۲۰۰۸

۸۲۰

۸۲۴

۲۰۰۹

۱۰۰۰

۱۰۵۰

۲۰۱۰

۸۶۰

۸۷۰

۲۰۱۱

۳-۴ وضعیت زمین شناسی
استان مازندران از لحاظ عملیات نظامى به سه منطقه تقسیم مى شود :
قسمت شرقى : بابل و سارى که انتهاى دره طالار را تحت پوشش دارد و بر راه آهن قائم شهر نیز مسلط است.
قسمت غربى : انتهاى شمالى گردنه ى چالوس را پوشانیده و بندر مهم نوشهر را تحت پوشش خود دارد.
قسمت مرکزى : که بر نوشهر آمل و دره هراز حاکمیت خواهد داشت.بنابراین در این منطقه سه دهلیز و سه معبر مهم واقع گردیده است که حفاظت و دفاع از آن لازم است طرح ریزى جامع گردد.

شرایط جغرافیایى و زمین شناسى استان مازندران در گذشته , به تبعیت از فعالیت نیرو‌هاى داخلى و خارجى زمین, پیشروى و پسروى دریا‌هاى قدیمى و فرسایش , امکان تشکیل در رسوبات تمام دوران زمین شناسى را فراهم کرده است. قدیمى ترین سنگ‌هاى این استان از نوع سنگهاى شیستى دوران پر کامبرین است آثارى از این سنگها در ارتفاعات شهرستانهاى بهشهر , نور , نوشهر, چالوس نیز وجوددارد. رسوبات دوران مزوزوئیک که عمدتا از نوع سازه‌هاى آهکى لار , ماسه سنگ و شیل شمشک تشکیل شده اند , به صورت نوار پیوسته اى از شرق تا غرب استان گسترش دارند.
سازند لار با سن ژوراسیک بالائی( مالم) دارای ترکیب آهکی دارای ضخامت‌های زیاد می باشد. بخش بالایی آن دولومیت می باشد. درکرتاسه زیرین سازندآهکی تیزکوه تشکیل شده و در پلئوسن کنگلومرای فجن در بخش جنوبی – مرکزی چهارگوش با گسترش کم تشکیل شده است.در ترسیری توده‌های آذرین اسیدی و حد واسط در غرب و جنوب غرب منطقه چهارگوش نفوذ نموده اند. برروی سازند زیارت سازند کرج با سه عضو شیل تحتانی توف میانی و توف فوقانی قرار دارد. اشته که در بخش جنوبی و جنوب غربی چهارگوش گسترش دارد. سازند کند نیز در بخش جنوبی رخنمون دارد. در کوارترنری فعالیت آتشفشانی دماوند باعث خروج گدازه‌های اولیوین بازالت تراکی آندزیت شده و پادگانه‌های آبرفتی و رسوبات جوان دوران چهارم نیز در قسمت شمالی چهارگوش فوق مشاهده می گردد. در نقشه زمین شناسی ساری، تکتونیک شدید در بخش شمالی البرز نشان داده شده و شکستگیها و جابجائی‌های مختلفی وجود دارد. در این چهار گوش سازندهای پرکامبرین تا عصر حاضر مثل چهارگوش آمل دارای رخنمون می باشد، در این چهارگوش توده‌های نفوذی رخنمون کمی داشته و در جنوب شرقی نقشه فوق یک توده کوارتزدیوریت- کوارتز مونزونیت بیرون زدگی کوچکی دارد. شیست گرگان و سازند کهر به پرکامبرین تعلق داشته و در شمال شرقی نقشه و در جنوب شرقی کیاسر رخنمون دارد. در این چهارگوش سری رسوبات کامبرین اعم از دولومیت سلطانیه- سازند باروت- سازند طایگون- سازند لالون دیده شده و به طور هم شیب با یکدیگر در تماسند این سازندها در جنوب شرقی نقشه رخنمون کوچکی دارند. سازند میلا بطور دگرشیب بر روی سازند لالون قرار داشته و در جنوب شرقی و شرق مرکز نقشه دیده می گردد. سازند خوش ییلاق در شرق و شمال شرق کیاسر رخنمونش قابل توجه بوده و سازند چیرود نیز در گوشه جنوب شرقی نقشه و در جنوب گسل میلا قرار دارد. سازند مبارک که به کربنیفر تعلق دارد و در شمال تراست با دله( شمال شرق کیاسر) بر روی سازند خوش ییلاق و در زیر سازند درود قرار دارد. سازندهای درود و روته در پرمین تشکیل شده سازند درود از ماسه سنگ، شیل، سنگ آهک و کوارتزیت و سازند روته از سنگ آهک و سنگ آهک دولومیتی تشکیل یافته این سازندها در جنوب شرقی نقشه و در چندین نقطه رخنمون دارند. سازند الیکا باترکیب سنگ آهک، سنگ آهک دولومیتی و دولومیت تشکیل شده که در پهنه جنوبی نقشه دارای رخنمون‌های وسیعی است. سازند شمشک که در تمام نیمه جنوبی نقشه رخنمون داشته و رنج سنی آن از تریاس فوقانی تا آخر ژوراسیک تحتانی می باشد. بزرگترین ذخایر ذغالسنگ البرز در سازند شمشک در این نقشه شناخته شده است. بر روی این سازند، سازند دلیچای با سن ژوراسیک میانی قرار داشته و بر روی سازند دلیچای سازند لار با سن ژوراسیک فوقانی قرار دارد این سازند در نقشه ساری در مرکز شمال شرقی نقشه و از نکاء تا شرق بهشهر کشیده شده است. در کرتاسه زیرین سنگهای آهکی دولومیتی، آهک و دولومیت، گچ، بازالت، دیاباز رخنمون داشته که برروی آنها سازند تیز کوه بطوردگرشیب قرار دارد و رخنمون کوچکی مربوط به آن است. در سنوزوئیک سیکل کاملی از رسوبگذاری در نقشه ساری دیده شده که در پلئوسن سازند ماسه سنگی و کنگلومرائی فجن ودر پالئوسن فوقانی و ائوسن زیرین آهک و آهک مارنی سازند زیارت و درائوسن زیرین می باشد.
۳-۴-۱ وضعیت خاک شناسی
نقشه ۳- ۱: نقشه مطالعات خاکشناسی نیمه تفصیلی و اجمالی غرب استان مازندران – علمده مازندران، ماخذ : سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، ۱۳۳۴
۳-۴-۲ وضعیت منابع آب
حـوضه آبریزتجن در شمـال ایـران- استان مازندران و در شهـرستان سـاری در مـوقعیت جغرافیـایی(۵۳ درجـه و ۷ دقیقه) الی(۵۳ درجه و ۴۲ دقیقه) طول شرقی و (۵۳ درجه و ۵۶ دقیقه) الـی (۳۶ درجه و ۱۷ دقیقه)عرض شمالی قرار دارد. این منطقه از ۵ دهستان و ۷۷ آبادی تشکیل شده که این روستاها اکثرا دارای تیپ کوهستانی هستند. دهستـان‌ها شامل بنافت، فـریم و بندرج در بخش دودانگه شهرستان ساری با ۴۰ آبادی و دهستـان سورتچی در بخش چهـاردانگه ساری با ۲۳ آبادی و دهستان پشت کـوه از تـوابع شهرستـان شهمیـرزاد از استـان سمنـان با ۱۴ آبـادی می باشد. مهمترین راه‌های ارتبـاطی حوضه عبارتند از: جاده ساری-کیاسر به فولاد محله سمنان، جاده ساری-سد شهید رجایی به دودانگه و جاده ساری-قائم شهر و پل سفید به بنافت دودانگه .آب و هوای منطقه حوضه آبریز تجن: بـر اسـاس مطالعات گـروه هـواشنـاسی میـانگین سـالانه دامنه شبانه روزی دما در ایستگاه افراچال معادل۳/۱۴ درجه سانتیگراد می باشد و بر همین اساس مقادیر ماکزیمم و مینیمم مطلق دمـا در همین ایستگـاه بـه تـرتیب در دی ماه با ۳/۱۰ و در مرداد ماه ۲/۴۱ درجـه سـانتیگراد بـه ثبت رسیده اسـت. بـا استفـاده از اطـلاعـات بـارندگی و درجه طـراوت در ایستگاه معرف محدوده طرح و تلارم و افراچال نوع اقلیم به روش دومارتن نیمه مرطوب تـا مرطوب سرد و بـر اساس روش امـبرژه مشتمل بر اقلیم‌های نیمه مرطوب سـرد معتدل مرطوب سرد است.
منابع آب مورد بهره برداری در حوضه آبریز تجن : بـرآورد کـل منابع آب قابل استحصال که بخشی از آن بهره براداری می شود، در حوضه آبریز در سال به شرح زیر است :
الف) آب‌های سطحی ۳۸۰ میلیون متر مکعب ب) آب‌های زیرزمینی ۹۹ میلیون متر مکعب ج) بارندگی موثر ۱۲۵ میلی متر در سطح کشت.
مهم‌ترین شاخه‌های اصلی تجن : ۱) شـاخه چهاردانگه: یکی از شاخه‌های اصلی و مهم رودخانه تجن است که بعد از الحاق به شاخه دودانگه رودخانه تجن را یه وجود می آورد. مسیر جریان رودخانه چهاردانگه از شرق و جنوب شـرقی بـه طرف غـرب و شمـال غربی است و در نهـایت در محلی بـه نام تاکام به شاخه دودانگه ملحق می شود و رودخانه تجن را به وجود می آورد. ۲) شاخه دودانگه: مهمترین شاخه رودخانه تجن است که در بخش میانی قسمت جنوبی و تـا حدودی جنـوب غـربی رود اصلی جریـان دارد. دو سـرشاخه اصلی رودخانه دودانگه عبارتند از سفید رود در جنوب و جنوب شرق حوضه و شیرین رود در جنوب غربی آن. ۳) شـاخه لاجیـم: از شـاخه‌های مهم رودخـانـه تجن است کـه حوضـه آن بخش غـربی و جنوب غربی حـوضه تجن را تشکیل می دهد. شاخه غربی رود لاجیم رود و استان است و در محلی به نام و استان به رودخانه دودانگه می ریزد. ۴) شاخه زارم رود(ظالم رود یا گرم رود): یکی از شـاخه‌های اصلی و پـرآب تجن است کـه کاملا در شرق و شمـال شـرقی حوضه قراردارد. مهمترین شاخه‌های این شاخه بندبن شاخه علی تنگه، شاخه ارم، شاخه آب سیاه است. رودخـانه تجن پس از دریـافت آب سرشـاخه‌های اصلی و فرعی خود وارد دشت تجن شده و پس از طی مسافتی حدود ۳۰ تا ۳۵ کیلومتر از جنوب به شمال(۱۷۰تا۱۸۰ کیلومتر) از ابتدای حوضه در محلی به نام فرح آباد به دریای خزر می ریزد. منابع آلوده کننده رودخانه تجن: الف) شهری و روستایی: همجواری اکثر قریب به اتفاق روستاها و مراکز جمعیتی حوضه بـا رودخـانه‌ها و منـابع آب‌های جـاری موجب گردیده است تا متاسفانه این مجـاری بـا ارزش بـه کـانون‌های اصلی دفـع فاضلاب‌های انسانی و محل تخلیه زبـاله‌های خـانگی و کشاورزی تبدیل شوند. ب) آلودگی کشاورزی: مراقبت‌های ویژه در بخش کشاورزی نیـازمند مصرف مقـادیر بسیاری از انواع کودهای شیمیایی و سموم دفع آفات نباتی می باشد و مصرف این مواد موجب آلودگی منابع آب‌های جاری و زیرزمینی مناطق مختلف می گردد که نه تنها بر روی منابع آب‌های جاری و آبزیان تاثیر نامطلوب برجای گذارد بلکه کل حیات منطقه را بـا خطر جدی مواجه می نماید. ج) آلـودگـی صنعتی و معـدن: عمـده‌ترین واحـد آلـوده کننـده ایـن منطـقه شـرکت صنـایع چـوب وکـاغذ مازندران می باشدکـه سهم عظیمی درآلوده کـردن آب وهـوای منطقه دارد.
موقعیت جغرافیایی سد شهید رجایی (تنگه سلیمان): سد شهید رجایی(تنگه سلیمان) بـر روی رودخانه دودانگه از سرشاخه‌های رودخانه تجن مـازنـدران و در دامنه‌های شمالی سلسله جبـال البـرز و در محـل تنگه آهکـی موسوم به سلیمان تنگه در میان روستاهای افراچـال (دربالادست) و لولت(در پاین دست) احـداث شده و فاصله این محل از دهانه تجن در کناره دریای خزر ۷۰ کیلومتر می باشد. شاخه دودانگه رودخانه تجن مازندران از ارتفاعات کوه‌های سیـاه کوه و تـروا سرچشمه گـرفته و پس از تلـاقی بـا تعدادی از شاخه‌ها فرعی به نام سفید رود، لنگر رود از جنوب شـرقی به شمال غربی جریان و در نهـایت پس از عـبور از محـل تنگه سلیمـان و پیـوستن شـاخه‌های فـرعی دیگر بـه نـام لاجیم و چهاردانگه به دریای مازندران در محل کـردخیل تخلیه می شود.
مشخصات فنی سد شهید رجایی: از نوع بتنی دو قوسی با ارتفاع ۱۲۸ متر از کف پی، تاج سد ۴۲۵ متر، عرض تاج سد ۵ متر، پی سد ۱۶ متر، حداکثر رقوم آب ۴۷۳ متر. پیشرفت عملیات اجرایی سد شهید رجایی عملیات اجرایی این سد در تاریخ ۱۲/۶/۱۳۷۰ آغاز و در سال ۱۲/۶/۱۳۷۵ به اتمام رسید. با اجرای این سد آب زراعی ۵۲ نفر درهکتار اراضی محدود طرح تامین ۲۹۱ هزار هکتار بهبود و ۱۹ هزار هکتار توسعه و تامین آب ۴ هزار هکتار اراضی دشت ناز می شود و علاوه برآن تامین آب منابع در محدوده شهرستان ساری افزایش پتانسیل آب زیرزمینی، تامین قسمتی از آب شرب شهرستان ساری و تولید ۵/۱۳ مگاوات برق و کاهش سیلاب به منظور جلوگیری از خسارات سیل از دیگر اهداف اجرای سد مذکور می باشد. واحدهای عمرانی سد شهید رجایی اراضی زیر پوشش سد شهید رجایی حد فاصل سیاه رود در شرق می باشد که به علت شرایط خاص وبه منظور تسریع اجرای آن توسط پیمان کاران مختلف شبکه آبیاری و زهکشی به ۴ واحـد عمرانی تقسیم گـردیده است. واحد عمرانی شماره ۱ در سـال ۱۳۷۱ شروع و در سـال ۱۳۷۵ بـه اتمـام رسید. واحـد عمرانی شمـاره ۲ و۳ در سال ۱۳۷۲ شـروع و در سـال ۱۳۷۶ به اتمام رسید. واحد عمرانی شماره ۴که سطحی معادل ۱۶ هزار هکتار را در ساحل راست تجن تحـت پوشش قرارداد بـا مشارکت بـانک جهانی در نیمه اول ۱۳۷۴ اجـرا شد و در سال ۱۳۷۷ به اتمام رسید.
نقشه ۳- ۲: عکس ماهواره ای سد شهید رجایی، ماخذ: عکس‌های هوایی
۳-۵ موقعیت جغرافیایی شهرستان ساری
شهرستان ساری در ناحیه مرزکی استان مازندران بین ۳۵ درجه و ۵۸ دقیقه تا ۳۶ درجه و ۵۰ دقیقه عرض شمالی و ۵۲ درجه و ۵۶ دقیقه تا ۵۳ درجه و ۵۹ دقیقه طول شرقی از نصف النهار گرینویچ واقع شده است. این شهرستان از سمت شمال به دریای خزر و شهرستان میاندورود، جنوب به رشته کوه‌های البرز و استان سمنان، شرق به شهرستان میاندورود و از غرب به شهرستان‌های جویبار، قائم شهر و سوادکوه محدود می شود. شهرستان ساری با ۳۲۴۸/۴ کیلومتر مربع وسعت حدود ۱۳/۷ درصد کل مساحت استان را به خود اختصاص داده است. این شهرستان دارای ۴ نقطه شهری، ۶ بخش و ۱۵ دهستان می باشد. جمعیت شهرستان ساری بر اساس آخرین سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۰ حدود ۴۷۸۳۷۰ نفره با ۱۴۵۴۱۰ خانوار بوده است که از کل جمعیت این شهرستان، ۶۲/۶ درصد شهری (۲۹۹۵۲۶ نفر) و و ۳۷/۴ درصد روستایی (۱۷۸۸۴۴ نفر) می باشند (سرشماری نفوس و مسکن، ۱۳۹۰).
نقشه ۳- ۳: نقشه تقسیمات کشوری استان مازندران، ۱۳۹۱
نقشه ۳- ۴: نقشه تقسیمات سیاسی شهرستان ساری، استان مازندران
۳-۵-۱ موقعیت جغرافیایی روستای افراچال
روستای افراچال در استان مازندران، ۳۵ کیلومتری جنوب غربی شهرستان ساری، بخش کلیجان رستاق، دهستان تنگه سلیمان با مختصات، ۳۶ درجه و ۱۴ دقیقه و ۶ ثانیه شمالی و ۵۳ درجه و ۱۴ دقیقه و ۳۲ ثانیه شرقی قرار دارد..جمعیت این طبق آخرین سرشماری دارای ۹ خانوار و ۳۱ نفر جمعیت ثابت (سرشماری نفوس و مسکن استان مازندران، ۱۳۹۰) و ۵۰۰ نفر و ۱۰۰ خانوار (گزارش غیررسمی ادارت محلی) می باشد.
نقشه ۳- ۵: نقشه موقعیت جغرافیایی روستای افراچال
نقشه ۳- ۶ : نقشه راه‌های روستای افراچال، ماخذ : عکس‌های هوایی
نقشه ۳- ۷: نقشه ماهواره ای روستای افراچال، ماخذ : عکس‌های هوایی
نقشه ۳- ۸: نقشه ترکیبی ماهواره ای و راه‌های روستای افراچال، ماخذ : عکس‌های هوایی
۳-۶ اطلاعات روستای افراچال
۳-۶-۱ وجه تسمیه نام روستا
این روستا که در دامنه رشته کوه البرز واقع شده است به علت وجود درختان فراوان افرا و آب زیاد به این نام معروف شد. چون در این منطقه مراتع وعلفزار فراوان وجود داشت و دامداران در فصل پاییز وزمستان دامهای خود را به این محل می آوردند (آب ودرخت زیاد) به این نام مشهور شد. چون نسبت به روستای پرکوه که در ارتفاع بسیار زیاد واقع است این محل پایین تر بود و درخت افرا در اینجا زیاد است ا فراچال نامیده شد. در حال حاضر اگر مردم اجازه دهند که درختان محل بصورت خودرو رشد کنند و آنها را قطع نکنند یکی از درختانی که بسیار زیاد ؛دراین محل رشد ونمو می کند افرا می باشد می توان نتیجه گرفت که وجه تسمیه افراچال با درخت افرا مناسبت دارد.البته موارد دیگری هم ذکر شده است که در این مجال نمی­گنجد.
۳-۶-۲ مردم روستا
میگویند مردم این محل در اصل از اهالی پرکوه هستند که برای کار کشاورزی در شالیزار این منطقه به این روستا می آمدند و چون فاصله ی این محل تا شالیزار کم بود وآنها ناچار بودند روزهای زیادی در این زمینه کار کنند لذا به مرور زمان در همین محل ساکن شدند و در فصل تابستان که هوای پرکوه بسیار خنک بود به آنجا می رفتند ؛.البته قرابت ونزدیکی که اکنون در بین مردم پرکوه و افراچال وجود دارد موید این مطلب است.البته عده ای از مردم هم که از شهرهای دیگر به اینجا آمدند و آب فراوان و زمینهای حاصلخیز آن را مشاهده کردند در همین جا مقیم شدند.