواد تخمیری می تواند انرژی بیشتری را برای میزبان فراهم نماید که می تواند به عنوان بهبود در بازدهی ضریب تبدیل دیده شود .
ساختار میکروبی می تواند از عوامل محیطی، ژنتیکی و سوبستراهای در دسترس درون روده تاثیر بپذیرد [Apajalahti., 2004). سوبستراها میتوانند منشاء جیرهای یا داخلی داشته باشند . ساختار میکروبی ایلیوم جوجهها برعملکرد و هضم و جذب مواد مغذی تاثیر می گذارد . به طور کلی پذیرفته شده است که فعالیت ضد باکتریایی اکثر اسانس ها بر باکتری های گرم مثبت اندکی بیشتر از باکتری های گرم منفی است [Burt, 2004].
۱-۲- گیاهشناسی آویشن
شکل ۱-۱: تصویر آویشن شیرازی
آویشن از قرن ۱۶ رسما به عنوان یک گیاه دارویی معرفی شد و در تمام فارماکوپههای معتبر آن ثبت شد [بقالیان و نقدی بادی، ۱۳۷۹؛ زرگری، ۱۳۶۹]. گیاه آویشن یکی از گیاهان تیره نعنائیان است که به صورت بوته های پرپشت در دامنههای خشک و بین تخته سنگهای نواحی مختلف مدیترانه از جمله در کشورهای فرانسه، پرتغال، اسپانیا، ایتالیا و یونان میروید، این گیاه در نواحی نیمه خشک زلاندنو به میزان چندین هزار هکتار به صورت خودرو وجود دارد. [زرگری، ۱۳۶۹]. البته آویشن همه ساله در سطح وسیعی از کشورهای اسپانیا، آلمان، فرانسه، اسلواکی، آمریکا، چک، پرتغال، مجارستان و شمال آفریقا کشت می شود. در ایران نیز سطح زیر کشت این گیاه رو به افزایش است [امید بیگی، ۱۳۷۹]. خانواده نعنائیان یکی از بزرگترین خانوادههای گیاهی است که دارای پراکنش جهانی وسیعی است. و دارای حدود ۲۰۰ جنس و ۵-۲ هزار گونه از بوته های معطر و درختچههای کوتاه است. اغلب نعنائیان تولید کننده ترپنها و ترکیبات دیگر هستند که این ترکیبات را در غدد اپیدرمی برگ ها، ساقهها و اندامهای زایشی ذخیره می کنند [بقالیان و نقدی بادی، ۱۳۷۹]. آویشن یا آویشم گروهی از گیاهان تیره نعناع راسته لامیلها میباشد که شامل سه جنس است:
۱) جنس زاتاریا[۲۳]: که گونه ای از آن در جنوب ایران موجود است و به آویشن شیرازی یا پهن برگ معروف است.
۲) جنس زیزیفورا[۲۴]: آویشن باریک برگ گونه ای از آن است.
۳) جنس تیموس[۲۵]: که بسیار متنوع اند، ۱۷ گونه از آن گزارش شده است که ۱۴ گونه از آن متعلق به ایران است.
آویشن دارای ارقام متعددی از جمله کوهی، باغی، دشتی و پرورشی و تعدادی گونه دیگر می باشد [آموز مهر و دستار، ۱۳۸۸].
۱-۲-۱- آویشن شیرازی
آویشن شیرازی با نام علمی Zataria multiflora boiss گونه ای که متعلق به جنس زاتاریا و خانواده نعنائیان میباشد. که در مناطق گرم ایران، آفریقا و پاکستان رشد و یا پرورش داده می شود .
۱-۲-۲- ریخت شناسی آویشن شیرازی
گیاه آویشن شیرازی گیاهی است بوتهای و دارای ساقههای متعدد، نازک، سخت و بسیار منشعب به ارتفاع ۴۰ تا ۸۰ سانتیمتر، گردینه پوش، سبز متمایل به سفید و معطر است. برگ و دمبرگهای آن کوتاه، مدور و بیضی شکل با طول و عرض ۵ تا ۷ میلی متر، قاعده مقطع آن تقریبا قلبی شکل و در انتها مدور و نوکچهدار است. گلهای آن سفید و کوچک گویچهای، بسیار متراکم و واقع در گل آذینهای باریک تسبیح مانند ساده و براکتههای پهن دراز است [قهرمان، ۱۳۶۷].
۱-۲-۳- ترکیبات شیمیایی آویشن شیرازی
در یک نمونه از آنالیز انجام شده تعداد ۴۰ ترکیب فعال زیستی، شامل مواد فنلی، اتری، الکلی و ترپنی در اسانس آویشن شیرازی مشخص شدند که ۱/۹۵ درصد از اسانس را شامل می شدند [همدیه و همکاران، ۱۳۹۱]. عمدهترین ترکیبات اسانس آویشن شیرازی شامل ۲/۲۳ درصد تیمول، ۲/۱۴ درصد –P سیمین، ۴/۶ درصد У- ترپینن، ۳/۵ درصد ۱و ۸- سینئول، ۲/۶ درصد لینالول و ۱/۳ درصد کارواکرول میباشد ( محیطی اصلی و همکاران ۱۳۸۹).از مهمترین ترکیبات موثره آویشن میتوان به تیمول و کارواکرول و پاراسیمول اشاره نمود. این گیاه علاوه بر این حاوی تانن، فلاوونوئید، ساپونین و مواد تلخ میباشد. از این بین تیمول ترکیبی فنولی و شاخصترین ترکیب فعال آویشن است که در بخشهای مختلف این گیاه از جمله برگ، گل و ریشه به میزان متفاوت وجود دارد.ازجمله ترکیبات اصلی در گیاه آویشن شیرازی تمول و کارواکرول میباشد.
کارواکرول تیمول
شکل۱-۲: شکل ساختاری تیمول و کارواکرول
۱-۲-۴- موارد مصرف و خواص درمانی آویشن شیرازی در طب سنتی
آویشن شیرازی دارای خواص ضدعفونی کننده بوده و گاهی از اسانس آن به عنوان داروی ضدتشنج و ضدرماتیسم استفاده می شود. همچنین از آن در صنایع بهداشتی و در تهیه صابونهای معطر و یا در خمیر دندانها و محلولهای دهانشویه استفاده می شود [Zargari, 1993; Momeni and Nobahar Shahrozhi, 1991].
عصاره الکلی آویشن نیز دارای اثرات ضدمیکروبی، ضدنفخ، ضدسرفه و خلط آور است و علاوه بر این در تسکین سرفههای ناشی از آسم، سیاه سرفه و انواع برونشیتها و التهابات مجاری تنفسی فوقانی به خصوص در اطفال مصرف می شود و فاقد عوارض جانبی میباشد. داروهای متعددی از مواد موثره آن به صورت شربت، قطره و پماد عرضه می شود. از جمله میتوان به شربت و قطره تیمکس و شربت تیمیان که ضدسرفه و خلط آوراند و در ایران تهیه و مصرف میشوند اشاره کرد [Zargari, 1993; JamZad, 1994].
سرشاخه های گلدار این گیاه دارای اثرنیرو دهنده است. به علاوه چون دارای خاصیت مدر، مقوی معده، مسکن اعصاب و قاعدهآور است در درمان بسیاری از بیماریها از آن استفاده می شود. مصرف دم کرده آن برای درمان آسم، سرفه و موارد دیگر استفاده می شود و مصرف تازه آن به صورت سبزی به همراه غذا بسیار مفید است، معده راتقویت می کند و برای تقویت دید چشم مفید میباشد. از اسانس گیاه در تهیه مواد عطری استفاده می شود و دارای اثر التیام دهنده و ضد عفونی کننده میباشد [هاشمیان و فیروزی، ۱۳۹۲].
۱-۳- فواید استفاده از آویشن شیرازی در تغذیه طیور گوشتی
با توجه به اینکه اسانس آویشن شیرازی دارای ترکیبات فعالی است که این ترکیبات خواص آنتیمیکروبی و آنتیاکسیدانی دارند، می تواند عملکرد را افزایش و ماندگاری گوشت را بهبود دهند. ترکیبات فعال گیاهی از طریق بهبود قابلیت هضم، تعادل اکوسیستم میکروبی و تحریک ترشح آنزیم های هضمی اندوژنوس عملکرد طیور را تحت تاثیر قرار می دهند .
۱-۳-۱- ساختار دستگاه گوارش در پرندگان
دستگاه گوارش پرندگان شامل نوک، زبان و دهان، حلق، مری، چینه دان، پیش معده، سنگدان، روده باریک، روده بزرگ (شامل یک جفت روده کور یا سکوم و یک راست روده یا رکتوم) کلواک و مخرج است. غدد بزاقی، لوزالمعده، سیستم صفراوی هم بخشهای ضمیمه دستگاه گوارش را تشکیل می دهند.
۱-۳-۲- اهمیت دستگاه گوارش
دستگاه گوارش طیور به دلیل نقش آن در رشد سریع پرندگان مورد توجه قرار گرفته است. توسعه دستگاه گوارش از لحاظ رشد فیزیولوژیکی نسبت به دیگر اندامها زیاد و سرعت رشد بالای آن در ۷ الی ۱۴ روزگی تاثیر زیادی بر عملکرد نهایی پرنده دارد.
اهمیت چشمگیر این دستگاه به دلیل نقش آن در افزایش بازده هضم و جذب مواد مغذی و فراهم نمودن نیاز اندامها از جمله ماهیچهها در آغاز زندگی است . ظرفیت هضم بالا باعث افزایش مصرف خوراک شده و در نتیجه مواد مغذی مورد نیاز جهت رشد اندامها فراهم می کند
از جمله وظایف مهم دیگر این دستگاه نقش مهم آن در حفظ هومئوستازی بدن و اندامها به روشهای مختلف میباشد. برای مثال دستگاه گوارش کمتر از ۱ درصد وزن بدن طیور بالغ را به خود اختصاص میدهد [Denbow, 2000] در حالیکه ۴۰ تا ۴۵ درصد کل انرژی حیوان به همراه بیش از ۲۰% کل پروتئین سنتز شده در این قسمت مصرف می شود . به علاوه برآورد شده است که بیش از ۷۰ درصد کل سلولهای درگیر با سیستم ایمنی (مجموع ایمنی اولیه و ثانویه) در دستگاه گوارش مستقر بوده [Adams, 2002] و بیشتر ایمنوگلوبولینها از جمله IgA در دستگاه گوارش تولید میشوند [Macphersonet., 2001].
در آغاز زندگی جوجه میکروارگانیسمهای پایدار که شامل بیش از ۶۰۰ گونه میباشند در دستگاه گوارش تشکیل پرگنه می دهند . پیچیدگی جمعیت میکروبی دستگاه گوارش از دوران نوزادی تا بزرگسالی در همه موجودات افزایش مییابد . ضمن اینکه از ابتدا تا انتهای سکوم ها پیچیدگی جمعیت میکروبی روده بیشتر می شود [Gongetal., 2002]. بنابراین دستگاه گوارش با پیچیدگی خاص خود تنها وظیفه تأمین مواد مغذی برای سایر اندامها نیست بلکه با داشتن انعطافپذیری زیاد نسبت به شرایط فیزیولوژیکی داخلی و همچنین ساخت پروتئین و تأمین انرژی منجر به حفظ هومئوستازی حیوان میگردد [Pennisi, 2005]. لذا، با بهره برداری صحیح از دستگاه گوارش، فرصت مناسبی جهت دستیابی به سلامت و عملکرد مطلوب در طیور به دست می آید. یکی از ابزارهایی که با کمک آنها میتوان عملکرد دستگاه گوارش را بهبود داد استفاده از گیاهان دارویی است.
۱-۳-۳- ساختار روده باریک و نقش آن در هضم و جذب مواد مغذی
روده باریک در طیور همانند پستانداران از سه بخش دئودنوم، ژوژنوم و ایلئوم تشکیل شده است. وظیفه اصلی روده باریک در طیور، هضم آنزیمی و جدب فرآورده های حاصل از هضم میباشد. مخاط روده باریک در هر سه بخش دارای پرزهای طویل و بلند که هر چه به انتهای روده باریک میرسند این پرزها کوتاه تر و عریضتر میشوند .
سلولهای پوششی پرز روده باریک دارای میکروویلیهایی هستند که منجر به افزایش سطح جذب مواد مغذی میشوند. مواد مغذی جذب شده توسط مویرگهای خونی مستقر در پرزهای روده، به رگهای باب و سپس به کبد منتقل میشوند.
روده باریک حاوی آنزیم های مترشحه خود و نیز آنزیم های پانکراس و پیش معده جوجهها بوده و بخش مهمی از هضم آنزیمی و جذب مواد مغذی در این بخش صورت میگیرد. معمولا مقدار آنزیم های گوارشی روده باریک متناسب با میزان و نوع پیش ماده موجود در مواد هضمی است، به طوری که افزایش کربوهیدرات و چربی جیره به ترتیب سبب بالا رفتن مقدار آمیلاز و لیپاز در روده باریک میشوند .
آنزیم های پانکراس با هیدرولیز اجزاء جیره در روده باریک، آنها را به الیگومرهای کوچکتر تجزیه می کنند تا این الیگومرها در ادامه به واحدهای سازنده خود مانند قندها، اسیدهای آمینه و نوکلئوتیدها تجزیه و سپس جذب میشوند. انقباضهای روده باریک سبب حرکت مواد غذایی در روده باریک و اختلاط شیرههای گوارشی با مواد هضمی می شود. همزمان با بازجذب آب و کربوهیدراتهای محلول، چسبندگی مواد هضمی با ورود از دوازدهه به ایلئوم افزایش مییابد. گزارشهایی از تخمیر میکروبی مواد غذایی در ایلئوم پرندگان منتشر شده است [Mead, 1989].
۱-۳-۴- میکروارگانیسمهای دستگاه گوارش
امروزه پرورش متراکم حیوانات به خصوص طیور سبب شده تا حساسیت آنها نسبت به بیماریهای روده ای افزایش یابد. طیور نسبت به استقرار میکروارگانیسمهای بالقوه مضر مانند روتاویروس، اشرشیاکلی، گونه های سالمونلا و کلستریدیوم پرفرینجنس بسیار حساس میباشند .
یکی از نقشهای مهمی که برای خوراک در نظر گرفته می شود نقش تعدیل کننده سیستم فیزیولوژیکی بدن میباشد. در واقع این نقش خوراک را به عنوان مادهای معرفی می کند که می تواند با کاهش دادن میکروارگانیسمهای مضر و یا تقویت میکروارگانیسمهای مفید اثرات مثبتی بر افزایش سلامتی دام داشته باشد. مطالعات نشان میدهد که جیره غذایی مهمترین عامل تعیین کننده ساختار جمعیت میکروبی دستگاه گوارش پرنده است……………………………………………………………….
بنابراین به نظر میرسد به وسیله تغییر در اجزاء جیره میتوان جمعیت میکروارگانیسمها را در بدن کنترل نموده و این جمعیت را به سمتی که بیشترین بازدهی را ایجاد کند سوق داد [ شمس شرق و خسروی ۱۳۹۰].
یکی از معضلات صنعت طیور در دنیای امروز عفونتهای ناشی از باکتری های گرم منفی بیماریزای رودهای مانند سالمونلا، اشریشیاکلی و کمپیلوباکتر در گلههای مادر، تخمگذار و گوشتی میباشد. انتقال عوامل بیماریزا یا از طریق مواد غذایی، آب آشامیدنی، بستر و غیره به طور افقی صورت میگیرد و یا این عوامل به طور عمودی از گله مادر به نسل بعدی منتقل میگردند [Heres, 2003].
۱-۳-۵- انواع میکروارگانیسمهای دستگاه گوارش
الف) میکروارگانیسمهای مفید
دستهای از باکتری ها را شامل می شوند که داری اثرات مطلوب و مفید روی دستگاه گوارشاند مانند، لاکتوباسیلها و بیفیدوباکتریومها. این باکتری ها از طریق ممانعت و یا کاهش رشد باکتری های مضر نظیر سالمونلا، لیستریا، کلستریدیوم پرفرنژنس و کمپیلوباکتر اثرات مثبتی را روی پرنده میزبان میگذارند .
ب) میکروارگانیسمهای مضر
دستهای از باکتری ها میباشند که دارای اثرات نامطلوب و زیانباری میباشند. مانند استافیلوکوک ها و کلستریدیوم ویونلا، این باکتری ها از طریق مکانیسمهایی چون، استفاده از ترکیبات جیره برای رشد و تکثیر خود، غیرفعال کردن آنزیم های گوارشی از طریق شکستن آنها، اتصال به دستگاه گوارش و تجمع در جایگاههای جذب مواد غذایی بازدهی خوراک را کاهش می دهند و همچنین با آسیب رساندن به سلولهای دستگاه گوارش سبب بروز التهاب و خونریزی میشوند.
ج) میکروارگانیسمهای خنثی
دستهای از میکروارگانیسمها را شامل میشوند که در پاسخ به وضعیت محیطی، تغذیه و همچنین تغییرات فیزیکوشیمیایی پرنده نیز تغیر می کنند.
لاکتوباسیلها غالبترین باکتری در چینهدان میباشند. این گروه از باکتری ها میتوانند از طریق حفظ تعادل میکروبی در چینهدان از رشد باکتری های بیماریزایی مانند اشرشیاکلی ممانعت کنند. این امر برای طیور دارای اهمیت فوقالعاده میباشد. زیرا چینهدان محل ورود باکتری های خارجی به داخل دستگاه گوارش میباشد. …………………………………………………
همچنین لاکتوباسیلوسها تنها ارگانیسمهایی میباشند که به طور طبیعی در سطوح معنیدار در دوازدهه جوجههای گوشتی وجود دارد. لاکتوباسیلها قادر به کنترل جمعیت اشرشیاکلی در چینهدان میباشند و اثرات آنها به دو صورت باکتریواستاتیک و باکتریوسیدال میباشد [Fuller, 1977].
۱-۳-۶- تأثیر آویشن شیرازی بر جمعیت میکروبی روده
اگرچه ترکیب شیمیایی عصارههای گیاهی جهت دستیابی به نتایج بهتر از اهمیت بیشتری برخوردار است، اما به نظر میرسد که خاصیت ضدمیکروبی درونتنی اسانس ها در پرندگان می تواند به وسیله جیره های پایه و شرایط محیطی تحت تاثیر قرار بگیرد .
فعالیت ضدباکتریایی در آویشن شیرازی مربوط به ترکیباتی مانند، لینالول ، مشتقات اکسیژنه شده تیمول و کارواکرول مانند اتر تیمول متیل و اتر کارواکرول متیل ، گاما ترپینن، p- سیمین [Al- Bayati, 2008,]. 1و ۸ سینئول [Lopes- lutz et al., 2008] میباشد.
نتایج مربوط به آزمایشات ضدباکتریایی آویشن شیرازی نشان داد که اسانس این گیاه از رشد همه میکروارگانیسمهای مورد مطالعه به خصوص گونه های گرم منفی جلوگیری می کند . استفاده از اسانس گیاه آویشن یا مخلوطی از اسانس ها که شامل تیمول بودند به عنوان مکمل در پرندگان باعث کاهش باکتری های کلیفرم شد.
مکمل تیمول در جیره طیور باعث تحریک ترشح آنزیم های پانکراس شده و در نتیجه بهبود ضریب تبدیل را به دنبال داشت [Lee, 2003]. کارواکرول موجود در آویشن شیرازی باعث رشد و تحریک لاکتوباسیلها می شود که از این طریق نقش مهمی در بهبود عملکرد پرنده دارند [Tschirch, 2000]. همچنین اسانس و عصاره متانولی آویشن شیرازی دارای خاصیت آنتیاکسیدانی بوده که باعث حفاظت از پرزهای روده و بهبود جذب مواد مغذی در طیور خواهد شد [مصحفی ۱۳۸۵، Manzanillo et al., 2001]. ترکیبات فنولیک اسانس آویشن به ویژه تیمول و کارواکرول مسئول فعالیت آنتیاکسیدانی در سیستم لیپیدی هستند .
۱-۴- کیفیت گوشت
ویژگیهای تعیین قابل کیفی گوشت از قبیل ظرفیت نگهداری آب، کشش پذیری گوشت، از دست دادن آب، آب خروجی در زمان طبخ، اسیدیته، نیمه عمر، میزان کلاژن، قابلیت انحلال پروتئین، چسبناکی و ظرفیت اتصال چربی برای صنایع تبدیلی در زمان تولید محصولات درجهبندی شده از ارزش فوق العادهای برخوردار هستند .
سه ویژگی کیفیتی گوشت شامل رنگ، بافت و رایحه مهمترین ویژگیهای گوشت هستند که میتوانند بر پذیرش گوشت به وسیله مصرف کننده تاثیر داشته باشند و نکته مهم این است که پراکسیداسیون لیپیدها عامل اولیه در تخریب کیفیت گوشت و محصولات گوشتی است و بر این ویژگیهای کیفیتی اثر منفی خواهد گذاشت [Addis, 1986].
۱-۴-۱- عوامل مؤثر بر کیفیت گوشت
اکسیداسیون چربیها یکی از بزرگترین مشکلات در فرایندهای مربوط به پختن، یخگشایی و ذخیره سازی گوشت میباشد که بر کیفیت آن و همچنین فرآورده های حاصل از آن به دلیل از دست رفتن رنگ، بو، طعم مطلوب و کاهش ماندگاری تاثیر می گذارد .
همچنین خرد کردن گوشت و دیگر روشهای فرآوری گوشت قبل از منجمد سازی باعث آسیب رسیدن به غشاء سلولهای گوشت شده و زمینه را برای واکنش اسیدهای چرب غیر اشباع گوشت با مواد پراکسیدان فراهم می کند که منجر به پایین آمدن سریع کیفیت و گسترش فساد در آن می شود و گوشت مرغ به دلیل داشتن ظرفیت اسید چرب غیر اشباع بالاتر نسبت به آسیب اکسیداتیو حساستر است . از جمله عوامل دخیل در راه اندازی و توسعه فرایند اکسیداسیون لیپیدها محتوی چربی و پروفایل اسیدهای چرب در گوشت، شکسته شدن اسیدهای چرب، محتوی آنتیاکسیدانی و شرایط ذخیرهسازی مانند نور، زمان، دما و چگونگی بسته بندی میباشد .
استفاده از روشهای تغذیهای جهت بهبود کیفیت غذاهای ماهیچهای یک رویکرد نسبتا جدید در علوم دامی است. روشهای تغذیهای اغلب نسبت به افزودن مستقیم افزودنیها به گوشت موثرترند. زیرا ترکیبات مهم ترجیحا در جایی رسوب می کنند یا انباشته میشوند که غالبا مورد نیاز هستند .
۱-۴-۲- فساد اکسیداتیو در گوشت
گوشت جوجهها و محصولات آنها به طور وسیعی در سراسر دنیا مصرف میشوند. آنها دارای خصوصیات تغذیهای مطلوب مانند محتوای چربی پایین و غلظت بالایی از اسید های چرب غیراشباع میباشند.که میتوانند به وسیله راهکارهای تغذیهای مخصوصی افزایش یابد [Bourre, 2005]. به هر حال میزان بالایی از اسیدهای چرب غیر اشباع باعث سریعتر شدن مراحل اکسیداسیون میشوند که منجر به یک کاهش در ارزش تغذیهای، بافت، رنگ و بو در گوشت می شود .
۱-۵- اکسیداسیون در گوشت
اکسیداسیون یکی از مراحل اصلی در متابولیسم میباشد، و یک فرایند کلی است که بر چربیها، رنگدانهها، DNA، کربوهیدراتها و ویتامینها تاثیر می گذارد [Kanner, 1994].تشکیل بیش از حد ترکیبات فعال اکسیژن [۲۶](ROS) در فرایند اکسیداسیون می تواند باعث آسیبهایی به ترکیبات حیاتی در سیستم بیولوژیکی شود . اکسیداسیون لیپیدها یکی از بزرگترین عامل در کاهش کیفیت در گوشت و ماندگاری آن و همچنین فراوردههای آن میباشد .
فرایند اکسیداسیون لیپیدها بر خصوصیات بافتهای چرب و قابلیت نگهداری محصولات طیور تأثیر گذاشته و ممکن است باعث کاهش سطح اسیدهای چرب غیراشباع با چند اتصال دوگانه، ویتامینهای محلول در چربی و تولید ترکیباتی نظیر پراکسید وآلدئیدهای سمی و در نهایت سبب کاهش ارزش غذایی تولیدات طیور گردد. اکسیداسیون لیپید رنگ پریدگی گوشت را که به واسطه اکسیداسیون میوگلوبین ایجاد می شود، افزایش میدهد. این کنش منجر به تشکیل ترکیباتی با وزن مولکولی پایین می شود که طعم گوشت را تغییر می دهند و سبب ایجاد بوی ترشیدگی می شود .
۱-۵-۱- عوامل موثر بر اکسیداسیون
میزان فسفولیپیدهای غیراشباع در غشاء سلولی یکی از مهمترین فاکتورها در تعیین ثبات اکسیداتیو در گوشت میباشد. که در صورت افزایش میزان چربیهای غیراشباع، اکسیداسیون نیز افزایش مییابد. در این رابطه فسفولیپیدها در ساختار غشاء قرار گرفتهاند و شروع کننده پراکسیداسیون چربیها در بافت میباشند [Machlin, 1984]. ……………………………………
غشاء لیپیدی به وسیله تعدادی از آنتیاکسیدانهای طبیعی مانند اسید آسکوربیک و آلفاتوکوفرول در برابر اکسید شدن محافظت میشوند. آلفا توکوفرول در بخش زیرین غشاء در موقعیتی نزدیک به زنجیرههای فسفولیپیدی ذخیره می شود و یکی از کارآمدترین پاککننده های رادیکالهای آزاد آسیلهای چرب میباشد [Buettner, 1993].
مصرف بالایی از چربیهای اکسیده شده، پراکسیدانها و اسیدهایچرب غیراشباع حساس به اکسیداسیون و همچنین مصرف پایین از مواد مغذی که در سیستم دفاعی آنتیاکسیدانی درگیر هستند، باعث افزایش اکسیداسیون خواهند شد . با توجه به اینکه افزایش درجه غیراشباع غشاهای ماهیچهای به وسیله دستکاری جیره ثبات اکسیداتیو را کاهش میدهد توجه زیادی به اصلاح ترکیبات اسیدچرب در بافتهای حیوانی شده است .
وجود یک یا تعداد زیادی باند دوگانه در اسیدهای چرب، مرکز فعالی برای انواع واکنشهای نامطلوب از جمله اکسیداسیون فراهم می کند. همانگونه که گفته شد سرعت اکسیداسیون به طور عمده به درجه اشباع بودن اسیدهای چرب بستگی دارد. پایداری نسبی اکسیداسیون اسیدهای چرب در دمای ۱۰۰ درجه سانتی گراد مطابق زیر بیان شده است، در رابطه با اسیدهای چرب ۱۸ کربنه – اسید چرب ۱۸:۰، ۱۸:۱، ۱۸:۲، ۱۸:۳ (به ترتیب دارای ۰، ۱، ۲ و ۳ پیوند دو گانه)سرعت نسبی اکسیداسیون به ترتیب ۱: ۱۰۰: ۱۲۰۰: ۲۵۰۰ گزارش شده است [Deman, 1992].
۱-۵-۲- اندازه گیری پراکسیداسیون اسید چرب در گوشت
تغییر در اسیدهای چرب به طور عمده به وسیله یک مکانیزم کاتالیتیکی خود به خودی از رادیکالهای آزاد که اکسیداسیون خود به خودی نامیده می شود و شامل ۳ فاز میباشد اتفاق میافتد .
۱: فاز ابتدایی :
۲: فاز گسترش :
۳: فاز پایانی:
هیدروپراکسید (ROOH) گونه های ناپایداری بوده که محصول اولیه اکسیداسیون لیپیدها میباشد و دستخوش تغییرات میشوند و شرایط نامطلوبی را به وجود میآورند، شکسته شدن این گونه ها باعث تولید محصولات ثانویهای مانند پنتانال، هگزانال، ۴- هیدروکسی نوننال و مالوندیآلدئید (MDA[27]) می شود .
اندازه گیری پراکسیداسیون گوشت می تواند بر اساس اکسیداسیون اولیه مانند محاسبه LHP یا اکسیداسیون ثانویه از طریق اندازه گیری مالوندیآلدئید (MDA) و یا محصولات حاصل از اکسیداسیون کلسترول (COP) انجام گیرد . یکی از روشهای تعیین پراکسیداسیون در گوشت اندازه گیری میزان مالوندیآلدئید تولید شده در گوشت میباشد که محصول اصلی تجزیه هیدروپراکسیدهای چربی میباشد. برای اندازه گیری پراکسیداسیون چربیهای گوشت، مواد واکنشدهنده با اسید تیوباربیتوریک اسید (Thiobarbituric Acid Reaction Substance; TBARS) استفاده می شود. این آزمایش بر میزان جذب کمپلکس صورتی رنگ حاصل از واکنش یک مولکول مالوندیآلدئید با دو مولکول از تیوباربیتوریک اسید استوار است .
شکل ۱-۳: واکنش بین مالوندیآلدئید و تیوباربیتوریک اسید
واکنش با تیوباربیتوریک اسید از طریق متصل شدن مونوانولیک مالوندیآلدئید به گروه های متیلن فعال تیوباربیتوریک اسید اتفاق میافتد (Sinnhuber and Yu, 1958).
همبستگی بالایی بین سطوح اسید آراشیدونیک، اسید دودکاتترائنوئیک، اسید دودکاپنتائنوئیک و اسید دودکاهگزائنوئیک اسید در فسفاتیدیل سرین و فسفاتیدیل کولین وجود دارد. این فسفولیپیدها مسئول تولید بسیاری از مواد واکنش دهنده با اسید تیوبابیتوریک (TBARS[28])، شامل مالوندیآلدئید در کبد، قلب، پلاسمای جوجهها و تخممرغ هستند .
عوامل مؤثر بر میزان تولیدMDA حاصل از اکسیداسیون اسید های چرب:
۱) شکسته شدن اسیدهای چرب غیراشباع .
۲) وجود فلزها .
۳) pH.
۴) دما و مدت زمان حرارتدهی .
۱-۶- آنتیاکسیدانها
آنتیاکسیدانها موادی هستند که در غلظت پایین مورد استفاده قرار میگیرند و در حداقل مورد نیاز که برای سلامت بخشی به غذا کافی باشند محدود میشوند. در این سطوح آنتیاکسیدانها میتوانند شروع و ادامه یافتن اکسیداسیون در مواد را به تأخیر بیندازند یا سرعت آن را کاهش دهند.
۱-۶-۱- آنتیاکسیدانهای سنتزی
هر دو شکل مورد استفاده از آنتیاکسیدانها اعم از طبیعی و سنتزی دارای خاصیت آنتیاکسیدانی هستند. آنتیاکسیدانهای محلول در چربی که اخیرا در غذا استفاده می شود فنولهای مونو هیدرولیک یا پلی هیدرولیک با حلقههای جانشین شونده میباشند.
مهم ترین آنتیاکسیدان های سنتزی مورد استفاده در غذا
اثر بخشی آنتیاکسیدانهایی که به طور معمول در غذا استفاده میشوند در دمای بالا به دلیل تجزیه و تولید هیدروپراکسیدها کاهش مییابد. فعالیت برخی از آنتیاکسیدانها با همکاری مواد یونی به گونه ای است که سرعت زنجیره ابتدایی از اکسیداسیون را کاهش می دهند. این ترکبات شامل: اسید سیتریک، اسید فسفوریک و اسید آسکوربیک هستند.
۱-۶-۲- آنتیاکسیدانهای طبیعی
اگرچه آنتیاکسیدانهای مصنوعی مانند هیدروکسی تولوئن بوتیله شده (BHT) و هیدروکسی آنیزول بوتیله شده (BHA) به منظور کنترل اکسیداسیون لیپیدها در گوشت استفاده می شود، اما استفاده از این آنتیاکسیدانهای مصنوعی به دلیل اثرات سمی و سرطانزا بودن آنها در برخی از کشورها ممنوع شده است ………………………….
همچنین امروزه با آگاهی بیشتر مصرف کنندگان در مورد عوارض استفاده از نگهدارندههای شیمیایی، تقاضای بیشتری برای غذاهای طبیعی(ارگانیک) وجود دارد [نوری و همکاران ۱۳۹۱]. با توجه به مضرات موجود در استفاده از آنتیاکسیدانهای مصنوعی، توجه ویژهای به استفاده از آنتیاکسیدانهای طبیعی در دهههای اخیر شده است .
۱-۶-۳- نقش برخی از ویتامینها و مواد معدنی به عنوان آنتیاکسیدانهای طبیعی
بعید است که بعد از کشتار، سیستم دفاعی آنتیاکسیدانی (سوپر اکسید دیسموتاز، گلوتاتیون پراکسیداز، سرولوپلاسمین و ترانسفرین) به دلیل چندین تغییرات در خصوصیات متابولیکی و فیزیکی، همانند حیوان زنده در دسترس باشند. در بسیاری از موارد، ممکن است که سیستم دفاعی بدن به وسیله کمبودهای تغذیهای مانند رتینول، ویتامین C، ویتامین E، کاروتنوئید و مواد معدنی مانند مس، منگنز و سلنیوم تضعیف شود .
هماکنون توجه شایانی به خصوصیات آنتیاکسیدانی ویتامین E، اسید آسکوربیک، بتا کاروتن، گلوتاتیون، کارنوزین، هوموکارنوزین و آنسرین شده است . ویتامین E از آنتیاکسیدانهای محلول در چربی سیستمهای بیولوژیکی است که زنجیره لیپیدی پراکسیداسیونی را شکسته و از تشکیل هیدروپراکسیدهای چربی جلوگیری می کند [Halliwell, 1987; Davies, 1988]. ویتامین E معمولا به صورت آلفا توکوفریل استات در جیرهها استفاده می شود و تا زمانی که در دستگاه گوارش به صورت غیر استریفه شده باشد فعالیت آنتیاکسیدانی ندارد.
سلنیوم یک بخش ضروری از انواع مختلف سلنوپروتئینها میباشد که شناخته شدهترین آنها گلوتاتیون پراکسیداز (GSH- PX) است که یکی از آنزیم های آنتیاکسیدانی سلولی میباشد .
۱-۶-۴- نقش اسانس و عصارههای گیاهی به عنوان آنتیاکسیدانهای طبیعی
آنتیاکسیدانهای طبیعی به عنوان یک روش موثر برای کنترل ترشیدگی و محدود کردن زیانهای بعدی مورد استفاده هستند. ترکیبات فنولی طبیعی با فعالیت آنتیاکسیدانی موجود در عصارههای گیاهی به دلیل خصوصیات ایمنی شان مورد توجه بسیار قرار گرفتهاند [Frankel, 1998].
ترکیبات فنولی مواد فعال زیستی هستند که به طور وسیع در گیاهان وجود دارند و مهمترین جزء در رژیم غذایی انسانها میباشند. فنولهای گیاهی شامل ترکیبات وسیعی مانند فلاوونوئیدها (آنتوسیانینها، فلاونولها، فلاونها و غیره) و چندین گروه از ترکیبات غیر فلاوونوئیدی (فنولیک اسید، لیگنین و استیلبنها) میباشد [Harborn, 1989]………………….
ترکیبات فنولی از لحاظ ساختاری متنوع بوده و تعداد گروه های هیدروکسیل تعیین کننده فعالیت زیستی متفاوت آنها در گیاهان هستند. به طور کلی ترکیبات فنولی در تمام مکانیسمهای فعال مانند پاکسازی رادیکالهای آزاد [Antolovich., 2002]، کاهش فعالیت گونه های اکسیژن و جلوگیری از اکسید شدن آنزیمها، نقش آنتیاکسیدانی دارند . بنابراین این ترکیبات به عنوان گزینه های امید بخش محافظت کننده در برابر اکسیداسیون لیپیدها مطرح شده اند.
مطالعات بسیاری آثار ضدمیکروبی عصارههای گیاهی را بر علیه طیف وسیعی از عوامل بیماریزای موجود در مواد غذایی تایید می کند. این مطالعات همچنین نشان می دهند که افزودن مواد گیاهی مانند گیاهان و اسانس ها به غذای حیوانات باعث می شود که امنیت این غذاها در مدت زمان ذخیرهسازی به صورت پخته یا خام در برابر میکروارگانیسمهای بیماری زا تامین گردد. این عمل به خاصیت آنتیاکسیدانی و ضدمیکروبی این افزودنیها نسبت داده می شود . مطالعات نشان دادهاند که فلاوونوئیدها ظرفیت بالایی برای واکنش به عنوان آنتیاکسیدان قوی برای پاکسازی رادیکالهای آزاد و پایان بخشیدن به واکنشهای آنتیاکسیداتیو دارند .
تغذیه کردن طیور با سطح بالایی از آنتیاکسیدانهای طبیعی یک روش ساده برای بهبود ثبات اکسیداتیو، کیفیتهای حسی، ماندگاری و مورد پسند قرار گرفتن گوشت طیور را در این صنعت فراهم می کند .
۱-۷- تاثیر آویشن شیرازی بر کیفیت و ماندگاری گوشت
یکی از مهمترین گیاهانی که دارای خاصیت آنتیاکسیدانی و ضدمیکروبی و قارچی قابل توجهای است، آویشن شیرازی میباشد. به طور کلی ترکیبات دارای گروه فنولی دلیل خصوصیات آنتیاکسیدانی و ضدمیکروبی عصارههای گیاهی بوده که در مورد آویشن شیرازی عمدهترین این ترکیبات شامل ترپن کارواکرول، تیمول و پ- سیمن است . از خاصیت آنتیمیکروبی و آنتیاکسیدانتی این گیاه میتوان به عنوان یک نگهدارنده طبیعی در صنعت غذایی و یا در داروسازی استفاده کرد .
۱-۷-۱- خاصیت آنتیمیکروبی آویشن شیرازی و کیفیت گوشت
از خاصیت آنتیمیکروبی گیاه آویشن شیرازی میتوان در کاهش دادن سموم تولیدی توسط باکتری های مولد سم استفاده نمود. به طوری که از اسانس آویشن شیرازی به عنوان یک نگهدارنده طبیعی مناسب برای ممانعت از تولید اینتروتوکسین توسط باکتری استافیلوکوکوس اورئوس در صنعت غذایی استفاده شده است [پارسایی مهر و همکاران، ۱۳۸۸].
۱-۷-۲- خاصیت آنتیاکسیدانی آویشن شیرازی و کیفیت گوشت
نقش محافظتی دیگر در گیاهان دارویی ممکن است مربوط به مکانیسم آنتیاکسیدانی از طریق تحریک فعالیت آنزیم های آنتیاکسیدانی باشد . ترکیبات فنولیک اسانس آویشن به ویژه تیمول و کارواکرول مسئول فعالیت آنتیاکسیدانی در سیستم لیپیدی هستند . این ترکیبات موادی هستند که نفوذ پذیری غشاء باکتریایی را تغییر داده و با رادیکالهای هیدروکسیل و لیپیدها واکنش داده و آنها را به محصولات پایدار تبدیل می کنند [Yanishlieva, 2001]. مشخص شده است که تیمول و کارواکرول مولکولهایی هستند که در متابولیسم و فیزیولوژی حیوان دارای فعالیت زیستی میباشند . زمانی که این دو ترکیب در جیره جوجههای گوشتی مکمل شوند میتوانند فعالیت آنتیاکسیدانی داشته باشند.
۲-۱- محل و زمان انجام آزمایش
مرحله پرورش این آزمایش از تاریخ ۱۲/۰۸/۱۳۹۲ لغایت ۲۴/۰۹/۱۳۹۲ به مدت ۴۲ روز در واحد مرغداری دانشکده علوم کشاورزی دانشگاه گیلان انجام شد. ارتفاع محل پرورش از سطح دریا ۱۰- متر، دارای آب و هوای مرطوب و متوسط درجه حرارت محیط در منطقه در طی دوره آزمایش ۱۴ درجه سانتی گراد بود. سالن پرورش دارای ابعاد ۱۲ متر عرض، ۲۵ متر طول و ۳ متر ارتفاع بود. داخل سالن با بهره گرفتن از قفسهای فلزی در ابعاد ۱×۱ به ۲۸ پن جداگانه تقسیم شد. ادامه آزمایشات روی نمونههای اخذ شده از بهمن ۱۳۹۲ لغایت خراد ۱۳۹۳ در آزمایشگاه تغذیه دام و آزمایشگاه مرکزی دانشکده کشاورزی دانشگاه گیلان انجام شد.
۲-۲- مدیریت پرورش
۲-۲-۱- آماده سازی محل انجام آزمایش
برای آماده سازی سالن جهت اجراء این پروژه ابتدا آثار و و بقایای باقی مانده از دوره قبلی پرورش تمیز و پاکسازی و کف سالن با آب آهک ضدعفونی شد. اولین مرحله نظافت و شستوشوی کامل سالن و آب خوریها و دانخوریها بود، دانخوریها در محل محلول ضدعفونی جرمی ساید غوطهور شدند. سپس دیوارها و کف سالن و مسیر راهروها کاملا آهکپاشی شد. کلیه قفسها ۱ هفته قبل از اجرای آزمایش نصب شدند، ریحتن پوشال به ضخامت ۴ تا ۵ سانتی متر در کف قفسها و قرار دادن آبخوری و دانخوریها انجام شد.
یک روز قبل از گازدهی هیتر روشن شد تا دمای سالن جهت تاثیرگذاری بیشتر گاز فرمالدئید به ۲۵ درجه سانتی گراد برسد. همچنین تمامی لوازم مورد استفاده در طول دوره پرورش اعم از آبخوری، دان خوریها، سطلها و دماسنجها در داخل سالن قرار گرفته تا ضدغفونی نهایی گردند. سپس گازدهی سالن انجام شد، به این منظور تمامی درزها، پنجره ها و تهویهها پوشانده شد تا جلو خروج گاز گرفته شود. ۷۲ ساعت قبل از ورود جوجهها گازدهی سالن با بهره گرفتن از پرمنگنات و فرمالین انجام شد و سپس کل سالن ضدعفونی و به مدت ۲۴ ساعت دربها و پنجرهها به صورت بسته باقی ماند.
۴۸ ساعت قبل از ورود جوجهها و شروع دوره پرورش جهت مطبوع شدن هوای داخل سالن پنجرههای سالن باز شد و هیتر نیز روشن شد و دمای سالن در ۳۳ درجه سانتی گراد تنظیم شد.
شکل ۲-۱: آماده سازی سالن برای ورود جوجهها
۲-۲-۲- دمای سالن
برای تامین گرمای مورد نیاز از منبع گرم کننده هیتر استفاده شد. دمای سالن به وسیله یک ترموستات که در وسط سالن تعبیه شده بود کنترل شد و برنامه دمای به این صورت بود که در ابتدای ورود جوجهها دمای در ۳۳ درجه سانتی گراد تنظیم شد و سپس هر ۲ روز یک درجه سانتی گراد از دمای سالن کاسته شد تا اینکه در سن در ۲۰ روزگی از سن جوجه ها دمای سالن به ۲۴ درجه سانتی گراد رسیده و تا آخر دوره پرورش این دما ثابت نگه داشته شد.
۲-۲-۳- رطوبت سالن
رطوبت در هفته اول در ۶۰ تا ۷۰ درصد و بعد از آن تا آخر دوره ۵۰ تا ۶۰ درصد در نظر گرفته شد. سپس به منظور تأمین رطوبت کافی کف سالن آب پاشی شده و از قرار دادن تشتهای آب در داخل سالن استفاده شد.
۲-۲-۴- تهویه سالن
برای تهویه سالن از ۲ عدد هواکش بزرگ و ۲ عدد هواکش کوچک در طول سالن قرار گرفته بودند استفاده شد. برای تهویه سالن متناسب با سن جوجه ها از هفته اول از تهویههای کوچک و سپس با افزایش سن جوجهها در ۲ هفته پایانی از دوره پرورش از هواکشهای بزرگ استفاده شد.
۲-۲-۵- برنامه نوردهی
برای تامین نور کافی در داخل سالن از لامپهای ۴۳ واتی که در ارتفاع ۲/۲ متری از کف نصب شده بودند استفاده شد. برنامه نوری به صورت ۲۴ ساعت روشنایی در هفته اول و سپس به تدریج از ۲ ساعت تاریکی بعد از هفته اول شروع شده که در ۱۴ روزگی از سن جوجهها به ۴ ساعت خاموشی رسید و تا ۲۸ روزگی ثابت باقی ماند. بعد از ۲۸ روزگی روزانه ۳۰ دقیقه از ساعت تاریکی کاسته شد تا اینکه در ۳۵ روزگی ساعت خاموشی به پایان رسیده و جوجهها در هفته آخر پرورش۲۴ ساعت روشنایی دریافت کردند. ساعت خاموشی از ابتدای دوره از ساعت ۱۷ عصر شروع شد.
۲-۲-۶- دان خوری و آب خوری
برای تغذیه جوجهها تا پایان ۱۰ روزگی (دوره آغازین) از دان خوری سینی و از شروع دوره رشد از دانخوریهای شبکه ای استفاده شد. در کل دوره پرورش از آبخوریهای کلهقندی استفاده شد و آب داخل آبخوریها به صورت دستی و روزانه تعویض شد. ارتفاع آبخوری و همچنین دان خوریها متناسب با سن جوجهها تنظیم شد به صورتی که ارتفاع آنها مماس بر پشت جوجه بود.
۲-۲-۷- دوره پرورش
قبل از ورود جوجهها، سینیهای دانخوری و آبخوری پر شد. در ۱۲ ساعت ابتدایی ورود جوجهها به سالن جهت کاهش تنش ناشی از حمل و نقل، از محلول آب الکترولیت با غلظت یک در هزار استفاده شد. به محض ورود جوجه ها به سالن به طور تصادفی و مخلوطی از دو جنس نر و ماده با ۱۲ قطعه در هر قفس قرار گرفتند و از جیره غذایی مورد آزمایش تغذیه شدند.
۲-۲-۸- برنامه واکسیناسیون
برنامه واکسیناسیون کل دوره پرورش در جدول ۲-۱ نشان داده شده است. ۱۲ ساعت قبل و بعد از واکسیناسیون به منظور کاهش تنش از مخلوط مولتیویتامین + الکترولیت محلول در آب (۱ گرم در لیتر) استفاده شد و ۳ ساعت قبل از دادن واکسنهای آشامیدنی آب قطع شد و همراه با واکسن از شیر خشک به نسبت ۴۵۰ گرم در ۲۰۰ لیتر آب استفاده شد.
جدول ۲-۱: برنامه واکسیناسیون مورد استفاده در دوره پرورشی
| سن |
بیماری |
واکسن |
روش |
| ۱ |
برونشیت |
IBH 120 |
اسپری |
| ۱۰ |
برونشیت |
IB colon |
آشامیدنی |
| ۱۴ |
گامبورو |
IBD B78 |
آشامیدنی |
| ۲۰ |
نیوکاسل |
Lasota |
آشامیدنی |
| ۲۴ |
گامبورو |
IBD B78 |
آشامیدنی |
۲-۳- پرندگان و تیمارهای آزمایشی
به منظور انجام این تحقیق از تعداد ۳۳۶ قطعه جوجه یک روزه گوشتی سویه راس ۳۰۸ استفاده شد. این طرح در قالب طرح کاملا تصادفی با ۷ تیمار، ۴ تکرار و ۱۲ قطعه جوجه در هر تکرار انجام شد. عصاره آویشن شیرازی در سطوح و زمانهای متفاوت به جیره پایه اضافه شد. تیمارها شامل:
تیمار ۱- گروه شاهد (جیره پایه بدون استفاده از عصاره آبی آویشن شیرازی)
تیمار ۲- جیره پایه + ۵/۰ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از ابتدا تا پایان دوره پرورش
تیمار ۳- جیره پایه + ۱ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از ابتدا تا پایان دوره پرورش
تیمار ۴- جیره پایه + ۵/۰ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از روز ۲۸ تا پایان دوره پرورش
تیمار ۵- جیره پایه + ۱ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از روز ۲۸ تا پایان دوره پرورش
تیمار ۶- جیره پایه + ۵/۰ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از روز ۳۵ تا پایان دوره پرورش
تیمار ۷- جیره پایه +۱ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از روز ۳۵ تا پایان دوره پرورش
عصاره مورد استفاده در این آزمایش از باغ گیاهان دارویی همدان وابسته به جهاد کشاورزی تهیه شد و روش تهیه آن به صورت تهیه ۱ لیتر عصاره آبی از ۱ کیلوگرم برگ خشک شده گیاه آویشن شیرازی بود.
۲-۴- جیره غذایی……………………………………………………………………………………………..
| جدول ۲-۲- اجزاء و ترکیب شیمیایی جیره غذایی جوجه های گوشتی در دوره های پرورشی |
| |
ترکیب مواد مغذی |
|
ترکیب شیمیایی |
|
دوره های رشدی |
|
اجزاء خوراک |
| پایانی |
رشد |
آغازین |
مواد مغذی |
پایانی |
رشد |
آغازین |
اقلام جیره |
| ۳۱۰۰ |
۳۰۰۰ |
۲۹۰۰ |
انرژی متابولیسم(kcal/kg) |
۵۶/۴۹ |
۰۵/۴۹ |
۸/۴۸ |
ذرتدانه |
| ۵/۱۸ |
۲۰ |
۸۰/۲۱ |
پروتئین % |
۷۵/۲۷ |
۴۸/۳۲ |
۷۲/۳۷ |
کنجاله سویا |
| ۸۲/۰ |
۸۶/۰ |
۰۱/۱ |
کلسیم % |
۸۲/۳ |
۴۳/۳ |
۷۵/۲ |
روغن سویا |
| ۴۱/۰ |
۴۳/۰ |
۴۸/۰ |
فسفر % |
۱۵ |
۱۰ |
۵ |
دانه گندم |
| ۱۵/۰ |
۱۵/۰ |
۱۵۴/۰ |
سدیم % |
۹۷/۰ |
۱ |
۲۳/۱ |
پودر سنگ آهک |
| ۱۲/۱ |
۲۴/۱ |
۳۷/۱ |
لایزین % |
۶/۱ |
۶۷/۱ |
۹۱/۱ |
دی کلسیم فسفات |
| ۰۶/۱ |
۱۸/۱ |
۳۹/۱ |
آرژنین % |
۳۳/۰ |
۳۳/۰ |
۳۵/۰ |
نمک |
| ۸۳/۰ |
۹/۰ |
۰۳/۱ |
متیونین + سیستئین % |
۲۵/۰ |
۲۵/۰ |
۲۵/۰ |
مکمل ویتامینی |
| ۷۲/۰ |
۷۹/۰ |
۹/۰ |
ترئونین % |
۲۵/۰ |
۲۵/۰ |
۲۵/۰ |
مکمل مواد معدنی |
| ۲۵۴۹/۰ |
۲۸۱۸/۰ |
۳۱۴/۰ |
تریپتوفان % |
۰۵/۰ |
۰۶/۰ |
۰۹/۰ |
ترئونین |
| - |
- |
- |
- |
۲۵/۰ |
۲۸/۰ |
۳۶/۰ |
متیونین –DL |
| - |
- |
- |
- |
۱۹/۰ |
۲/۰ |
۲۹/۰ |
Hcl لیزین -L |
| |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
اجزاء و ترکیبات شیمیایی جیره غذایی مورد استفاده در دوره پرورش که مطابق جداول استاندارد احتیاجات غذایی جوجه های گوشتی (کاتالوگ راس سویه ۳۰۸) تهیه شده بود در جدول ۲-۳- نشان داده شده است جیره ها بر اساس دورهای و پیشنهادی سویه راس ۳۰۸ به صورت جیره آغازین (۱۱-۰)، رشد (۲۴-۱۱) و پایانی (۴۲-۱۱) تنظیم شدند.
۱- هرکیلوگرم مواد معدنی حاوی: منگنز (اکسید منگنز ۶۲%) ۱۶ گرم، آهن (سولفات آهن ۲۰%) ۲۵ گرم، روی (اکسید روی ۷۷%) ۱۱گرم، مس (سولفات مس ۲۵%) ۴ گرم، ید (کلسیم یدات ۶۲%) ۱۶/۰ گرم، سلنیوم (۱%) ۲ گرم.
۲- هر کیلوگرم مواد ویتامینی حاوی ویتامین A (500000 واحد بین المللی بر گرم) ۸/۱ گرم، ویتامین B1(8/98% ) 18/0 گرم، ویتامین B6 (۵/۹۸%) ۳/۰ گرم، ویتامین B12(1%) 15/0 گرم، ویتامین D3(500000 واحد بین المللی بر گرم)۴/۰گرم، ویتامینE(500 واحد بین المللی بر گرم) ۶/۳ گرم، ویتامین K3(50%) 4/0 گرم، ویتامین B9 (۸۰%) ۱۲۵/۰ گرم، ویتامین B5 (۹۹%) ۳ گرم، ویتامین H2 (۲%) ۵/۰ گرم.
۲-۵- شاخص های عملکرد مورد اندازه گیری
۲-۵-۱- خوراک مصرفی روزانه
مصرف خوراک روزانه (گرم/ جوجه/ روز) از تفاضل خوراک باقی مانده در آخر هفته از میزان خوراک عرضه شده در ابتدای هفته بر اساس رابطه زیر و به صورت مصرف خوراک روزانه محاسبه و برای وزن کشی خوراک از ترازوی با دقت ۵ گرم استفاده شد.
روز مرغ= (تعداد روزهای زنده مانی × تعداد تلفات) + (تعداد جوجه در پایان دوره × تعداد روزهای دوره)
=خوراک مصرفی روزانه (گرم)
۲-۵-۲- افزایش وزن روزانه
میزان افزایش وزن روزانه جوجه ها براساس روزمرغ با بهره گرفتن از فرمول زیر محاسبه شد.
= افزایش وزن روزانه
۲-۵-۳- ضریب تبدیل خوراک
ضریب تبدیل خوراک از تقسیم میانگین مصرف خوراک به میانگین افزایش وزن روزانه طبق فرمول زیر محاسبه شد.
= ضریب تبدیل غذایی
۲-۶- تفکیک لاشه
در پایان دوره آزمایشی ۲ قطعه جوجه از هر تکرار که تقریبا وزنی نزدیک به وزن میانگین آن واحد آزمایشی داشتند انتخاب شدند و بعد از شماره گذاری پا و ثبت وزن زنده، جوجه ها ذبح و بلافاصله پرکنی شدند و شاخص های مربوط به تفکیک لاشه توزین و ثبت شدند. شاخص های مورد نظر شامل، وزن لاشه (وزن لاشه بدون امعا و احشا)، وزن سینه، ران، بال، چربی محوطه بطنی، کبد، سنگدان، بورس، تیموس و طحال بودند که با ترازوی دیجیتالی با دقت ۱/۰ گرم اندازه گیری شدند. ران از محل اتصال استخوان ران به استخوان خاصره برش و وزن شد. تیموس که در دو طرف گردن قرار دارد،
جدا شده و مورد اندازه گیری قرار گرفت. بورس نیز که در قسمت انتهایی بدن نزدیک کلواک قرار دارد جدا و با بهره گرفتن از ترازوی دیجیتالی با دقت ۱/۰ گرم توزین شد………
= درصد وزن اجزای لاشه
= درصد وزن اندامهای داخلی
ششششتتتت۴۵۴۵۵۵شکلششششش شکل ۲-۲- تفکیک لاشه
…………………………ششششششششششششششششششششششششششششششششششششش
۲-۷- اندازه گیری شاخص های کیفیت گوشت
۲-۷-۱- جمع آوری و ذخیره سازی نمونهها
در پایان دوره پرورشی ۲ قطعه جوجه از هر تکرار انتخاب شدند و پس از ذبح و پرکنی، ران چپ آنها جدا شده و نزدیک ۴۰ گرم گوشت از یک قسمت از ران تمام جوجهها جدا شده، نمونههای جدا شده به منظور جلوگیری از ورود اکسیژن به داخل کیسهها و تشدید واکنشهای اکسیداسیونی در کیسههای نایلونی زیپ دار قرار گرفتند و پس از شماره گذاری در فریزر ۲۰- درجه سانتی گراد به مدت ۲، ۴ و ۶ ماه ذخیره شدند.
شکل ۲-۳: جمع آوری و ذخیرهسازی نمونهها جهت تعیین pH، رطوبت و میزان اکسیداسیون در دمای ۲۰- درجه سانتی گراد
۲-۷- ۲- تعیین محتوای رطوبت گوشت
به این منظور، ۱ گرم گوشت از نمونهها جدا شده و با بهره گرفتن از روش Vacuum – oven محتوی رطوبت گوشت تعیین و به صورت درصد بیان شد. نمونهها پس از یخ گشایی به مدت ۱۴ ساعت در آون ۹۰ درجه سانتی گراد قرار گرفتند. و درصد رطوبت آنها با بهره گرفتن از فرمول زیر تعیین شد.
۱۰۰ × (وزن اولیه گوشت/ (وزن گوشت بعد از آون – وزن اولیه گوشت)) = درصد رطوبت گوشت
۲-۷-۳- تعیین اسیدیته در گوشت
برای تعیین pH در گوشت، ۵ گرم از نمونههای گوشت ذخیره شده جدا و پس از یخگشایی با ۴۵ میلیلیتر آب مقطر تا مخلوط شدن کامل هموژن شدند. سپس pH مخلوط حاصل با بهره گرفتن از pH متر دیجیتالی (Inolab Germany)، با استانداردهای ۷ و ۴ اندازه گیری شد.
۲-۷-۴- اندازه گیری ترکیبات واکنش دهنده با اسید تیوباربیتوریک (TBARS[29])
به منظور تعیین میزان پراکسیداسیون چربیهای گوشت، مواد واکنش دهنده با اسید تیوباربیتوریک اندازه گیری شدند. این آزمایش بر میزان جذب نوری کمپلکس صورتی رنگ حاصل از واکنش مالوندیآلدئید (محصول اصلی تجزیه هیدروپراکسید های چربی) با اسید تیوباربیتوریک استوار است.
به طور خلاصه:
۱- نمونهها در حضور ۸ میلیلیتر محلول ۵% تری کلرو استیک اسید و ۵ میلیلیتر محلول ۸/۰٪ هیدروکسی تولوئن بوتیله شده هموژن شدند.
۲- مخلوط حاصل سانتریفیوژ شد.
۳- پس از سانتریفیوز ۵/۲ میلیلیتر از لایه زیرین با ۵/۱ میلیلیتر از محلول ۸/۰٪ ۲- تیوباربیتوریک اسید مخلوط شد.
۴- به منظور پیشرفت واکنش مخلوط حاصل، به مدت ۳۰ دقیقه در دمای ۷۰ درجه سانتی گراد قرار گرفتند.
۵- پس از انکوباسیون میزان جذب کمپلکس حاصل با بهره گرفتن از دستگاه اسپکتروفتومتر (Biochrom Libra S22) و در ۲ طول موج ۵۳۲ و ۶۰۰ نانومتر خوانده شد .
۶- غلظت مواد واکنش دهنده با تیوباربیتوریک اسید مطابق فرمول زیر و بر حسب نانوگرم بر گرم گوشت تعیین شد.
۱۰۰۰ × (۱۵۵/ (میزان جذب در ۶۰۰ نانومتر – میزان جذب در ۵۳۲ نانومتر) = (n Mol/g) غلظت TBARS در گوشت
شکل ۲-۴: مراحل انجام اندازه گیری میزان TBARS در گوشت
۲-۸- تعیین جمعیت میکروبی روده
۲-۸-۱- جمع آوری و ذخیرهسازی نمونهها
جهت تعیین جمعیت میکروبی ایلئوم جوجهها، در روزهای ۲۱ و ۴۲، از هر تکرار ۲ جوجه که وزنی نزدیک به میانگین گروه داشتند، انتخاب و پس از توزین ذبح شدند.
پس از باز کردن حفره شکمی، ایلئوم از ناحیه زائده مکل (Meckel diverticulun) و محل اتصال آن به سکومها و راست روده با قیچی استریل جدا شده و حدود ۵/۱ گرم از محتویات ایلیوم به داخل میکروتیوبهای استریل تخلیه و برای بررسی جمعیت ۲ گونه میکروبی اشریشیاکلی و لاکتوباسیلوس در دمای ۷۰- درجه سانتی گراد تا زمان کشت میکروبی ذخیره شدند.
۲-۸-۲- آماده سازی محیط کشت
جهت آماده سازی محیط کشت ائوزین متیلن بلو آگار(EMB agar[30])، ۳۶ گرم از محیط کشت پودری و برای محیط کشت [۳۱] MRS agar66 گرم از محیط کشت مربوطه را در ۱ لیتر آب مقطر حل کرده و سپس تا زمان جوشیدن کامل هر یک از محیطهای کشت، حرارت داده شدند و ۱ دقیقه در حالت جوش باقی ماندند و سپس اتوکلاو شدند. پس از اتوکلاو به هر کدام از پلیت ها به میزان مساوی از محیط کشت ریخته شد و پس از سرد شدن کامل و بسته شدن محیطهای کشت در دمای ۵ درجه سانتی گراد نگهداری شدند.
شکل ۲-۵: تهیه محیط کشت جهت کشت میکروبی
۲-۸-۳- کشت میکروبی
نمونهها پس از خارج شدن از فریزر به مدت نیم ساعت در محیط آزمایشگاه یخگشایی شدند، و پس از آن دقیقا ۱ گرم از نمونهها در ۹ میلیلیتر آب مقطر کاملا استریل حل شده و برای مخلوط شدن کامل به مدت ۳ دقیقه ورتکس شدند، سپس ۱ سی سی از مخلوط لوله اول در لوله دوم که حاوی ۹ میلی لیتر آب مقطر استریل شده بود وارد و این مرحله رقیقسازی تا ۶-۱۰ تکرار شد. برای تعیین جمعیت باکتری اشرشیاکلی از محیط کشت ائوزینمتیلنبلو آگار (EMB agar) و برای باکتری لاکتوباسیلوس از محیط کشت MRS agarاستفاده شد. سپس ۳۰۰ میکرولیتر از رقت ۴-۱۰ بر روی هر کدام از محیط های کشت تلقیح شد.
شکل ۲-۶: مراحل انجام کشت میکروبی
۲-۸-۴- شمارش کلنیهای باکتریایی
پس از کشت میکروبی، به منظور رشد باکتریایی، نمونههای مربوط به باکتری اشرشیاکلی به مدت ۲۴ ساعت و نمونههای مربوط به باکتری لاکتوباسیلوس به مدت ۴۸ ساعت در شرایط کاملا بیهوازی در دمای ۳۷ درجه سانتی گراد قرار گرفتند و پس از انکوباسیون تعداد کلنیها مورد شمارش قرار گرفتند و سپس کلنیهای مربوط به هر پلیت در فاکتور رقت (معکوس ضریب رقت) ضرب و نتیجه به عنوان شمارش CFU (Colony Forming Unit) در یک گرم نمونه منظور شد و سپس داده های CFU به فرم Log10 گزارش شدند.
۲-۹- طرح آماری و تجزیه داده ها
تجزیه و تحلیل آماری به کار گرفته شده در این تحقیق به صورت طرح کاملا تصادفی و معادله آماری آن به صورت زیر بود.
Yij= ϻ + Ti + eij
که در آن Yij مشاهده مربوط به تکرار (j) از تیمار (i) ام،ϻ میانگین مشاهدات کل آزمایش، Tiاثر تیمار (i) ام و eij خطای آزمایش مربوط به تکرار (i) ام از تیمار (j) ام می باشد.
داده های آزمایش با بهره گرفتن از رویه GLM از نرم افزار SAS آنالیز شدند. برای مقایسه میانگین تیمارها از آزمون چند دامنهای دانکن استفاده و معنیداری در سطح ۵ درصد بررسی شد.
همچنین داده های مربوط به ثبات اکسیداتیو در گوشت با بهره گرفتن از طرح کاملا تصادفی تکرار شده در زمان Mixed آنالیز شد.
۳-۱- عملکرد جوجههای گوشتی
۳-۱-۱- مصرف خوراک روزانه
با توجه به نتایج ارائه شده در جدول ۳-۱ مصرف خوراک در دوره های مختلف پرورش تحت تاثیر تیمارهای آزمایشی قرار گرفت. در دوره ۲۸-۰ روزگی بیشترین مصرف خوراک مربوط به گروه شاهد و کمترین آن مربوط به تیمار ۱ درصد آویشن شیرازی به مدت ۲۸ روز بود ( ۰۵/۰P<). در دوره ۳۵-۰ نیز تفاوت معنیداری بین گروه شاهد با گروه های تیمارشده با هیچکدام از دو سطح آویشن شیرازی از ۲۸ روزگی مشاهده نشد (۰۵/۰P>)، اما با تیمارهایی که جیره آنها با سطوح ۵/۰ و ۱ درصد عصاره به مدت ۳۵ روز مکمل شده بود تفاوت معنیداری مشاهده شد (۰۵/۰P<). همچنین در کل دوره (۴۲-۰روزگی) مکمل کردن هر دو سطح عصاره آویشن شیرازی به مدت ۲ هفته و ۱ هفته هیچگونه تفاوت معنیداری در مصرف خوراک روزانه با گروه شاهد ایجاد نکرد (۰۵/۰P>). اما استفاده از هر دو سطح عصاره آویشن شیرازی باعث کاهش معنیداری در میزان مصرف خوراک در مقایسه با تمام گروه های آزمایشی شد (۰۵/۰P<).
جدول ۳-۱: تأثیر سطوح مختلف عصاره آویشن شیرازی و مدت استفاده از آن بر مصرف خوراک روزانه
(گرم/ جوجه) در دوره های پرورشی
| |
|
دوره های پرورشی |
|
| تیمارها* |
۲۸-۰ |
۳۵-۰ |
۴۲-۰ |
| ۱ |
a42/71 |
ab78/90 |
a06/101 |
| ۲ |
b68/65 |
c18/83 |
b78/97 |
| ۳ |
b68/63 |
c71/83 |
b67/99 |
| ۴ |
—- |
a30/94 |
a43/108 |
| ۵ |
—- |
ab72/86 |
a04/101 |
| ۶ |
—- |
—- |
a77/106 |
| ۷ |
—- |
—- |
a43/107 |
| SEM |
۹/۰ |
۹۶/۰ |
۹۳/۰ |
| P- value |
۰۰۰۱/۰ |
۰۰۰۳/۰ |
۰۰۰۵/۰ |
a b.cحروف غیر مشابه در هر ستون بیانگر وجود تفاوت معنیدار در بین تیمارهای آزمایشی میباشد (۰۵/۰P<)
*تیمارها به ترتیب شماره عبارتند از: تیمار ۱- گروه شاهد (جیره پایه بدون استفاده از عصاره آبی آویشن شیرازی)، تیمار ۲- جیره پایه + ۵/۰ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از ابتدا تا پایان دوره پرورش، تیمار ۳- جیره پایه + ۱ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از ابتدا تا پایان دوره پرورش، تیمار ۴- جیره پایه + ۵/۰ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از روز ۲۸ تا پایان دوره پرورش، تیمار ۵- جیره پایه + ۱ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از روز ۲۸ تا پایان دوره پرورش، تیمار ۶- جیره پایه + ۵/۰ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از روز ۳۵ تا پایان دوره پرورش، تیمار ۷- جیره پایه +۱ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از روز ۳۵ تا پایان دوره پرورش.
مکمل کردن جیره جوجههای گوشتی با آویشن باغی مصرف خوراک را به طور معنیداری کاهش داد . باقری شیره جینی و همکاران [باقری شیره جینی و همکاران، ۱۳۸۹] گزارش کردند که استفاده از آویشن کوهی باعثکاهش مصرف خوراک شد.
از جمله ترکیبات فنولی مهم در گیاه آویشن شیرازی تیمول و کارواکرول میباشند . به طور کلی ترکیبات فنولیک دارای مزه تلخ بوده که این مساله باعث کاهش مصرف خوراک در اثر استفاده از گیاهان دارای این ترکیبات از جمله آویشن باغی می شود [محمد امینی، ۱۳۹۰].در آزمایش Lee et al., [2003] استفاده از کارواکرول در سطح ppm200 به طور معنیداری باعث کاهش خوراک مصرفی نسبت به گروه کنترل شد.
در مطالعه Ocak et al., [2008]، افزودن ۲/۰ درصد پودر خشک شده آویشن باغی به جیره جوجههای گوشتی سویه راس ۳۰۸ تفاوت معنیداری در خوراک مصرفی ایجاد نکرد. همچنین همدیه و همکاران [همدیه و همکاران ۱۳۹۲] افزودنppm 200 و ۴۰۰ اسانس آویشن شیرازی به جیره جوجه های گوشتی هیچگونه تفاوت معنیداری را در دوره های پرورشی ۱۴-۱، ۲۸-۱ و ۴۲-۱ روزگی مشاهده نکردند.
…………………………………………………………………………………………………………………….
۳-۱-۲- افزایش وزن روزانه
همان طور که در جدول ۳-۲ نشان داده شده است، استفاده از سطوح مختلف عصاره آویشن شیرازی در جیره جوجههای گوشت تفاوت معنیداری را در رابطه با افزایش وزن روزانه در دوره های ۳۵-۰ روزگی و همچنین کل دوره در بین تیمارهای آزمایشی مشاهده نشد (۰۵/۰P>). در دوره ۲۸-۰ روزگی بیشترین افزایش وزن مربوط به گروه شاهد و کمترین آن مربوط به گروه تیمار شده با ۱ درصد عصاره آویشن شیرازی بود (۰۵/۰P<).
جدول ۳-۲: تأثیر سطوح مختلف عصاره آویشن شیرازی و مدت استفاده از آن بر افزایش وزن روزانه
(گرم/ جوجه) در دوره های پرورشی
| |
دوره های پرورشی |
|
|
| ۴۲-۰ |
۳۵-۰ |
۲۸-۰ |
تیمارها* |
| ۲۱/۶۰ |
۹۷/۵۵ |
۷/۴۶a |
۱ |
| ۹۹/۶۰ |
۹/۵۵ |
۲۶/۴۵ab |
۲ |
| ۱۶/۶۵ |
۰۳/۵۶ |
۲۲/۴۳b |
۳ |
| ۱۱/۶۲ |
۸۲/۵۷ |
—- |
۴ |
| ۹۲/۵۹ |
۴۵/۵۵ |
—- |
۵ |
| ۰۶/۶۲ |
—- |
—- |
۶ |
| ۹۳/۵۹ |
—- |
—- |
۷ |
| ۷۳/۰ |
۵۴/۰ |
۵۲/۰ |
SEM |
| ۵/۰ |
۸۱/۰ |
۰۵/۰ |
P- value |
a b حروف غیر مشابه در هر ستون بیانگر وجود تفاوت معنیدار در بین تیمارهای آزمایشی میباشد (۰۵/۰P<).
*تیمارها به ترتیب شماره عبارتند از: تیمار ۱- گروه شاهد (جیره پایه بدون استفاده از عصاره آبی آویشن شیرازی)، تیمار ۲- جیره پایه + ۵/۰ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از ابتدا تا پایان دوره پرورش، تیمار ۳- جیره پایه + ۱ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از ابتدا تا پایان دوره پرورش، تیمار ۴- جیره پایه + ۵/۰ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از روز ۲۸ تا پایان دوره پرورش، تیمار ۵- جیره پایه + ۱ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از روز ۲۸ تا پایان دوره پرورش، تیمار ۶- جیره پایه + ۵/۰ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از روز ۳۵ تا پایان دوره پرورش، تیمار ۷- جیره پایه +۱ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از روز ۳۵ تا پایان دوره پرورش.
ساریکا و همکاران گزارش کردند، جوجههایی که با عصاره سیر و آویشن تغذیه شده بودند افزایش وزنی مشابه با گروه شاهد داشتند. کراس و همکاران [Cross et al., 2002] گزارش کردند که اختلاف معنیداری در افزایش وزن روزانه بین جوجههای تغذیه شده گروه های تیمار شده با آویشن و سیر و گروه کنترل دیده نشد. در مطالعه ای دیگر استفاده از ۳/۰ و ۶/۰ عصاره سیر و آویشن در جیره جوجههای گوشتی بر پایه ذرت و سویا اختلافی در افزایش وزن روزانه در بین تیمارهای آزمایشی در دوره های آغازین، پایانی و همچنین کل دوره ایجاد نکرد [آموزمهر و
دستار،۱۳۸۸]، نتایج تحقیق حاضر با نتایج این محققان در دوره های ۳۵-۰ روزگی و همچنین کل دوره مطابقت داشته اما در مغایرت با دوره آزمایشی ۲۸-۰ روزگی میباشد.
عدم تاثیرگذاری فراوردهها و مشتقات گیاهی می تواند در ارتباط با عواملی همچون ناکافی بودن مواد فعال گیاهی مورد استفاده، روش نادرست استفاده از آن، تراکم و غلظت ناکافی مواد مورد استفاده، شرایط خاص پرورش و پاسخ متفاوت حیوانات مورد آزمایش باشد ، و [Grashorn, 2010].
در آزمایشی از تاکار و همکاران مکمل کردن جیره با پودر آویشن به جیره جوجههای گوشتی منجر به کاهش معنیداری در افزایش وزن روزانه شد. که با نتایج به دست آمده از آزمایش حاضر در دوره ۲۸-۰ روزگی مطابقت دارد. ترکیبات فیتوژنیک، علاوه بر تأثیر بر مصرف خوراک، روی آنزیم های مترشحه از پانکراس نیز مؤثرند و از این طریق باعث افزایش قابلیت هضم مواد مغذی و به تبع آن، باعث افزایش وزن زنده میشوند. قلیانچی لنگرودی و همکاران . گزارش کردند استفاده از ۱۵ گرم پودر آویشن شیرازی در کیلوگرم جیره هیچگونه تفاوت معنیداری را در افزایش وزن روزانه نسبت به گروه کنترل در ۲۱-۰ روزگی ایجاد نکرد اما در کل دوره پرورش تفاوت معنیداری نسبت به گروه کنترل مشاهده شد، به گونه ای که بیشترین افزایش وزن روزانه مربوط به گروه کنترل و کمترین آن مربوط به گروه تیمار شده با ۱۵ گرم پودر آویشن شیرازی در کیلوگرم جیره بود. به طور کلی ترکیبات فنولیک دارای مزه تلخ بوده که این مساله باعث کاهش مصرف خوراک در اثر استفاده از گیاهان دارای این ترکیبات از جمله آویشن باغی می شود [محمد امینی، ۱۳۹۰]. برخی محققان گزارش کرده اند که بسیاری از گیاهان دارویی قادرند سرعت رشد را از طریق افزایش مصرف خوراک بهبود دهند [Wenk, 2006]. کاهش مصرف خوراک می تواند دلیلی بر کاهش سرعت رشد در جوجههای گوشتی در اثر استفاده از گیاهان دارای ترکیبات فنلی باشد.
۳-۱-۳- ضریب تبدیل خوراک
نتایج مربوط به ضریب تبدیل خوراک در جدول ۳-۳ گزارش شده است. تفاوت معنیداری در بین تیمارهای آزمایشی در دوره ۲۸-۰ روزگی مشاهده نشد (۰۵/۰P>). اما در دوره ۳۵-۰ روزگی تفاوتها معنیدار و بیشترین ضریب تبدیل خوراک مربوط به گروه تیمار شده با ۵/۰ درصد عصاره آویشن شیرازی از ۲۸ تا ۳۵ روزگی و کمترین آن مربوط به گروه های تیمار شده با ۵/۰ و ۱ درصد عصاره به مدت ۳۵ روز بود (۰۵/۰P<) . همچنین در کل دوره پرورش اختلاف معنیداری بین گروه تیمار شاهد و تیمارهای ۵/۰ و ۱ درصد عصاره به مدت ۱۴ و ۷ روز مشاهده نشد ( ۰۵/۰p>).اما مکمل کردن جیره با ۱ درصد عصاره به مدت ۴۲ روز منجر به بهبود در ضریب تبدیل خوراک شد (۰۵/۰p<).
جدول ۳-۳: تأثیر سطوح مختلف عصاره آویشن شیرازی و مدت استفاده ازآن بر ضریب تبدیل خوراک
در دوره های پرورشی
| |
دوره های پرورشی |
|
|
| ۴۲-۰ |
۳۵-۰ |
۲۸-۰ |
تیمارها* |
| ۶۸/۱ab |
۶۲/۱ab |
۵۳/۱ |
۱ |
| ۶۱/۱ab |
۴۹/۱b |
۴۵/۱ |
۲ |
| ۵۳/۱b |
۴۹/۱b |
۴۷/۱ |
۳ |
| ۷۵/۱a |
۶۳/۱a |
—– |
۴ |
| ۶۸/۱ab |
۵۶/۱ab |
—– |
۵ |
| ۷۲/۱a |
—– |
—– |
۶ |
| ۷۹/۱a |
—– |
—– |
۷ |
| ۰۲۴/۰ |
۰۱۹/۰ |
۰۱۶/۰ |
SEM |
| ۰۵/۰ |
۰۵/۰ |
۱۹/۰ |
P- value |
a bحروف غیر مشابه در هر ستون بیانگر وجود تفاوت معنیدار بین تیمارهای آزمایشی میباشد (۰۵/۰P<).
*تیمارها به ترتیب شماره عبارتند از: تیمار ۱- گروه شاهد (جیره پایه بدون استفاده از عصاره آبی آویشن شیرازی)، تیمار ۲- جیره پایه + ۵/۰ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از ابتدا تا پایان دوره پرورش، تیمار ۳- جیره پایه + ۱ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از ابتدا تا پایان دوره پرورش، تیمار ۴- جیره پایه + ۵/۰ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از روز ۲۸ تا پایان دوره پرورش، تیمار ۵- جیره پایه + ۱ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از روز ۲۸ تا پایان دوره پرورش، تیمار ۶- جیره پایه + ۵/۰ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از روز ۳۵ تا پایان دوره پرورش، تیمار ۷- جیره پایه +۱ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از روز ۳۵ تا پایان دوره پرورش.
با توجه به نتایج حاضر کمترین ضریب تبدیل خوراک در هر ۳ دروه آزمایشی مربوط به تیمارهایی بود که مدت زمان بیشتری از عصاره آویشن شیرازی استفاده کرده بودند.
استفاده از آویشن شیرازی به مدت ۱۴ و ۷ روز انتهای پرورش در جیره جوجههای گوشتی هیچگونه تفاوت معنی داری را در رابطه با ضریب تبدیل غذایی در مقایسه با گروه شاهد نشان نداد. بر اساس گزارش هافمن [Haffman, 2010] اثرات معنیدار نوع و غلظت عصارههای گیاهی بر عملکرد رشدی پرندهها مربوط به سنین ۷ تا ۲۸ روزگی میباشد……….
در مطالعه ای از ساریکا و همکاران گزارش شد که استفاده از ۱ گرم پودر آویشن تفاوتی در ضریب تبدیل خوراک در مقایسه با گروه شاهد نداشت که با نتایج به دست آمده از مطالعات ، [Toghyani et al.,2010]، و همخوانی داشت.
رحیمی و همکاران گزارش کردند، مکمل کردن جیره جوجههای گوشتی با ۱/۰ درصد عصاره آویشن باعث بهبود ضریب تبدیل خوراک در مقایسه با گروه شاهد شد. همچنین کلانتر نیستانکی و همکاران ۱۳۹۰گزارش کردند که استفاده از سطح ۲/۰ درصد از اسانس آویشن در آب آشامیدنی جوجههای گوشتی سبب بیشترین مصرف خوراک و افزایش وزن و کمترین ضریب تبدیل خوراک در مقایسه با گروه شاهد شد که این نتایج در توافق با تحقیق پژوهشگرانی مانند [Langhout, 2000]، [Hertramp, 2001] و [Al- Beitawi and Safa, 2009] میباشد. ترکیبات فنلی موجود در گیاهان می تواند با کاهش تعداد میکروبهای بیماریزا روده، مانع از اتلاف مواد مغذی شده و بدین ترتیب سبب بهبود عملکرد و افزایش ذخیره پروتئین در بافتهای بدن شوند [Recoquillay, 2006]. همچنین و . نیز گزارش کردند که افزودن ۲ درصد از آویشن به جیره می تواند به طور معنیداری باعث بهبود رشد جوجههای گوشتی شود. عصاره آویشن بر دستگاه گوارش تاثیر گذار بوده و باعث تحریک ترشح آنزیم های گوارشی مانند آمیلاز و کیموتریپسین می شود که به نوبه خود منجر به هضم و جذب بیشتر مواد مغذی خواهد شد. همچنین تیمول و کارواکرول موجود در عصاره آویشن دارای خاصیت ضد میکروبی بوده که از طریق حذف عوامل بیماریزا در روده جوجههای گوشتی موجب بهبود و تسریع رشد پرنده شده که در نهایت بهبود وضعیت تولیدی گله را در پی خواهد داشت . دلایل اثر فرآورده ها و مشتقات گیاهی بر بهبود صفات رشد و عملکردی بر اساس نتایج تحقیقات موجود بر مواردی از جمله اثر تحریکی این فرآورده ها بر دستگاه گوارش و فرایند هضم، تحریک و تشدید ترشح آنزیم های گوارشی، افزایش کارایی استفاده از مواد مغذی خوراک، افزایش کارایی کبد، افزایش اشتها به دلیل بهبود عطر و طعم خوراک و مواردی از این قبیل نسبت داده شده است. پژوهشگران مختلف تفاوتهای موجود در بازده استفاده از ترکیبات فیتوژنیک بر عملکرد حیوانات را ناشی از ترکیب جیره پایه، سطح
مصرف خوراک، استانداردهای بهداشت و شرایط محیطی میدانند و سایر عوامل نظیر زمان برداشت و وضعیت بلوغ گیاهان، روشهای عصارهگیری، روش و طول مدت نگهداری و ذخیره، امکان وجود اثرات همکوشی و ضدیت ترکیبات با فعالیت زیستی، میتوانند نتایج آزمایشهای درون تنی (in-vivo) را تحت تأثیر قرار دهند . بهبود ضریب تبدیل در آزمایش حاضر ممکن است به دلیل اثرات مثبت آویشن شیرازی بر جمعیت میکروبی روده باشد به گونه های که استفاده از این گیاه دارویی سبب کاهش جمعیت اشرشیاکلی و افزایش لاکتوباسیلوس در ناحیه ایلئوم شد.
۳-۲- صفات مربوط به لاشه
۳-۲-۱- تاثیر تیمارهای آزمایشی بر خصوصیات لاشه
نتایج به دست آمده در رابطه با صفات مربوط به لاشه در جدول ۳-۴ آورده شده است. با توجه به نتایج ارائه شده، سطوح مورد استفاده و همچنین طول مدت استفاده از عصاره آویشن شیرازی تاثیری بر درصد لاشه، سینه، ران، بال و چربی حفره بطنی نداشت.
جدول ۳-۴: تأثیر سطوح مختلف عصاره آویشن شیرازی و مدت استفاده از آن بر برخی از اجزاء لاشه
درجوجههای گوشتی
| چربی حفره بطنی (% لاشه†) |
ران
(% لاشه†)
|
سینه
(% لاشه†)
|
|
لاشه
(% وزن زنده)
|
تیمارها* |
| ۸۰/۱ |
۷۶/۲۰ |
۴۲/۳۲ |
|
۷۶/۶۸ |
۱ |
| ۵۹/۱ |
۳۰/۲۰ |
۴۴/۳۱ |
|
۳۳/۶۶ |
۲ |
| ۵۱/۱ |
۹۳/۲۰ |
۳۱ |
|
۳۳/۶۷ |
۳ |
| ۵۱/۱ |
۰۹/۲۰ |
۸/۳۱ |
|
۵۴/۶۸ |
۴ |
| ۶۱/۱ |
۶۵/۲۰ |
۰۴/۳۱ |
|
۵۱/۶۷ |
۵ |
| ۷۵/۱ |
۱۲/۲۰ |
۷۱/۳۰ |
|
۱۵/۶۷ |
۶ |
| ۶۲/۱ |
۰۱/۲۰ |
۴۳/۳۱ |
|
۲۷/۶۶ |
۷ |
| ۰۴۴/۰ |
۱۲/۰ |
۱۸/۰ |
|
۲۸/۰ |
SEM |
| ۱۵/۰ |
۳۵/۰ |
۱۹/۰ |
|
۱۵/۰ |
P- value |
†لاشه ای که بدون سر، پاها، پوست، پر و همچنین امعا و احشاء است.
*تیمارها به ترتیب شماره عبارتند از: تیمار ۱- گروه شاهد (جیره پایه بدون استفاده از عصاره آبی آویشن شیرازی)، تیمار ۲- جیره پایه + ۵/۰ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از ابتدا تا پایان دوره پرورش، تیمار ۳- جیره پایه + ۱ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از ابتدا تا پایان دوره پرورش، تیمار ۴- جیره پایه + ۵/۰ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از روز ۲۸ تا پایان دوره پرورش، تیمار ۵- جیره پایه + ۱ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از روز ۲۸ تا پایان دوره پرورش، تیمار ۶- جیره پایه + ۵/۰ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از روز ۳۵ تا پایان دوره پرورش، تیمار ۷- جیره پایه +۱ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از روز ۳۵ تا پایان دوره پرورش.
گزارش شده است که استفاده از اسانس آویشن شیرازی در دو سطح ۲۰۰ و ۴۰۰ میلیگرم در کیلوگرم جیره تاثیر معنی داری بر وزن نسبی لاشه، سینه، ران و چربی حفره بطنی در کل دوره پرورش نداشت [همدیه و همکاران
۱۳۹۰]. همچنین افزودن ۲ درصد پودر آویشن هیچگونه تفاوت معنیداری را بر وزن نسبی لاشه و چربی حفره بطنی در بین تیمارهای آزمایشی ایجاد نکرد . در آزمایشی دیگر نیز مکمل کردن جیره جوجههای گوشتی سویه تجاری راس با ۱/۰ گرم عصاره آویشن تفاوت معنیداری را در رابطه با وزن نسبی لاشه و چربی حفره بطنی در بین تیمارهای آزمایشی در مقایسه با گروه شاهد ایجاد ننمود . مکملسازی جیره جوجههای گوشتی به مدت ۴۲ روز با دو سطح ۵/۰ و ۱ درصد آویشن هیچگونه تاثیری بر وزن نسبی لاشه، سینه، ران و چربی حفره بطنی نداشت [اباذری و همکاران ۱۳۹۱]. همچنین در استفاده از مخلوطی از اسانس های گیاهی تاثیر معنیداری بر وزن نسبی اجزاء لاشه مشاهده نشد ، که در مطابقت با نتایج مطالعه حاضر است.
۳-۲-۲- تأثیر تیمارهای آزمایشی بر وزن اندامهای لنفاوی
با توجه به نتایج ارائه شده در جدول ۳-۵ وزن نسبی بورس و طحال تحت تاثیر تیمارهای آزمایشی قرار نگرفت (۰۵/۰P>). وزن نسبی تیموس در تیمار ۱ درصد عصاره آویشن شیرازی به مدت ۴۲ روز بیشترین مقدار و در گروه شاهد و همچنین گروه های تیمار شده با ۵/۰ و ۱ درصد عصاره به مدت یک هفته کمترین مقدار را داشت (۰۵/۰P<).
جدول ۳-۵: تأثیر سطوح مختلف عصاره آویشن شیرازی و مدت زمان استفاده از آن بر اندامهای لنفاوی (درصد از وزن زنده)
| تیمارها* |
بورس فابرسیوس |
تیموس |
طحال |
| ۱ |
۱۲/۰ |
۵۵/۰b |
۱/۰ |
| ۲ |
۱۴/۰ |
۶۶/۰ab |
۰۸/۰ |
| ۳ |
۱۴/۰ |
a70/0 |
۱/۰ |
| ۴ |
۱۲/۰ |
ab59/0 |
۰۹/۰ |
| ۵ |
۱۲/۰ |
ab58/0 |
۰۹/۰ |
| ۶ |
۱۲/۰ |
b54/0 |
۱/۰ |
| ۷ |
۱۳/۰ |
b53/0 |
۱۱/۰ |
| SEM |
۰۰۳/۰ |
۰۱۷/۰ |
۰۰۴/۰ |
| P- value |
۷۵/۰ |
۰۳/۰ |
۵۸/۰ |
a b حروف غیر مشابه در هر ستون بیانگر وجود تفاوت معنیدار بین تیمارهای آزمایشی میباشد (۰۵/۰P<).
*تیمارها به ترتیب شماره عبارتند از: تیمار ۱- گروه شاهد (جیره پایه بدون استفاده از عصاره آبی آویشن شیرازی)، تیمار ۲- جیره پایه + ۵/۰ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از ابتدا تا پایان دوره پرورش، تیمار ۳- جیره پایه + ۱ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از ابتدا تا پایان دوره پرورش، تیمار ۴- جیره پایه + ۵/۰ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از روز ۲۸ تا پایان دوره پرورش، تیمار ۵- جیره پایه + ۱ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از روز ۲۸ تا پایان دوره پرورش، تیمار ۶- جیره پایه + ۵/۰ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از روز ۳۵ تا پایان دوره پرورش، تیمار ۷- جیره پایه +۱ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از روز ۳۵ تا پایان دوره پرورش.
وضعیت ایمنی طیور به منظور جلوگیری از بیماریهای عفونی دارای اهمیت بسیار میباشد. برخی از عوامل مانند عدم موفقیت در واکسیناسیون، عفونتهای ناشی از بیماریهای متوقف کننده سیستم ایمنی و استفاده بیرویه از آنتی بیوتیکها میتوانند منجر نقص در سیستم ایمنی شود. استفاده از محرکهای سیستم ایمنی یک راه حل به منظور بهبود وضعیت ایمنی در حیوانات بوده و حساسیت آنها را نسبت به بیماریهای عفونی کاهش می دهند [Liu, 1999].
گیاهانی مانند آویشن که غنی از ترکیبات فلاوونوئیدی هستند دارای فعالیت آنتی اکسیدانی بوده و میتوانند باعث افزایش عملکرد ایمنی شوند . ……….
تاکاهاشی و همکاران گزارش کردند مصرف گیاهان دارویی، رشد اندامهای ایمنی جوجههای گوشتی را تحریک کرده و موجب افزایش معنیدار وزن آنها شد.
بورس، تیموس و طحال از جمله اندامهای سیستم ایمنی میباشند که بهبود در وزن هریک از آنها می تواند منجر به بهبود در وضعیت سیستم ایمنی پرنده شود. وزن نسبی بزرگتر در بورس و تیموس نشان دهنده تاثیر عصاره آویشن شیرازی بر وضعیت ایمنی پرنده میباشد. اگرچه وزن نسبی بورس به طور معنیدار در بین تیمارهای آزمایشی تغییر نیافت اما دارای بیشترین وزن نسبی در گروه تیمار شده با عصاره به مدت ۴۲ روز بود.
در مطالعه ای از رحیمی و همکاران افزودن ۱/۰ درصد آویشن به جیره جوجههای گوشتی تفاوت معنیداری را در وزن بورس و طحال در مقایسه با گروه کنترل به وجود نیاورد. همچنین در مطالعه ای دیگر با افزودن ۱ گرم پودر آویشن در کیلوگرم جیره پایه تفاوت معنیداری در وزن طحال در مقایسه با گروه شاهد مشاهده نشد ، که با نتایج آزمایش حاضر مطابقت دارد.
………………………………………
۳-۲-۳- تأثیر تیمارهای آزمایشی بر اندامهای گوارشی
با توجه به نتایج ارائه شده در جدول ۳-۶ تفاوت معنی داری در وزن نسبی کبد و سنگدان و همچنین طول قسمت های مختلف روده باریک اعم از دئودنوم، ژژنوم و ایلئوم بین تیمارهای آزمایشی مشاهده نشد (۰۵/۰P>).
جدول ۳-۶: تأثیر سطوح مختلف عصاره آویشن شیرازی و مدت زمان استفاده از آن بر اندامهای گوارشی
| تیمارها* |
وزن کبد
(% وزن زنده)
|
وزن سنگدان
(% وزن زنده)
|
طول دئودنوم (Cm) |
طول ژژنوم (Cm) |
طول ایلئوم
(Cm)
|
| ۱ |
۸۹/۱ |
۵۲/۱ |
۳۰ |
۲۵/۸۱ |
۵۰/۷۶ |
| ۲ |
۰۲/۲ |
۵۲/۱ |
۲۵/۳۱ |
۶۲/۸۰ |
۲۵/۷۸ |
| ۳ |
۹۹/۱ |
۵۲/۱ |
۲۵/۳۱ |
۷۵/۸۱ |
۶۲/۷۷ |
| ۴ |
۹۴/۱ |
۵۱/۱ |
۵/۲۹ |
۸۷/۷۵ |
۳۷/۷۲ |
| ۵ |
۹۶/۱ |
۵۶/۱ |
۷۱/۳۰ |
۷۸ |
۴۲/۷۶ |
| ۶ |
۰۷/۲ |
۵۱/۱ |
۱۶/۳۰ |
۶۲/۸۰ |
۱۲/۷۸ |
| ۷ |
۰۶/۲ |
۵/۱ |
۴۲/۳۱ |
۴۰/۷۷ |
۵۷/۷۶ |
| SEM |
۰۳/۰ |
۰۱۹/۰ |
۲۸/۰ |
۷۶/۰ |
۸۹/۰ |
| P- value |
۹/۰ |
۹/۰ |
۹۱/۰ |
۵۳/۰ |
۵۷/۰ |
*تیمارها به ترتیب شماره عبارتند از: تیمار ۱- گروه شاهد (جیره پایه بدون استفاده از عصاره آبی آویشن شیرازی)، تیمار ۲- جیره پایه + ۵/۰ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از ابتدا تا پایان دوره پرورش، تیمار ۳- جیره پایه + ۱ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از ابتدا تا پایان دوره پرورش، تیمار ۴- جیره پایه + ۵/۰ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از روز ۲۸ تا پایان دوره پرورش، تیمار ۵- جیره پایه + ۱ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از روز ۲۸ تا پایان دوره پرورش، تیمار ۶- جیره پایه + ۵/۰ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از روز ۳۵ تا پایان دوره پرورش، تیمار ۷- جیره پایه +۱ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از روز ۳۵ تا پایان دوره پرورش.
گزارش شده است که استفاده از پودر آویشن شیرازی به مقدار ۱ گرم در کیلوگرم جیره تفاوت معنیداری را در وزن نسبی کبد، سنگدان و روده کوچک در بین تیمارهای آزمایشی ایجاد نکرد اما باعث کاهش معنیداری در طول روده کوچک در مقایسه با گروه شاهد شد . در مطالعه ای دیگر مکمل کردن آویشن با جیره بر پایه ذرت و سویا تفاوتی را در وزن کبد و سنگدان نسبت به گروه شاهد ایجاد نکرد . همچنین در مطالعه ای از رحیمی و همکاران استفاده از عصاره آویشن در سطح ۱/۰ درصد تفاوتی در وزن نسبی کبد، سنگدان و پیش معده در بین تیمارهای آزمایشی مشاهده نشد، اما وزن نسبی روده کوچک در گروه تیمار شده با ۱/۰ درصد عصاره در مقایسه با گروه شاهد به طور معنی داری کاهش یافت.
۳-۳- خصوصیات کیفی گوشت
۳-۳-۱- میزان Ph و درصد رطوبت گوشت
نتایج مربوط به اثرعصاره آویشن روی Ph و درصد رطوبت گوشت به ترتیب در جدولهای ۳-۷ و ۳-۸ ارائه شده است. با توجه به نتایج به دست آمده، سطوح مختلف و همچنین مدت زمان استفاده از عصاره آویشن شیرازی تاثیر معنیداری را بر میزان pH و همچنین رطوبت گوشت در طی ۲، ۴ و ۶ ماه از ذخیره سازی نشان نداد (۰۵/۰P>).
جدول۳-۷: اثر سطوح مختلف عصاره آویشن شیرازی و مدت استفاده از آن بر pH گوشت
طی ذخیره سازی
| تیمارها* |
pH(60 روز) |
pH (120 روز) |
pH(180 روز) |
| ۱ |
۰۸/۰±۲۳/۶ |
۰۷/۰±۱۸/۶ |
۰۷/۰±۸۵/۵ |
| ۲ |
۰۷/۰±۲۸/۶ |
۰۷/۰±۲۰/۶ |
۰۷/۰±۰۸/۶ |
| ۳ |
۰۷/۰±۱۴/۶ |
۰۴/۰±۰۴/۶ |
۰۵/۰±۸۳/۵ |
| ۴ |
۰۷/۰±۲۱/۶ |
۰۷/۰±۱۷/۶ |
۰۶/۰±۸۶/۵ |
| ۵ |
۰۵/۰±۲۵/۶ |
۰۷/۰±۰۱/۶ |
۰۷/۰±۸۱/۵ |
| ۶ |
۰۶/۰±۱۹/۶ |
۰۷/۰±۶ |
۰۷/۰±۸۱/۵ |
| ۷ |
۰۸/۰±۱۹/۶ |
۰۷/۰±۹۹/۵ |
۰۷/۰±۸۵/۵ |
*تیمارها به ترتیب شماره عبارتند از: تیمار ۱- گروه شاهد (جیره پایه بدون استفاده از عصاره آبی آویشن شیرازی)، تیمار ۲- جیره پایه + ۵/۰ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از ابتدا تا پایان دوره پرورش، تیمار ۳- جیره پایه + ۱ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از ابتدا تا پایان دوره پرورش، تیمار ۴- جیره پایه + ۵/۰ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از روز ۲۸ تا پایان دوره پرورش، تیمار ۵- جیره پایه + ۱ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از روز ۲۸ تا پایان دوره پرورش، تیمار ۶- جیره پایه + ۵/۰ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از روز ۳۵ تا پایان دوره پرورش، تیمار ۷- جیره پایه +۱ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از روز ۳۵ تا پایان دوره پرورش.
جدول ۳-۸: اثر سطوح مختلف عصاره آویشن شیرازی و مدت استفاده از آن بر درصد رطوبت گوشت در طی ذخیره سازی
| تیمارها* |
رطوبت (%)
(۶۰ روز)
|
رطوبت (%)
(۱۲۰ روز)
|
رطوبت (%)
(۱۸۰ روز)
|
| ۱ |
۴۵/۰±۰۱/۷۶ |
۴۴/۰±۸۸/۷۴ |
۴۵/۰±۳۵/۷۴ |
| ۲ |
۴۵/۰±۵۱/۷۴ |
۴۴/۰±۶۰/۷۳ |
۴۵/۰±۹۸/۷۲ |
| ۳ |
۴۵/۰±۱۲/۷۲ |
۴۴/۰±۹۷/۷۴ |
۴۵/۰±۲۸/۷۴ |
| ۴ |
۴۵/۰±۱۲/۷۶ |
۴۴/۰±۱۴/۷۵ |
۴۵/۰±۸۶/۷۳ |
| ۵ |
۴۵/۰±۵۳/۷۵ |
۴۵/۰±۹۷/۷۳ |
۴۵/۰±۴۹/۷۳ |
| ۶ |
۴۵/۰±۲۰/۷۵ |
۴۴/۰±۷۱/۷۴ |
۴۵/۰±۰۹/۷۴ |
| ۷ |
۶۷/۰±۱۹/۷۵ |
۴۴/۰±۷۹/۷۴ |
۴۵/۰±۸۶/۷۳ |
*تیمارها به ترتیب شماره عبارتند از: تیمار ۱- گروه شاهد (جیره پایه بدون استفاده از عصاره آبی آویشن شیرازی)، تیمار ۲- جیره پایه + ۵/۰ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از ابتدا تا پایان دوره پرورش، تیمار ۳- جیره پایه + ۱ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از ابتدا تا پایان دوره پرورش، تیمار ۴- جیره پایه + ۵/۰ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از روز ۲۸ تا پایان دوره پرورش، تیمار ۵- جیره پایه + ۱ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از روز ۲۸ تا پایان دوره پرورش، تیمار ۶- جیره پایه + ۵/۰ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از روز ۳۵ تا پایان دوره پرورش، تیمار ۷- جیره پایه +۱ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از روز ۳۵ تا پایان دوره پرورش.
نتایج حاصل از اثر اصلی تیمار بر پراکسیداسیون لیپیدها، pH و درصد رطوبت طی ذخیرهسازی گوشت (۶ ماه) در جدول ۳-۹ ارائه شده است. میزان TBARS و همچنین رطوبت گوشت تحت تأثیر تیمارهای آزمایشی قرار گرفت (۰۵/۰P<). اما بر میزان اسیدیته گوشت تأثیر نداشت (۰۵/۰P>).
جدول ۳-۹: اثر اصلی تیمار بر پراکسیداسیون لیپیدها، pH و درصد رطوبت طی ذخیرهسازی گوشت (۶ ماه)
| تیمارها* |
TBARS) ng/g( |
pH |
رطوبت |
| ۱ |
a24/5±۳/۱۲۷ |
۰۴۵/۰±۰۹/۶ |
a25/0±۰۸/۷۵ |
| ۲ |
bc1/5±۳۷/۵۶ |
۰۴۴/۰±۱۹/۶ |
b25/0±۷/۷۳ |
| ۳ |
c23/5±۰۴/۴۱ |
۰۴۴/۰±۶ |
a25/0±۱۲/۷۵ |
| ۴ |
b24/5±۹۹/۶۶ |
۰۴۴/۰±۰۹/۶ |
a25/0±۰۴/۷۵ |
| ۵ |
b10/5±۰۵/۵۹ |
۰۴۴/۰±۰۲/۶ |
ab25/0±۳۳/۷۴ |
| ۶ |
b10/5±۱۶/۵۹ |
۰۴۴/۰±۶ |
a25/0±۶۷/۷۴ |
| ۷ |
b53/5±۵۹/۷۱ |
۰۴۶/۰±۹/۵ |
a3/0±۶۱/۷۴ |
| P- value |
۰۰۰۲/۰ |
۱/۰ |
۰۴/۰ |
abc حروف غیر مشابه در هر ستون بیانگر وجود تفاوت معنیدار بین تیمارهای آزمایشی میباشد (۰۵/۰P<).
*تیمارها به ترتیب شماره عبارتند از: تیمار ۱- گروه شاهد (جیره پایه بدون استفاده از عصاره آبی آویشن شیرازی)، تیمار ۲- جیره پایه + ۵/۰ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از ابتدا تا پایان دوره پرورش، تیمار ۳- جیره پایه + ۱ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از ابتدا تا پایان دوره پرورش، تیمار ۴- جیره پایه + ۵/۰ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از روز ۲۸ تا پایان دوره پرورش، تیمار ۵- جیره پایه + ۱ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از روز ۲۸ تا پایان دوره پرورش، تیمار ۶- جیره پایه + ۵/۰ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از روز ۳۵ تا پایان دوره پرورش، تیمار ۷- جیره پایه +۱ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از روز ۳۵ تا پایان دوره پرورش.
نتایج به دست آمده از تأثیر زمان بر پراکسیداسیون لیپیدها، pH و درصد رطوبت طی مدت ذخیره سازی گوشت (۶ ماه)، (جدول ۳-۱۰) نشان داد که، میزان پراسیداسیون لیپیدها در طی ۶ ماه ذخیره ساری گوشت به طور معنیداری افزایش می یابد (۰۵/۰P<)، در حالیکه طی این مدت ذخیره سازی، میزان pH و همچنین رطوبت گوشت ب طور معنیداری کاهش می یابد (۰۵/۰P<).
جدول۳-۱۰: اثر اصلی زمان بر پراکسیداسیون لیپیدها، pH و درصد رطوبت طی مدت ذخیره سازی گوشت
| زمان (روز) |
TBARS )ng/g( |
pH |
درصد رطوبت |
| ۶۰ |
c48/3±۸۳/۴۸ |
a03/0±۲۰/۶ |
a18/0±۵۲/۷۵ |
| ۱۲۰ |
b40/3±۴۱/۶۹ |
b02/0±۰۸/۶ |
b16/0±۵۸/۷۴ |
| ۱۸۰ |
a44/3±۱۲/۸۸ |
c03/0±۸۷/۵ |
c17/0±۸۴/۷۳ |
| P- value |
۰۰۰۱/۰> |
۰۰۰۱/۰< |
۰۰۰۱/۰> |
abc حروف غیر مشابه در هر ستون بیانگر وجود تفاوت معنیدار بین تیمارهای آزمایشی میباشد (۰۵/۰P<).
*تیمارها به ترتیب شماره عبارتند از: تیمار ۱- گروه شاهد (جیره پایه بدون استفاده از عصاره آبی آویشن شیرازی)، تیمار ۲- جیره پایه + ۵/۰ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از ابتدا تا پایان دوره پرورش، تیمار ۳- جیره پایه + ۱ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از ابتدا تا پایان دوره پرورش، تیمار ۴- جیره پایه + ۵/۰ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از روز ۲۸ تا پایان دوره پرورش، تیمار ۵- جیره پایه + ۱ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از روز ۲۸ تا پایان دوره پرورش، تیمار ۶- جیره پایه + ۵/۰ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از روز ۳۵ تا پایان دوره پرورش، تیمار ۷- جیره پایه +۱ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از روز ۳۵ تا پایان دوره پرورش.
نتایج مربوط به اثر زمان بر میزان pH و درصد رطوبت گوشت در بین تیمارهای آزمایشی در مدت ۶ ماه ذخیره سازی گوشت به ترتبب در جداول ۳-۱۱ و ۳-۱۲ ارائه شده است. نتایج به دست آمده حاکی از آن است که میزان pH و همچنین درصد رطوبت گوشت در۶ ماه پس از کشتار و ذخیره سازی در مقایسه با ۲ ماه پس از کشتار به طور معنیداری در تمام تیمارهای آزمایشی کاهش یافت (۰۵/۰P<).
جدول ۳-۱۱: اثرات متقابل تیمار و زمان بر میزان †pH در تیمارهای آزمایشی مختلف طی مدت ذخیره سازی گوشت
| pH |
زمان (روز) |
تیمارها* |
| a08/0±۲۳/۶ |
T60 |
|
| ۰۷/۰±۱۸/۶a |
T120 |
۱ |
| ۰۷/۰±۸۵/۵b |
T180 |
|
| ۰۷/۰±۲۸/۶a |
T60 |
|
| ۰۷/۰±۲۰/۶ab |
T120 |
۲ |
| ۰۷/۰±۰۸/۶b |
T180 |
|
| ۰۷/۰±۱۴/۶a |
T60 |
|
| ۰۴/۰±۰۴/۶ab |
T120 |
۳ |
| ۰۵/۰±۸۳/۵b |
T180 |
|
| ۰۷/۰±۲۱/۶a |
T60 |
|
| ۰۷/۰±۱۷/۶a |
T120 |
۴ |
| ۰۶/۰±۸۹/۵b |
T180 |
|
| ۰۵/۰±۲۵/۶a |
T60 |
|
| ۰۷/۰±۰۱/۶bc |
T120 |
۵ |
| ۰۷/۰±۸۱/۵c |
T180 |
|
| ۰۶/۰±۱۹/۶a |
T60 |
|
| ۰۷/۰±۶b |
T120 |
۶ |
| ۰۷/۰±۸۱/۵b |
T180 |
|
| ۰۸/۰±۱۹/۶a |
T60 |
|
| ۰۷/۰±۹۹/۵ab |
T120 |
۷ |
| ۰۷/۰±۸۵/۵bc |
T180 |
|
a b c حروف غیر مشابه در هر تیمار بیانگر وجود تفاوت معنیدار میباشد (۰۵/۰P<).
†تأثیر زمان بر میزان اسیدیته درگوشت به صورت مقایسه میانگین ها در یک تیمار و ۳ زمان متفاوت انجام شد.
*تیمارها به ترتیب شماره عبارتند از: تیمار ۱- گروه شاهد (جیره پایه بدون استفاده از عصاره آبی آویشن شیرازی)، تیمار ۲- جیره پایه + ۵/۰ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از ابتدا تا پایان دوره پرورش، تیمار ۳- جیره پایه + ۱ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از ابتدا تا پایان دوره پرورش، تیمار ۴- جیره پایه + ۵/۰ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از روز ۲۸ تا پایان دوره پرورش، تیمار ۵- جیره پایه + ۱ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از روز ۲۸ تا پایان دوره پرورش، تیمار ۶- جیره پایه + ۵/۰ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از روز ۳۵ تا پایان دوره پرورش، تیمار ۷- جیره پایه +۱ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از روز ۳۵ تا پایان دوره پرورش.
جدول ۳-۱۲: اثرات متقابل تیمار و زمان بر درصد رطوبت† گوشت در تیمارهای آزمایشی مختلف طی مدت ذخیره سازی گوشت
| تیمارها* |
زمان (روز) |
رطوبت گوشت (%) |
| |
T60 |
۴۵/۰±۰۱/۷۶a |
| ۱ |
T120 |
۴۴/۰±۸۸/۷۴ab |
| |
T180 |
۴۵/۰±۳۵/۷۴b |
| |
T60 |
۴۵/۰±۵۱/۷۴a |
| ۲ |
T120 |
۴۴/۰±۶۰/۷۳ab |
| |
T180 |
۴۵/۰±۹۸/۷۲b |
| |
T60 |
۴۵/۰±۱۲/۷۶a |
| ۳ |
T120 |
۴۴/۰±۹۷/۷۴ab |
| |
T180 |
۴۵/۰±۲۸/۷۴b |
| |
T60 |
۴۵/۰±۱۱/۷۶a |
| ۴ |
T120 |
۴۴/۰±۱۴/۷۵ab |
| |
T180 |
۴۵/۰±۸۶/۷۳b |
| |
T60 |
۴۵/۰±۵۳/۷۵a |
| ۵ |
T120 |
۴۴/۰±۹۷/۷۳b |
| |
T180 |
۴۵/۰±۴۹/۷۳b |
| |
T60 |
۴۵/۰±۲۰/۷۵a |
| ۶ |
T120 |
۴۴/۰±۷۱/۷۴ab |
| |
T180 |
۴۵/۰±۰۹/۷۴bc |
| |
T60 |
۶۷/۰±۱۹/۷۵a |
| ۷ |
T120 |
۴۴/۰±۷۹/۷۴ab |
| |
T180 |
۴۵/۰±۸۶/۷۳b |
abcحروف غیر مشابه در هر تیمار بیانگر وجود تفاوت معنیدار میباشد (۰۵/۰P<).
† تاثیر زمان بر درصد رطوبت درگوشت به صورت مقایسه میانگین ها در یک تیمار و ۳ زمان متفاوت انجام شد
*تیمارها به ترتیب شماره عبارتند از: تیمار ۱- گروه شاهد (جیره پایه بدون استفاده از عصاره آبی آویشن شیرازی)، تیمار ۲- جیره پایه + ۵/۰ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از ابتدا تا پایان دوره پرورش، تیمار ۳- جیره پایه + ۱ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از ابتدا تا پایان دوره پرورش، تیمار ۴- جیره پایه + ۵/۰ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از روز ۲۸ تا پایان دوره پرورش، تیمار ۵- جیره پایه + ۱ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از روز ۲۸ تا پایان دوره پرورش، تیمار ۶- جیره پایه + ۵/۰ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از روز ۳۵ تا پایان دوره پرورش، تیمار ۷- جیره پایه +۱ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از روز ۳۵ تا پایان دوره پرورش.
۳-۳-۲- میزان TBARS در گوشت
نتایج حاصل از تعیین میزانTBARS در ۳ مرحله با فاصله ۲ ماه، در گوشت منجمد شده در جدول ۳-۱۳ ارائه شده است. نتایج نشان دهنده تاثیر معنیدار تیمارهای آزمایشی بر میزان TBARS است. به گونه ای که میزان آن در گروه شاهد در هر ۳ مرحله از اندازه گیری به طور معنیداری در مقایسه با تمام گروه های تیمار شده با عصاره آویشن شیرازی بالاتر بود (۰۵/۰P<).
جدول ۳-۱۳: تأثیر سطوح مختلف آویشن شیرازی و مدت زمان استفاده از آن بر میزان TBARS طی ذخیره سازی گوشت ران
| |
مدت زمان ذخیره سازی |
|
|
|
۱۸۰ روز
(TBARS ng/gr)
|
۱۲۰ روز
(TBARS ng/gr)
|
۶۰ روز
(TBARS ng/gr)
|
تیمارها* |
| ۹۱/۸±۵۶/۱۵۰a |
۶/۹±۹۷/۱۱۷a |
۹۱/۸±۳۷/۱۱۳a |
شاهد |
| ۹۱/۸±۱۵/۷۴bc |
۹۱/۸±۰۴/۵۵bc |
۹۱/۸±۹۲/۳۹b |
۵/۰ درصد آویشن شیرازی (۴۲ روز) |
| ۵۴/۹±۶۹/۵۰c |
۹۱/۸±۷۸/۴۲c |
۹۱/۸±۶۵/۲۹b |
۱ درصد آویشن شیرازی (۴۲ روز) |
| ۹۱/۸±۶۳/۸۶b |
۹۱/۸±۷۶/۶۹bc |
۵۴/۹±۵۹/۴۴b |
۵/۰ درصد آویشن شیرازی (۱۴ روز) |
| ۹۱/۸±۳۸/۷۵bc |
۹۱/۸±۸۱/۶۴bc |
۹۱/۸±۹۶/۳۶b |
۱ درصد آویشن شیرازی (۱۴ روز) |
| ۹۱/۸±۷۸/۸۱b |
۹۱/۸±۵۲/۶۲bc |
۹۱/۸±۱۸/۳۳b |
۵/۰ درصد آویشن شیرازی (۷ روز) |
| ۶/۹±۶۴/۹۷b |
۹۱/۸±۰۱/۷۳c |
۹۱/۸±۱۴/۴۴b |
۱ درصد آویشن شیرازی (۷ روز) |
| |
|
|
|
|
abc حروف غیر مشابه در هر ستون بیانگر وجود تفاوت معنیدار بین تیمارهای آزمایشی میباشد (۰۵/۰P<).
*تیمارها به ترتیب شماره عبارتند از: تیمار ۱- گروه شاهد (جیره پایه بدون استفاده از عصاره آبی آویشن شیرازی)، تیمار ۲- جیره پایه + ۵/۰ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از ابتدا تا پایان دوره پرورش، تیمار ۳- جیره پایه + ۱ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از ابتدا تا پایان دوره پرورش، تیمار ۴- جیره پایه + ۵/۰ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از روز ۲۸ تا پایان دوره پرورش، تیمار ۵- جیره پایه + ۱ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از روز ۲۸ تا پایان دوره پرورش، تیمار ۶- جیره پایه + ۵/۰ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از روز ۳۵ تا پایان دوره پرورش، تیمار ۷- جیره پایه +۱ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از روز ۳۵ تا پایان دوره پرورش.
نتایج مربوط به اثرات متقابل تیمار و زمان جهت تعیین میزان TBARS در طی ۶ ماه از ذخیره سازی در جدول ۳-۱۴ ارائه شده است، با توجه به نتایج به دست آمده، در تمام تیمارهای آزمایشی، روند افزایشی معنی داری در میزان اکسیداسیون چربی های گوشت ران مشاهده شد (۰۵/۰P<). اما این روند افزایشی در گروه تیمار شده با ۱ درصد عصاره آویشن شیرازی به مدت ۴۲ روز در مقایسه با تمام تیمارها معنیدار نبود ( ۰۵/۰P>).
جدول ۳-۱۴: اثرات متقابل تیمار و زمان بر میزان TBARS† تیمارهای آزمایشی مختلف طی مدت ذخیره سازی گوشت ران
|
TBARS
ng/g
|
زمان (روز) |
تیمارها* |
| ۹۱/۸±۳۷/۱۱۳b |
T60 |
|
| b60/9±۹۷/۱۱۷ |
T120 |
۱ |
| ۹۱/۸±۵۶/۱۵۰a |
T180 |
|
| ۹۱/۸±۹۲/۳۹b |
T60 |
|
| ۹۱/۸±۰۴/۵۵ab |
T120 |
۲ |
| ۹۱/۸±۱۵/۷۴a |
T180 |
|
| ۹۱/۸±۶۵/۲۹ |
T60 |
|
| ۹۱/۸±۷۸/۴۲ |
T120 |
۳ |
| ۵۴/۹±۶۹/۵۰ |
T180 |
|
| ۵۴/۹±۵۹/۴۴b |
T60 |
|
| ۹۱/۸±۷۶/۶۹ab |
T120 |
۴ |
| ۹۱/۸±۶۳/۸۶a |
T180 |
|
| ۹۱/۸±۹۶/۳۶b |
T60 |
|
| ۹۱/۸±۸۱/۶۴a |
T120 |
۵ |
| ۹۱/۸±۳۸/۷۵a |
T180 |
|
| ۹۱/۸±۱۸/۳۳b |
T60 |
|
| ۹۱/۸±۵۲/۶۲a |
T120 |
۶ |
| ۹۱/۸±۷۸/۸۱a |
T180 |
|
| ۴۱/۱۰±۱۴/۴۴b |
T60 |
|
| ۹۱/۸±۰۱/۷۳a |
T120 |
۷ |
| ۶/۹±۶۴/۹۷a |
T180 |
|
abحروف غیر مشابه در هر تیمار بیانگر وجود تفاوت معنیدار میباشد (۰۵/۰P<).
†تاثیر زمان بر میزان TBARS درگوشت به صورت مقایسه میانگینها در یک تیمار و ۳ زمان متفاوت انجام شد.
*تیمارها به ترتیب شماره عبارتند از: تیمار ۱- گروه شاهد (جیره پایه بدون استفاده از عصاره آبی آویشن شیرازی)، تیمار ۲- جیره پایه + ۵/۰ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از ابتدا تا پایان دوره پرورش، تیمار ۳- جیره پایه + ۱ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از ابتدا تا پایان دوره پرورش، تیمار ۴- جیره پایه + ۵/۰ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از روز ۲۸ تا پایان دوره پرورش، تیمار ۵- جیره پایه + ۱ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از روز ۲۸ تا پایان دوره پرورش، تیمار ۶- جیره پایه + ۵/۰ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از روز ۳۵ تا پایان دوره پرورش، تیمار ۷- جیره پایه +۱ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از روز ۳۵ تا پایان دوره پرورش.
نتایج به دست آمده از آزمایش حاضر نشان داد که اگرچه میزان TBARS در تمام تیمارهای آزمایشی در مقایسه با گروه کنترل کاهش یافت اما تنها استفاده از ۱ درصد عصاره آویشن شیرازی به مدت ۴۲ روز پایداری اکسیداتیو را در در گوشت ران ۶ ماه پس از کشتار و در طی ذخیره سازی باعث شد.
نتایج به دست آمده از پژوهش شهسواری و همکاران [شهسواری و همکاران ۱۳۸۷]. نشان داد که اسانس آویشن شیرازی در غلظت ۱/۰ درصد دارای اثر آنتیاکسیدانی معادل آنتیاکسیدانی سنتزی BHA در غلظت ۰۲/۰ درصد در روغن سویا بود. فعالیت آنتیاکسیدانی در این اسانس احتمالا مربوط به ترکیبات مونو ترپنی موجود در آنها است.
نتایج حاضر با نتایج به دست آمده از آزمایشهای محققینی چون کوئتز و هافمن مطابقت دارد. آنها گزارش کردند که مکمل کردن جیره جوجههای گوشتی با سطوح ۰ تا ۲۰۰ میلیگرم ویتامین E در کیلوگرم به مدت ۴۲ روز و همچنین ۲۱ روز، منجر به کاهش معنیداری در میزان TBARS در گروه های تیمار شده با ویتامین E در مقایسه با گروه شاهد شد و همچنین میزان TBARS در تمام تیمارهای آزمایشی در طی ۵ ماه ذخیره سازی گوشت افزایش یافت. آنها گزارش کردند که استفاده از ۱۰۰ میلیگرم ویتامین E به مدت ۴۲ روز و همچنین ۲۰۰ میلی گرم ویتامینE به مدت ۲۱ روز در جیره جوجههای گوشتی باعث حفاظت گوشت در برابر اکسیداسیون در مدت ۵ ماه ذخیره سازی شد. همچنین گزارش شده است که استفاده از ۱۶۰ واحد بین المللی از آلفاتوکوفرول در هفته آخر از دوره پرورش جوجههای گوشتی می تواند اکسیداسیون را در گوشت ران و سینه به تأخیر بیندازد ، که در مطابقت با نتایج آزمایش حاضر است.
همچنین در آزمایشی مشابه از گرائو و همکاران مکملسازی جیره با آلفاتوکوفرول استات به میزان ۲۲۵ میلیگرم بر کیلوگرم جیره توانست میزان شاخص TBA را در گوشت جوجههای گوشتی پس از زمانهای ۰، ۵/۳ و ۷ ماه بعد از انجماد به میزان معنیداری کاهش دهد.
بوتسوقلو و همکاران گزارش کردند که استفاده از ۱۰۰ میلی گرم اسانس پونه کوهی در کیلوگرم جیره بیشترین تاثیر را در کاهش میزان اکسیداسیون در گوشت ران در ۹ ماه ذخیره سازی نسبت به گروه شاهد داشت. بنابر گزارشات صورت گرفته، تیمول و کارواکرول موجود در اسانس این گیاه مسئول اصلی این فعالیت میباشند . همچنین استفاده از ۱ میلیلیتر پونه کوهی در جیره بره های پروراری باعث کاهش معنیداری در میزان MDA بعد از ۴ ماه ذخیره سازی گوشت شد . در حالیکه استفاده از آن در جیره جوجههای گوشتی تاثیری بر میزان pH گوشت در مقایسه با گروه شاهد نداشت .
…………………………………………………………………………………………………..
در آزمایشی دیگر بوتسوقلو و همکاران اثر مخلوطی از اسانس های گیاهی را بر عملکرد و اکسیداسیون چربیهای گوشت سینه و ران بررسی کردند. بر اساس نتایج به دست آمده اسانس توانست سرعت اکسیداسیون چربی ماهیچه را به میزان معنیداری کاهش دهد.
در مطالعه ای استفاده از ۶۰ میلیگرم بر کیلوگرم جیره از کنسانتره میوه انگور به طور معنیداری میزان TBARS را در مقایسه با گروه کنترل کاهش داد و همچنین باعث ثبات اکسیداتیو در گوشت در مدت ۶ ماه از ذخیره سازی گوشت شد اما تأثیر معنی داری بر میزان pH گوشت نسبت به گروه شاهد در ۲۴ ساعت بعد از کشتار نداشت . محققین نشان دادند که افزودن پودر برگ چای به جیره جوجههای گوشتی سبب کاهش میزان مالوندیآلدئید می شود . استفاده از ۷/۳ و ۵/۷ درصد برگ آویشن در جیره برهها ضمن افزایش میزان اکسیداسیون در تمام تیمارها در ۲۱ روز ذخیره سازی گوشت، تأثیر معنیداری را در رابطه با میزان TBARS در مقایسه با گروه شاهد نشان داد به گونه ای که هر دو سطح مکمل شده دارای کمترین میزانTBARS و گروه شاهد بیشترین میزان را بعد از ۲۱ روز ذخیره سازی به خود اختصاص دادند .
محمد امینی ۱۳۹۱ گزارش کرد که گیاهان دارویی آویشن باغی، زردچوبه و دارچین اثر معنیداری بر میزان پراکسیداسیون لیپیدها در ۳۰ و ۶۰ روز بعد از کشتار ندارند در حالیکه ۹۰ روز بعد از کشتار گیاهان دارویی اثر معنیداری بر میزان TBARS داشتند.در مطالعه ای اسانس دارچین در سطح ppm 1000 سطح مالون دی آلدئید را به طور معنیداری در سرم خون جوجههای گوشتی کاهش و فعالیت آنزیم های کاتالاز و گلوتاتیون پراکسیداز را افزایش داد و همچنین منجر به بهبود در کیفیت گوشت شد .
مکملسازی جیره جوجههای گوشتی به مدت ۴۲ روز با ۲۰۰ میلیگرم اسانس آویشن شیرازی در کیلوگرم باعث کاهش معنیداری در میزان TBARS در ۹۰ روز پس از ذخیره سازی گوشت در دمای ۲۰- درجه سانتی گراد شد [همدیه و همکاران، ۱۳۹۲]. همچنین در گزارشی از شعبانپور و همکاران [شعبانپور و همکاران، ۱۳۹۰] استفاده از عصاره آویشن شیرازی منجر به افزایش ماندگاری فیله ماهی قزل آلای رنگین کمان شد.
در مقابل یاسار و همکاران گزارش کردند که استفاده از پودر گیاهان مختلف در جیره جوجه های گوشتی در سطوح ۲۵/۰ تا ۵/۱ درصد تأثیری معنیداری بر غلظت سرمی مالوندیآلدئید در مقایسه با تیمار شاهد نداشت. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
همچنین در مطالعه ای دیگر مکملسازی جیره جوجههای گوشتی با آلفا توکوفرول تأثیر معنیداری بر اکسیداسیون گوشت در جوجههای گوشتی در طول مدت نگهداری به صورت منجمد نداشت .
تناقضهای موجود در این آزمایشها ممکن است به دلیل استفاده از روشهای مختلف برای تخمین اکسیداسیون لیپید باشد که معمولا براساس واکنش بین تیوباربیتوریک اسید و مالوندیآلدئید تحت حرارت و pH اسیدی است که باعث ایجاد یک ترکیب رنگی می شود. علاوه براین چند عامل بر واکنش پذیری TBA تأثیر دارد که از جمله آن میتوان به تشکیل مالوندیآلدئید و اشکال مختلف آن به صورت کمپلکس با سایر ترکیبات اشاره کرد. همچنین این نکته را نباید از نظر دور داشت که استفاده بسیار بالا از آنتیاکسیدانها نیز موجب یک اثر معکوس شده و خود موجب ایجاد پراکسیداسیون می شود و انتخاب یک دز مناسب از اسانس و عصارههای گیاهی جهت کاهش اکسیداسیون و افزایش ماندگاری در گوشت دارای اهمیت بسیار است.
با افزایش زمان نگهداری میزان TBARS در نمونه گوشت سینه و ران به طور قابل توجهی در تمام آزمایشها افزایش یافت. با افزایش زمان نگهداری شدت پراکسیداسیون در نمونههای گوشت افزایش پیدا می کند. از سویی با افزایش زمان نگهداری فعالیت سیستمهای آنتیاکسیدانی مانند سوپراکسید دسموتاز، گلوتاتیون پراکسیداز و کاتالاز کاهش مییابد. کاهش فعالیت این ترکیبات شدت پراکسیداسیون چربی را افزایش میدهد. در اثر فعالیت رادیکالهای آزاد پراکسیداسیون شدت یافته و در نهایت فسادپذیری را در گوشت افزایش میدهد که از شاخص های آن میزان TBARS میباشد.
۳-۴- تأثیر تیمارهای آزمایشی بر فلور میکروبی روده
۳-۴-۱- تأثیر تیمارهای آزمایشی بر فلور میکروبی روده در سن ۲۱ روزگی
با توجه به نتایج به دست آمده (جدول ۳-۱۲)، جمعیت گونه های میکروبی مورد مطالعه تحت تاثیر تیمارهای آزمایشی قرار گرفت، به طوری که جمعیت باکتری اشرشیاکلی به طور معنیداری در اثر استفاده از ۵/۰ و ۱ درصد عصاره آویشن شیرازی در مقایسه با گروه شاهد کاهش یافت ( ۰۵/۰P<). همچنین هر دو سطح از عصاره آویشن شیرازی منجر به افزایش معنیداری در جمعیت لاکتوباسیلوس در مقایسه با گروه شاهد شد (۰۵/۰P<).
جدول ۳-۱۵: تأثیرسطوح مختلف عصاره آویشن شیرازی بر جمعیت میکروبی ایلئومی در سن ۲۱ روزگی
| |
نوع جمعیت میکروبی |
|
|
|
لاکتوباسیلوس
(log10 CFU/g)
|
|
اشرشیاکلی
(log10 CFU/g)
|
تیمارها* |
| ۲۲/۶b |
|
۱۶/۶a |
۱ |
| ۶۷/۶a |
|
۵۷/۵b |
۲ |
| ۷۸/۶a |
|
۳۴/۵b |
۳ |
| ۰۶/۰ |
|
۰۸/۰ |
SEM |
| ۰۰۰۱/۰> |
|
۰۰۰۱/۰> |
P- value |
a b حروف غیر مشابه در هر ستون بیانگر وجود تفاوت معنیدار بین تیمارهای آزمایشی میباشد (۰۵/۰P<).
*تیمارها به ترتیب شماره عبارتند از: تیمار ۱- گروه شاهد (جیره پایه بدون استفاده از عصاره آبی آویشن شیرازی)، تیمار ۲- جیره پایه + ۵/۰ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از ابتدا تا پایان دوره پرورش، تیمار ۳- جیره پایه + ۱ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از ابتدا تا پایان دوره پرورش.
گزارش شده است که اسانس گیاه آویشن شیرازی از رشد همه میکروارگانیسمها به خصوص گونه های گرم منفی جلوگیری می کند . از جمله ترکیبات مهم در گیاه آویشن شیرازی کارواکرول میباشد که باعث تحریک رشد باکتری های لاکتوباسیلها شده که نقش مهمی در بهبود عملکرد پرنده دارد [Tschirch, 2000]. برخی محققین دریافتند که لاکتوباسیلوسها قادرند ترکیبات فنولی ( که از جمله ترکیبات موجود درآویشن شیرازی است) را جهت تأمین انرژی برای متابولیسم سلولی مورد سوخت و ساز قرار دهند [Garcia-Ruiz et al., 2008]. همچنین تیمول به دست آمده از آویشن باعث کاهش شمار باکتری های کلیفرم در شیرابه هضمی جوجههای گوشتی شد .
مکانیسم عمل ممکن است به گونه ای باشد که مواد فعال موجود در عصارههای گیاهی با نفوذ به ساختمان غشای باکتری های بیماریزا، سبب تغییر انتقال یون H+ و K+ در پروتئین ناقل غشاء شده و با اختلال در واکنشهای آنزیمی ATP سنتتاز، منجر به مرگ سلول خواهند شد .
۳-۴-۲- تأثیر تیمارهای آزمایشی بر فلور میکروبی روده در سن ۴۲ روزگی
نتایج به دست آمده از تاثیر سطوح مختلف و همچنین مدت زمان استفاده از عصاره آویشن شیرازی بر جمعیت دو گونه میکروبی ایلئومی در جدول ۳-۱۴ ارائه شده است. نتایج به دست آمده از تعیین جمعیت میکروبی بعد از ۴۲ روز آزمایش حاکی از آن است که استفاده از هر دو سطح ۵/۰ و ۱ درصد به مدت ۴۲ روز به طور معنیداری شمار باکتری های اشرشیاکلی را کاهش و باکتری های لاکتوباسیل را در مقایسه با گروه کنترل به افزایش داد ( ۰۵/۰P<). اما استفاده از هر دو سطح آن به مدت یک هفته و دو هفته تفاوت معنیداری را در شمار باکتری های مورد بررسی در مقایسه با گروه شاهد ایجاد نکرد (۰۵/۰P>).
جدول ۳-۱۶: تأثیر سطوح مختلف آویشن شیرازی و مدت استفاده از آن بر جمعیت میکروبی ایلئومی
در سن ۴۲ روزگی
| |
نوع جمعیت میکروبی |
|
|
|
لاکتوباسیلوس
(log10 CFU/g)
|
|
اشرشیاکلی
(log10 CFU/g)
|
تیمارها* |
| ۶۳/۶b |
|
۸۶/۶a |
۱ |
| ۰۲/۷a |
|
۲/۶bc |
۲ |
| ۲/۷a |
|
۱۵/۶c |
۳ |
| ۷۷/۶b |
|
۶۷/۶ab |
۴ |
| ۷۳/۶b |
|
۵۲/۶b |
۵ |
| ۶۹/۶b |
|
۶۷/۶ab |
۶ |
| ۷۳/۶b |
|
۶۹/۶ab |
۷ |
| ۰۳/۰ |
|
۰۴/۰ |
SEM |
| ۰۰۰۱/۰> |
|
۰۰۰۱/۰> |
P- value |
abc حروف غیر مشابه در هر ستون بیانگر وجود تفاوت معنیدار بین تیمارهای آزمایشی میباشد (۰۵/۰P<).
*تیمارها به ترتیب شماره عبارتند از: تیمار ۱- گروه شاهد (جیره پایه بدون استفاده از عصاره آبی آویشن شیرازی)، تیمار ۲- جیره پایه + ۵/۰ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از ابتدا تا پایان دوره پرورش، تیمار ۳- جیره پایه + ۱ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از ابتدا تا پایان دوره پرورش، تیمار ۴- جیره پایه + ۵/۰ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از روز ۲۸ تا پایان دوره پرورش، تیمار ۵- جیره پایه + ۱ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از روز ۲۸ تا پایان دوره پرورش، تیمار ۶- جیره پایه + ۵/۰ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از روز ۳۵ تا پایان دوره پرورش، تیمار ۷- جیره پایه +۱ درصد عصاره آبی آویشن شیرازی از روز ۳۵ تا پایان دوره پرورش.
گزارش شده است که مکمل کردن جیره جوجههای گوشتی با عصارههای گیاهی حاوی کارواکرول منجر به کاهش معنیداری در جمعیت باکتری های مضر به خصوص اشرشیاکلی خواهد شد .
همچنین مکمل کردن جیره با ۱/۰ درصد از عصاره آویشن منجر به کاهش معنیداری در جمعیت باکتری اشرشیاکلی و افزایش در جمعیت لاکتوباسیلوس در مقایسه با گروه شاهد شد . ترکیبات فنولیک اسانس آویشن به ویژه تیمول و کارواکرول می باشند که دارای خاصیت آنتی اکسیدانی است . این ترکیبات موادی هستند که نفوذ پذیری غشاء باکتریایی را تغییر میدهد و منجر به مرگ آنها میشوند. .
در مطالعه ای دیگر استفاده از سطوح ۱/۰ و ۵/۰ درصد از آویشن به طور معنیداری باعث کاهش شمار باکتری های اشرشیاکلی در مقایسه با گروه کنترل شد . همچنین افزودن ۵/۰ درصد پودر آویشن به جیره جوجه گوشتی به مدت ۶ هفته منجر به افزایش معنیداری در شمار باکتری های لاکتوباسیلوس و کاهش معنیداری در جمعیت باکتری اشرشیاکلی در مقایسه با گروه کنترل شد [اباذری و همکاران، ۱۳۹۱].یک ویژگی مهم اسانس ها و ترکیبات آنها خاصیت آب گریزی آنهاست که اسانس ها را قادر میسازد که لیپیدهای دیواره سلولی و میتوکندری باکتری ها را تجزیه کرده و ساختمان آنها را مختل کنند و نفوذ پذیری آنها را افزایش دهند. به طور کلی اسانس هایی که دارای قویترین خاصیت ضد میکروبی بر علیه عوامل بیماریزا هستند، شامل درصد بالایی از ترکیبات فنولی مانند کارواکرول، یوگنول و تیمول هستند [Farag et al., 1989; Dorman and Deans, 2008 Lambert et al.,
