۳h
۱۲h 12h
۲۴h
MAPK3
Auxin responsive protein
Protein kinase 
MAPK4
Actin2
شکل- ۳-۱ پروفایل بیان ژن­های Auxin- responsive protein، Protein kinase ، MPK3و MPK4 تحت تیمار خشکی با مانیتول ۲۰۰ میلی مولار در زمان­های ۰ (کنترل)، ۳، ۱۲ و ۲۴ ساعت در گیاهچه­های ۸ روزه رقم حساس به خشکی Okapi کلزا که RNA آن­ها توسط RT-PCR بررسی گردید. برای کنترل از ژن رفرنس Actin2 استفاده گردید.

Control
۳h
۱۲h 12h
۲۴h
MAPK3
Auxin responsive protein
Protein kinase 
MAPK4
Actin2
شکل- ۳-۲ پروفایل بیان ژن­های Auxin- responsive protein، Protein kinase ، MPK3و MPK4 تحت تیمار خشکی با مانیتول ۲۰۰ میلی مولار در زمان­های ۰ (کنترل)، ۳، ۱۲ و ۲۴ ساعت در گیاهچه­های ۸ روزه رقم مقاوم به خشکی Zarfam کلزا که RNA آن­ها توسط RT-PCR بررسی گردید. برای کنترل از ژن رفرنس Actin2 استفاده گردید.
نمودار-۳-۱: بیان نسبی mRNA ژن Protein kinase در گیاهچه­های ۸ روزه رقم Zarfam کلزا تحت تیمار خشکی با مانیتول ۲۰۰ میلی مولار در زمان­های ۰ (کنترل)، ۳، ۱۲ و ۲۴ ساعت: مقادیر با اکتین۲ (Actin2) مقایسه شده اند. داده­هــــا میانگـــین سه تکرار ± SE را نشان می­ دهند. اعداد با حروف لاتین متفاوت دارای اختلاف معنی­دار هستند .(P˂۰.۰۵)
نمودار-۳-۲: بیان نسبی mRNA ژن Protein kinase در گیاهچه­های ۸ روزه رقم Okapi کلزا تحت تیمارخشکی با مانیتول ۲۰۰ میلی مولار در زمان­های ۰ (کنترل)، ۳، ۱۲ و ۲۴ ساعت: مقادیر با اکتین۲ (Actin2) مقایسه شده اند. داده­هــــا میانگـــین سه تکرار ± SE را نشان می­ دهند. اعداد با حروف لاتین متفاوت دارای اختلاف معنی­دار هستند (P˂۰.۰۵).
۳-۱-۲ بررسی بیان ژن MAPK4 تحت اثر تنش خشکی در گیاه کلزا (B.napus)
در این مطالعه، در گیاهچه­های (Seedlings) کلزا رقم اکاپی (حساس به خشکی)، بیان ژن MAPK4 نسبت به کنترل (زمان صفر) به­ طور معنی­داری افزایش یافت. به­ طوری­که بیان آن با گذشت زمان افزایش یافته و ماکزیمم بیان آن ۱۲ ساعت پس از شروع تیمار بوده و کمترین بیان را بعد از کنترل در ۳ ساعت نشان داد. با این حال در رقم زرفام (مقاوم به خشکی)، بیان ژن MAPK4 نسبت به زمان کنترل کاهش معنی­داری داشته و در طی۱۲ ساعت کمترین بیان را نشان داد.
نمودار-۳-۳: بیان نسبی mRNA ژن MAPK4 در گیاهچه­های ۸ روزه رقم Zarfam کلزا تحت تیمار خشکی با مانیتول ۲۰۰ میلی مولار در زمان­های ۰ (کنترل)، ۳، ۱۲ و ۲۴ ساعت: مقادیر با اکتین۲ (Actin2) مقایسه شده اند. داده­هــــا میانگـــین سه تکرار ± SE را نشان می­ دهند. اعداد با حروف لاتین متفاوت دارای اختلاف معنی­دار هستند (P˂۰.۰۵).
نمودار-۳-۴: بیان نسبی mRNA ژن MAPK4 در گیاهچه­های ۸ روزه رقم Okapi کلزا تحت تیمار خشکی با مانیتول ۲۰۰ میلی مولار در زمان­های ۰ (کنترل)، ۳، ۱۲ و ۲۴ ساعت: مقادیر با اکتین۲ (Actin2) مقایسه شده اند. داده­هــــا میانگـــین سه تکرار ± SE را نشان می­ دهند. اعداد با حروف لاتین متفاوت دارای اختلاف معنی­دار هستند (P˂۰.۰۵).
۳-۱-۳ بررسی بیان ژن MAPK3 تحت اثر تنش خشکی در گیاه کلزا (B.napus)
در این پژوهش، در گیاهچه­های (Seedlings) کلزا رقم اکاپی (حساس به خشکی)، بیان ژنMAPK3 نسبت به کنترل (زمان صفر) به­ طور معنی­داری افزایش یافت. به­ طوری­که بیشترین میزان بیان را در ۲۴ ساعت و کمترین بیان را بعد از کنترل در ۱۲ساعت نشان داد. همچنین در رقم زرفام (مقاوم به خشکی)، بیان ژنMAPK3 نسبت به زمان کنترل افزایش معنی­داری داشته و در ۳ ساعت بیشترین بیان و در طی ۱۲ ساعت کمترین بیان را نشان داد.
نمودار-۳-۵: بیان نسبی mRNA ژن MAPK3 در گیاهچه های ۸ روزه رقم Zarfam کلزا تحت تیمار خشکی با مانیتول ۲۰۰ میلی مولار در زمان­های ۰ (کنترل)، ۳، ۱۲ و ۲۴ ساعت: مقادیر با اکتین۲ (Actin2) مقایسه شده اند. داده­هــــا میانگـــین سه تکرار ± SE را نشان می­ دهند. اعداد با حروف لاتین متفاوت دارای اختلاف معنی­دار هستند (P˂۰.۰۵).
نمودار-۳-۶: بیان نسبی mRNA ژن MAPK3 در گیاهچه­های ۸ روزه رقم Okapi کلزا تحت تیمار خشکی با مانیتول ۲۰۰ میلی مولار در زمان­های ۰ (کنترل)، ۳، ۱۲ و ۲۴ ساعت: مقادیر با اکتین۲ (Actin2) مقایسه شده اند. داده­هــــا میانگـــین سه تکرار ± SE را نشان می­ دهند. اعداد با حروف لاتین متفاوت دارای اختلاف معنی­دار هستند (P˂۰.۰۵).
۳-۱-۴ بررسی بیان ژنAuxin responsive protein تحت اثر تنش خشکی در گیاه کلزا (B.napus)
در این مطالعه، در گیاهچه­های (Seedlings) کلزا رقم اکاپی (حساس به خشکی)، بیان ژن Auxin responsive protein نسبت به کنترل (زمان صفر) به­ طور معنی­داری افزایش یافت. پس از شروع تیمار، بیان این ژن به­تدریج بالا رفته به­ طوری­که بیشترین میزان بیان را در ۲۴ ساعت نشان داد. با این حال در رقم زرفام (مقاوم به خشکی)، بیان ژن Auxin responsive protein نسبت به زمان کنترل کاهش معنی­داری داشته و پس از شروع تیمار، بیان این ژن به­تدریج کاهش یافته به­ طوری­که در ۱۲ ساعت کمترین بیان را نشان داده و در نهایت در طی ۲۴ ساعت بیان آن افزایش یافت.
نمودار-۳-۷: بیان نسبی mRNA ژن Auxin responsive protein در گیاهچه­های ۸ روزه رقم Zarfam کلزا تحت تیمار خشکی با مانیتول ۲۰۰ میلی مولار در زمان­های ۰ (کنترل)، ۳، ۱۲ و ۲۴ ساعت: مقادیر با اکتین۲ (Actin2) مقایسه شده ­اند. داده­هــــا میانگـــین سه تکرار ± SE را نشان می­ دهند. اعداد با حروف لاتین یکسان فاقد اختلاف معنی­دار هستند (P˂۰.۰۵).
نمودار-۳-۸: بیان نسبی mRNA ژن Auxin responsive protein در گیاهچه­های ۸ روزه رقم Okapi کلزا تحت تیمار خشکی با مانیتول ۲۰۰ میلی مولار در زمان­های ۰ (کنترل)، ۳، ۱۲ و ۲۴ ساعت: مقادیر با اکتین۲ (Actin2) مقایسه شده ­اند. داده­هــــا میانگـــین سه تکرار ± SE را نشان می­ دهند. اعداد با حروف لاتین یکسان فاقد اختلاف معنی­دار هستند (P˂۰.۰۵).
۳-۲ بررسی نتایج حاصل از آزمایشات فیزیولوژیکی
۳-۲-۱ بررسی اثر تنش خشکی بر میزان فعالیت آنزیم گایاکول پر­اکسیداز (GPX) درگیاه کلزا
نمودارهای (۳-۹) و (۳-۱۰) نتایج حاصل از فعالیت آنزیم GPX را در ریشه و اندام هوایی گیاهان کلزا ارقام اکاپی (حساس به خشکی) و زرفام (مقاوم به خشکی) شاهد و تیمار شده نشان می­دهد. طبق این نتایج، اعمال تنش خشکی با مانیتول ۲۰۰ میلی مولار موجب افزایش معنی­­دار این پارامتر در ریشه گیاهان کلزا رقم زرفام و موجب کاهش در ریشه گیاهان کلزا رقم اکاپی گردیده است. به­ طوری­که در رقم زرفام در طی ۲۴ ساعت بیشترین و در رقم اکاپی در طی ۲۴ ساعت کمترین فعالیت آنزیم مشاهده شده است. همچنین بر اساس این نتایج، اعمال تنش خشکی موجب افزایش معنی­­دار این پارامتر در اندام هوایی گیاهان کلزا ارقام زرفام و اکاپی گردیده است. به­ طوری­که بعد از شروع تیمار، فعالیت آنزیم به­تدریج افزایش یافته و در هر دو رقم، بیشترین میزان فعالیت آنزیم در طی ۲۴ ساعت مشاهده شد.
نمودار ۳-۹: تغییرات فعالیت آنزیم GPX در ریشه گیاه کلزا ارقام Zarfam و Okapi تحت تنش خشکی. بارها نشانگر ± SE می­باشد. اعداد با حروف لاتین متفاوت، نشان دهنده اختلاف معنی­دار در بین تیمارهای هر کدام از ارقام به­تنهایی هستند (P˂۰.۰۵).
نمودار ۳-۹: تغییرات فعالیت آنزیم GPX در اندام هوایی گیاه کلزا ارقام Zarfam و Okapi تحت تنش خشکی. بارها نشانگر ± SE می­باشد. اعداد با حروف لاتین متفاوت، نشان دهنده اختلاف معنی­دار در بین تیمارهای هر کدام از ارقام به­تنهایی هستند (P˂۰.۰۵).
۳-۲-۲ بررسی اثر تنش خشکی بر میزان فعالیت آنزیم آسکوربات پراکسیداز(APX) درگیاه کلزا
نتایج حاصل از فعالیت آنزیم APX در ریشه و اندام هوایی گیاهان شاهد و تنش یافته در نمودارهای (۳-۱۰)و (۳-۱۱) نشان داده شده است. طبق نتایج حاصله، اعمال تنش خشکی با مانیتول ۲۰۰ میلی مولار در گیاه کلزا موجب افزایش قابل توجهی در میزان فعالیت APX در ریشه و اندام هوایی ارقام زرفام و اکاپی گردیده است. به­ طوری­که در هر دو رقم زرفام و اکاپی، در طی ۱۲ ساعت پس از آغاز تیمار در ریشه و پس از ۲۴ ساعت در اندام هوایی، بیشترین میزان فعالیت آنزیم مشاهده شد.
نمودار ۳-۱۰: تغییرات فعالیت آنزیم APX در ریشه ارقام Zarfam و Okapi تحت تنش خشکی. بارها نشانگر ± SE می­باشد. اعداد با حروف لاتین متفاوت، نشان دهنده اختلاف معنی­دار در بین تیمارهای هر کدام از ارقام به­تنهایی هستند (P˂۰.۰۵).
نمودار ۳-۱۱: تغییرات فعالیت آنزیم APX در اندام هوایی ارقام Zarfam و Okapi تحت تنش خشکی. بارها نشانگر ± SE می­باشد. اعداد با حروف لاتین متفاوت، نشان دهنده اختلاف معنی­دار در بین تیمارهای هر کدام از ارقام به­تنهایی هستند .(P˂۰.۰۵)
۳-۲-۳ بررسی اثر تنش خشکی بر میزان فعالیت آنزیم کاتالاز(CAT) درگیاه کلزا
نمودارهای (۳-۱۲) و (۳-۱۳) نتایج حاصل از فعالیت آنزیم CAT را در ریشه و اندام هوایی گیاهان کلزا ارقام اکاپی (حساس به خشکی) و زرفام (مقاوم به خشکی) شاهد و تیمار شده نشان می­دهد. بر اساس نتایج بدست آمده، اعمال تنش خشکی با مانیتول ۲۰۰ میلی مولار موجب افزایش معنی­­دار این پارامتر در ریشه ارقام زرفام و اکاپی گردیده است. به­ طوری­که در هر دو رقم زرفام و اکاپی در طی ۳ ساعت بیشترین میزان فعالیت آنزیم مشاهده شده است. همچنین بر اساس این نتایج، اعمال تنش خشکی موجب افزایش معنی­­دار این پارامتر در اندام هوایی رقم زرفام گردیده، به­ طوری­که بعد از شروع تیمار، فعالیت آنزیم به­تدریج افزایش یافته و بیشترین میزان فعالیت آنزیم در طی ۳ ساعت مشاهده شد. با این حال، در اندام هوایی رقم اکاپی تغییر قابل ملاحظه­ای نسبت به کنترل مشاهده نشد.
نمودار ۳-۱۲: تغییرات فعالیت آنزیم CAT در ریشه ارقام Zarfam و Okapi تحت تنش خشکی. بارها نشانگر ± SE می­باشد. اعداد با حروف لاتین متفاوت، نشان دهنده اختلاف معنی­دار در بین تیمارهای هر کدام از ارقام به­تنهایی هستند .(P˂۰.۰۵)
نمودار ۳-۱۳: تغییرات فعالیت آنزیم CAT در اندام هوایی گیاه کلزا ارقام Zarfam و Okapi تحت تنش خشکی. بارها نشانگر ± SE می­باشد. اعداد با حروف لاتین متفاوت، نشان دهنده اختلاف معنی­دار در بین تیمارهای هر کدام از ارقام به­تنهایی هستند .(P˂۰.۰۵)
۳-۲-۴ بررسی اثر تنش خشکی بر میزان مالون­دی­آلدهید (MDA) درگیاه کلزا
نتایج حاصل از بررسی میزان MDA در نمودار­های (۳-۱۴) و (۳-۱۵) منعکس شده است. طبق نتایج بدست آمده از اندازه ­گیری MDA، اعمال تنش خشکی با مانیتول ۲۰۰ میلی مولار موجب کاهش معنی­­دار این پارامتر در ریشه گیاهان کلزا رقم زرفام و موجب افزایش در ریشه گیاهان کلزا رقم اکاپی گردیده است. به­ طوری­که در رقم زرفام در طی ۳ ساعت کمترین و در رقم اکاپی در طی ۱۲ ساعت بیشترین فعالیت آنزیم مشاهده شده است. همچنین بر اساس این نتایج، اعمال تنش خشکی موجب افزایش معنی­­دار این پارامتر در اندام هوایی رقم زرفام و موجب کاهش قابل توجهی در رقم اکاپی گردیده است. به­ طوری­که در رقم زرفام، بعد از شروع تیمار میزان MDA به­تدریج افزایش یافته و در طی ۱۲ ساعت به بیشترین مقدار خود رسید. با این وجود، کمترین میزان MDA در اندام هوایی رقم اکاپی در طی ۳ ساعت مشاهده شد.
نمودار ۳-۱۴: تغییرات میزان MDA در ریشه گیاه کلزا ارقام Zarfam و Okapi تحت تنش خشکی. بارها نشانگر ± SE می­باشد. اعداد با حروف لاتین متفاوت، نشان دهنده اختلاف معنی­دار در بین تیمارهای هر کدام از ارقام به­تنهایی هستند .(P˂۰.۰۵)