دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم
دانشکده علوم قرآنی آمل
پژوهش پایانی کارشناسی ارشد
علوم قرآن مجید
موضوع:
بررسی روش تفسیری آیت الله سید علی اکبر قرشی در تفسیر احسن الحدیث
استاد راهنما:
دکتر سید عبدالله اصفهانی
نگارنده:
منوچهر قدم زاده فرد
تابستان ۹۳

دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم
دانشکده علوم قرآنی آمل
پژوهش پایانی کارشناسی ارشد
علوم قرآن مجید
موضوع:
بررسی روش تفسیری آیت الله سید علی اکبر قرشی در تفسیر احسن الحدیث
استاد راهنما:
دکتر سید عبدالله اصفهانی
نگارنده:
منوچهر قدم زاده فرد
تابستان ۹۳
تقدیم به
حضرت محمد مصطفی(صلی الله علیه وآله وسلم) و اهل بیت( علیهم السلام) و جمیع مفسران و اساتید کتاب آسمانی و قرآن پژوهان و پدرو مادرم که مرا به فراگیری قرآن تشویق کردند.
تقدیر و تشکر
شکر و سپاس از آن خداست که مرا توفیق عطا فرمود تا پروژه را به پایان برسانم. از استاد فاضل و اندیشمند جناب آقای دکتر اصفهانی به عنوان استاد راهنما که همواره نگارنده را با سعه ی صدر، مورد لطف و عنایت خود قرارداده اند، کمال تشکر را دارم.
همچنین از آیت الله سید علی اکبر قرشی و فرزندش سید مهدی قرشی که پذیرای زحمات این پروژه شدند، تشکر می کنم.
جا دارد از برادر زنم آقای محمد علی بابایی و همسر فدا کار و دلسوزم که با صبر و حوصله و با تحمل امورات زندگی، موجبات تسریع در کار پروژه را فراهم نمودند، از صمیم دل قدر دانی کنم.
چکیده
قرآن یکی از مهم ترین عوامل اساسی در تکامل و رشد همه جانبه انسان ها می باشد، بنابراین فهم قرآن از اهمیّت ویژه‌ای بر خوردار است. منابع تفسیری از جمله موارد در این راستا به شمار می آید؛ تفسیر احسن الحدیث نیز بر این اساس در اختیار عموم قرار گرفته است. از این رو، پژوهش حاضر تحت عنوان « بررسی روش تفسیری آیت الله سیدعلی‌اکبر قرشی در تفسیر احسن الحدیث» با روش کتابخانه‌ای به همراه توصیف و تحلیل و با هدف بررسی این اثر تفسیری، در چهار فصل تنظیم؛ و به «مسأله تحقیق» پاسخ داده شد. در فصل اول به ذکر تحقیق کلیات و مفهوم شناسی پرداختیم، و در فصل دوم روش‌های تفسیری احسن الحدیث؛ نخست به حقیقت تفسیر در لغت و اصطلاح پرداخته و شاخصه‌های تفسیر کامل را بیان نمودیم؛ و در فصل سوم گرایش‌های تفسیری احسن الحدیث بررسی شده است؛ و در فصل چهارم به نتایج کلّی پژوهش اشاره شده و پشنهادهای لازم ارائه گردید.

کلید واژه ها: قرآن، روایت، تفسیر، مفسِّر، روش، گرایش، أحسن الحدیث.
مقدمه :
قرآن به عنوان جامع ترین و کامل ترین کتاب آسمانی است که در اسلام در درجه اول اهمیت از نظر عقیدتی، اخلاقی و سیره ی عملی قرار دارد. در این راستا یکی از ابزار فهم دقیق و عمیق قرآن ، تفسیر قرآن می باشد که مد نظر مسلمین قرار گرفته است. چرا که خود قرآن دستور به تامل در آیات قرآن را داده است. با تبیین آن و بهره مند شدن از قرآن است که زمینه ی سعادت در عرصه های زندگی مادی و فراهم نمودن توشه ی سفر آخرت و سعادت ابدی فراهم می شود. به طوری که احکام عبادی و قوانین اجتماعی که بر گرفته از این سفره ی گسترده ی آسمانی می باشد ، شاهد عینی بر این مدعاست. امروزه شاهد هستیم که وجود مفسران عالی مقام و دست به قلم، نعمت بزرگ الهی بر جامعه مسلمین است. یکی از این عزیزان مفسر احسن الحدیث است که با احساس مسئولیت از هیچ کوششی برای زکات علم خود دریغ نورزیده،به طوری که امروزه شاهد اثر احسن الحدیث از این مفسِّر والا مقام هستیم.
اینجانب از سال اول دانشجویی مقطع کارشناسی با حضور در جلسات تفسیر قرآن آن مفسر گرانقدر علاقمند به مفاهیم والای قرآن شدم و الان تقریباباگذشت ۲۵ سال، توفیق یافتم تاپژوهشی در این اثر تفسیری را سر لوحه تحقیق خود قرار دهم و با کسب اجازه از محضر سید علی اکبر قرشی، همه توان خویش را مصروف این مهم نمایم. از خداوند برای بازگو نمودن حقایق موجود در این تفسیر استعانت و مدد خواستارم.
فصل اول: کلیات و مفهوم شناسی
بخش اوّل: کلیات تحقیق:
۱- ۱-۱ بیان مسأله :
یکی از شیوه های ترویج دانش و تلاش در تعمیق آن ، شناسایی نخبگان علمی آن دانش است. زیرا پیشرفت دانش و اهتمام نسبت به دانشمندان و فرهیختگان ، همانا اهتمام در خصوص دانش محسوب می شود. در این راستا بیان ویژگی های فردی مفسران قرآن ، بیان مکانت اجتماعی ، فرهنگی و علمی ایشان و شناساندن ویژگی ها و توانایی ها ی تفسیر مفسران از اهمیت ویژه ای برخوردار است. از آن جا که این اهداف در خصوص سید علی اکبر قرشی در تفسیر احسن الحدیث برای مجامع علمی، دین پژوهان و قرآن پژوهان آن طور که شایسته است، شناسانده نشده است، از این رو کنکاش از شخصیت علمی ایشان ونقدو بررسی ویژگی های تفسیر آًحسن الحدیث مسأله اصلی این پژوهش به شمار می رود.
۱-۱- ۲ سوال اصلی:
سوال اصلی تحقیق عبارت است از :
شناسایی شخصیت، مکانت علمی و روش تفسیری سید علی اکبر قرشی در تفسیر احسن الحدیث.
۱-۱-۳ سوالات فرعی :
۱ – مفسر محترم این تفسیر از چه شخصیت فردی ، اجتماعی ، فرهنگی و علمی برخوردار است؟
۲ – روش‌های تفسیری مفسّر در تفسیر احسن الحدیث چگونه است؟ (پدیدارشناسی روش تفسیری أحسن الحدیث)
۳ – گرایش‌های تفسیری مفسّر أحسن الحدیث چیست؟ (پدیدارشناسی گرایش‌های تفسیر أحسن الحدیث)
۱-۱- ۴ فرضیه‌های تحقیق :
۱ – به نظر می رسد مفسر از توانایی شخصیتی و علمی ویژه ای برخوردار باشد. از این‌رو همه‌ی تولیدهای عالمانه مفسر نیز از توانایی بالفعل و قوّت ویژه ای برخوردار باشد.