بخش اول: ماهیت خدمات
۲-۱ مقدمه
تا سال‌های نزدیک، بازاریابی ویژه کالاها و فرآورده‌های عینی بود. اما امروزه مباحث مدیریت و بازاریابی خدمات در امور گوناگون سازمان‌های مختلف نظیر بانک، بیمه، گمرک بهداشت و درمان، آموزش و پرورش و حتی تولید و صنعت به طور جدی مطرح‌شده‌اند. جامعه‌ای که در تلاش برای توسعه سیاسی و اقتصادی است،‌ خدمات سالم، سازنده و پویا و بالنده‌ای را می‌طلبد که تنها از طریق حرکت های جمعی و روش‌های علمی و سیستمی و بر اساس آموزش، مشاوره و تحقیق به طور مستمر حمایت و هدایت نیروهای روشنفکر و مدیران ارشد و همکاری و همدلی با کارکنان امکان‌پذیر است. در سال‌های کنونی رشد فزاینده خدمات به‌صورت یکی از روندهای اصلی در دنیا درآمده است. به‌عنوان مثال در ایالات متحده آمریکا به سبب افزایش ثروت احساس به داشتن زمان بیشتر برای تفریح و پیچیده‌تر شدن محصولات که نیاز به ارائه خدمات خاص دارد، نظام اقتصاد مبتنی بر خدمات^[۶] رشد زیادی نموده است. سازمان‌های خدماتی بیش از ۷۴ % تولید خالص داخلی را به وجود می‌آورند. اگرچه مشاغلی که خدمات را ارائه می‌کردند، در آمریکا به بیش از ۵۵% نمی‌رسید، این سازمان‌ها بیش از ۷۹% نیروی شاغل را در اختیار داشتند. نظام خدمات جهانی سازمان‌های خدماتی دارای رشد بیشتری هستند و بیش از یک چهارم ارزش تجارت بین‌المللی را تشکیل می‌دهند. در واقع انواع گوناگونی از صنایع خدماتی وجود دارند (بانکداری، بیمه،‌ ارتباطات، حمل و نقل و سرگرمی) که در کشورهای پیشرفته در سراسر دنیا بیش از ۶۹% نظام اقتصادی را تشکیل می‌دهند.(هنکوف.۱۹۹۴: ۶۰-۴۸)

دلایل عمده‌این رشد عبارت‌اند از:
۱- پیشرفت در دانش های فنی پیچیده که خود خدمات طراحی،‌ ساخت و نگهداری بیشتری می‌طلبد.
۲- افزایش در درآمد سرانه مردم که دست‌ها را در هزینه‌های تفریحی مانند رفتن به مسافت‌ها
۲-۲ ماهیت خدمات
اکثر خدمات ملموس و فیزیکی در برگیرنده تعدادی عنصر خدمتی به‌عنوان بخشی از عرضه محصولات می‌باشند. سپردن پول نزد بانک و یا هتل‌ها یک مثال کلاسیک در این زمینه هستند، چون درحالی‌که اتاق‌ها یک نوع ارائه خدمت می‌باشند، مشتریان غذا صرف کرده‌اند و از بوفه‌های هتل استفاده می‌کنند.
بخش اعظم مصداق‌های بحث ما در ارتباط با خدمات خالص است: خدمات خالص به‌عنوان فعالیت‌های غیر ملموس و مزایایی که خواسته‌های مشتریان را بدون تملک محصول برآورده می‌کند، تعریف می‌گردد. این تعریف شامل خدماتی از قبیل بیمه نامه ها کارگزاری سهام و بانکداری و … است. تأکید ما بر خدمات خالص تعمداً انجام می‌گیرد تا از طریق خصوصیات ویژه خدمات به گونه‌ای درک گردد که بتوان فعالیت‌های بازاریابی را بهتر انجام داد. (داگلاس.۲۰۰۰: ۲۰۷) در شکل ۱-۲ ماهیت خدمات به نحو مناسبی توضیح داده‌شده است.(پالمر.۲۰۰۰: ۲)
چوب
اثاثیه
آموزش
تعمیر ساختمان
چوب
رستوران
صابون
عطر
مسافرت با هواپیما
مشاوره مدیریت
ملموس
ناملموس
شکل (۲-۱): پیوستار کالا و خدمات
شکل ۱-۲ یک طیف (پیوستار) خدمات- کالاها را ارائه می‌کند که روشی برای مشاهده تفاوت‌ها و موارد مشابه بین کالاها و خدمات است. شکل مذکور بیانگر این است که اکثر محصولات هم دارای عناصر خدمتی و هم دارای جزئی کالایی هستند.
۲-۳ تعریف خدمات
تعریف کردن خدمات دشوار است. به طور مثال حجم فزاینده نرم‌افزارهای کامپیوتری را که به سرعت گسترش می‌یابند، در نظر بگیرید. این سوال مطرح می‌شود که آیا نرم‌افزار محصول است یا خدمت؟ بین صاحب نظران به طور فراوان ای تعاریف متفاوت وجود دارد. یکی از دانشمندان بازاریابی (کاتلر و آرمسترانگ.۲۰۰۵: ۶۶۰) بر این باور است که خدمت عبارت است از «منفعت یا فعالیتی نامحسوس و لمس نشدنی که یک طرف به طرف عرضه می‌کند و مالکیت چیزی را به دنبال ندارد» در تعریف دیگری(کاتلر.۱۹۸۶: ۲۲۸-۲۲۷) اشاره گردیده که خدمت می‌تواند به‌عنوان وظیفه غیر عینی و غیر ملموس تعریف شود که نیازهای مصرف‌کننده کالاهای مصرفی و صنعتی را برآورده می‌کند، زمانی که به گونه‌ای کارآمد جهت بخش‌های جداگانه بازارهای هدف، ارائه آن توسعه یافته و توزیع گشته باشد.(کاتلر.۲۰۱۱: ۲۲۸-۲۲۷)
اندیشمندان دیگر بر این معتقدند که «خدمت عبارت است از کلیه فعالیت‌های اقتصادی که ستاده آن به‌عنوان یک سازه یا محصول فیزیکی نبوده و به هنگام تولید مورد استفاده قرار می‌گیرد و ارزش افزوده‌ای به اشکال مختلف (آسایش، سرگرمی، بموقع بودن، سلامتی یا راحتی) ارائه می‌کند که اساساً برای خرید اولیه منفعت ناملموس دارند (برین. ۱۹۸۷: ۵۸-۵۰) آدریان پارلما بر این باور است که خدمت عبارت است از تولید اساساً هر منفعت نامحسوس که یا به خودی خود و یا به‌عنوان جزء بااهمیت یک کالای ملموس مورد استفاده قرار می‌گیرد و از طریق اشکال مختلف مبادله، نیاز مشتری مشخص را ارضا می‌کند.(پالمر.۲۰۰۷)
۲-۴ طبقه‌بندی خدمات
خدمات را می‌توان به روش‌های مختلفی تقسیم کرد. اولین روش تقسیم خدمات بر اساس منشأ ایجاد آن است. آیا منشأ ایجاد خدمت، انسان است یا ماشین؟ خدمات ماشینی بسته به اینکه خودکار باشند یا نیازمند نظارت افراد ماهر یا نیمه ماهر، متفاوت‌اند. خدمات انسانی نیز از نظر اینکه توسط افراد ماهر، نیمه ماهر یا حرفه‌ای انجام شوند، باهم فرق دارند. در شکل ۲-۲ انواع مختلف خدمات ماشینی و انسانی آمده است.( کاتلر و آرمسترانگ.۱۳۸۹: ۸۰۹)
شکل (۲-۲): انواع فعالیت‌های خدماتی
بعضی از خدمات،‌اما نه تمام آن‌ها، مستلزم حضور مشتری است. ارائه خدمات دندانپزشکی مستلزم حضور مشتری است،‌ اما تعمیر اتومبیل به حضور مشتری نیازی ندارد. آرایشگران برای مطبوع و خوشایند کردن محیط ارائه خدمت، مغازه‌های خود را تزئین می‌کنند و ضمن پخش موسیقی ملایم، با مشتریان خود گفتگو نیز می‌کنند.
خدمات از نظر اینکه برطرف کننده نیازهای شخصی یا نیازهای غیرشخصی باشند نیز با یکدیگر فرق می‌کنند. بین مقدار وجوهی که پزشکان بابت ارائه خدمات پزشکی از بیماران خصوصی مطالبه می‌کنند با مبلغی که بر اساس قرارداد از کارکنان شرکت‌ها وصول، تفاوت وجود دارد. در این‌گونه موارد،‌ ارائه کنندگان خدمات نیز در تهیه برنامه‌های خود در بازارهای شخصی و غیرشخصی تفاوت قائل می‌شوند.
و آخر اینکه، اهداف ارائه کننده خدمات می‌تواند انتفاعی یا غیرانتفاعی باشند و مالکیت آن خصوصی یا عمومی که این خصوصیات تنوع در نوع مؤسسات خدماتی را در پی دارد. برای مثال، برنامه‌های بازاریابی یک بیمارستان خصوصی با برنامه‌های بازاریابی یک بیمارستان خیریه،‌ اختلاف خاصی دارد.
۲-۵ رابطه با مشتری در سازمان‌های خدماتی
گرون روسی بر این باور است که در تحقیقات بازاریابی خدمات تأکید اصلی باید بر ادراک مصرف‌کننده از خود خدمت باشد.(گروس.۲۰۰۷) روابط بین سازمان‌های خدماتی و مشتریان آن‌ها اغلب نزدیک و مداوم در این شرایط ارائه کنندگان خدمت که درصددند مشتریان را از رقبایشان بربایند، نیاز به داشتن یک محصول (خدمت) کاملاً متمایز و برتر دارند. همچنین مصرف‌کنندگان خدمات فعلی نیاز دارند که با مزایا و منافع ملموس پاداش داده شوند. هدف ایجاد رابطه با مشتری به این خاطر است (است) که فروش خدمات جدید آسان‌تر صورت گیرد. با تداوم داشتن زمانی که شما یک خدمت را به مشتریان عرضه می‌کنید آن‌ها به توصیه های شما اعتماد بیشتری خواهند داشت. از همه اینها گذشته برای همه ما پذیرش سبک آرایش جدید یا شیوه نوین سرمایه‌گذاری از اشخاصی که آن‌ها را دوست داشته و به آن‌ها احترام می گذاریم آسان‌تر خواهد بود. وظیفه شرکت خدماتی ایجاد رابطه مداوم و در حال توسعه با مشتریان است. به گونه‌ای که مصرف‌کنندگان در مقابل جاذبه‌های خدمات رقبا مقاومت کرده و دوباره برای خرید مراجعه نمایند.(داگلاس.۲۰۰۰)
۲-۶ مفهوم جدید خدمت به مشتری
مفهوم خدمت به مشتری شامل تغییراتی گسسته است و دیگر بخش کوچکی در ساختمان مرکزی شرکت به ارائه خدمت اختصاص ندارد. اندیشمندان برای این باورند که شرکت‌ها و سازمان‌ها باید به عوامل غیر محسوس و غیر ملموس یعنی خدمات به‌اندازه کالاها و عوامل محسوس و حتی بیش از آن‌ها توجه کنند. برای مثال تئودور لویت می‌گوید: «ما چیزی به‌عنوان صنایع خدماتی نداریم بلکه همه صنایع و رشته‌های گوناگون،‌ فعالیتی خدماتی هستند که اندازه و اجزای خدمات آن‌ها کمتر و یا بیشتر از دیگران می‌شوند.(لویت.۱۹۹۲)
رضایت مشتری باکیفیت محصول و خدمات رابطه‌ای تنگاتنگ دارد. در این سال‌ها بسیاری از شرکت‌ها برنامه‌هایی را به نام مدیریت کیفیت جامع^[۷] به اجرا در می‌آورند و هدف این است که پیوسته کیفیت محصولات، خدمات و فرآیندهای بازاریابی را بهبود بخشند. کیفیت محصول بر عملکرد آن اثر مستقیم دارد،‌ بنابراین موجب افزایش رضایت مشتری می‌گردد.(کاتلر و آرمسترانگ.۱۳۹۰: ۲۳)
موجود و بالقوه نقشی بر عهده دارند. شغلی که به طور سنتی «خدمت به مشتریان»‌ نامیده می‌شود، پیچیده‌تر از سفارش گرفتن، پس گرفتن محصولات مرجوعی، یا پاسخگویی به شکایت‌هاست. بر اساس این نگرش: خدمت به مشتریان شامل کلیه اموری است که شرکت به‌منظور جلب رضایت مشتریان و کمک به آن‌ها برای دریافت بیشترین ارزش از محصولات یا خدماتی که خریداری کرده‌اند، انجام می‌دهد. این تعریف جامع، همه چیز را در بر می‌گیرد. از طراحی محصولی که نگهداری آن ساده است تا کمک به مشتریان برای دور انداختن محصولی که دیگر استفاده اولیه ندارد. توجه کنید که محصول یا خدمت اصلی^[۸] که به بازار عرضه می‌شود در تعریف مذکور منظور نشده است. هر چیزی که اضافه بر محصول فیزیکی عرضه و موجب تفکیک محصول از محصولات رقبا می‌شود، خدمت به مشتریان محسوب می‌گردد. واژه ارزش افزوده^[۹] در بازاریابی نشان دهنده موارد اضافه شده به محصول است که ارزش آن محصول را برای مشتریان بالاتر می‌برد. در جدول ۱-۲ با ذکر مثال نشان داده‌شده است که چگونه می‌توان با ارائه خدمات به مشتریان ارزش افزوده ایجاد کرد.(روستا.۱۳۹۱: ۲۲۳-۲۲۵)
جدول (۲-۱): افزودن ارزش افزوده با ارائه خدمات به مشتریان

الف- شاخصهای دینداری: به نظر کلاک و استاک در همه ادیان دنیا به رغم تفاوتهایی که در جزئیات دارند عرصه‌های مشترک نیز وجود دارد که دین‌داری در آنها متجلی می‌شود. این عرصه‌ها که می‌تواند آنها را ابعاد مرکزی دین‌داری به حساب آورد عبارتند از :
۱- بعد اعتقادی (باورهای دینی) شامل، باورهایی که انتظار می‌رود پیروان آن دین بدانها اعتقاد داشته باشند.
۲- بعد مناسکی (اعمال دینی) شامل اعمال دینی مشخص همچون عبادت، نماز، شرکت در آیین‌های دینی خاص، روزه گرفتن و …. است که انتظار می‌رود پیروان هر دین آن را به جای آورند.
۳- بعد تجری (عواطف دینی)، ناظر به عواطف، تصورات و احساسات مربوط به داشتن رابطه با جوهری ربوبی همچون خدا یا واقعیتی غایی یا اقتدار متعالی است.
۴- بعد فکری (دانش دینی) مشتمل بر اطلاعات و دانسته‌های مبنایی در مورد معتقدات هر دین است که پیروان باید آنها را بدانند
۵- بعد پیامدی (آثار دینی) ناظر به اثرات باورها، اعمال، تجارب و دانش دینی در زندگی روزمره پیروان است(Glock and Stark, 1965:20 -21).
ب- شاخصهای جنسیتی: سه شاخص زیر از مهمترین این شاخصها به شمار میروند.
- زن سنتی
- زن مدرن
- زن مذهبی
به علت سهولت فهم پایان نامه و همبستگی مطالب تعریف این شاخصها و شاخصهای فرعی جنسیتی دیگر را به بخش (۴-۳-۲) وامیگذاریم.
ج- شاخصهای رضایت از زندگی: شاخصهای رضایت از زندگی را بر اساس نظریات ‹اندروز› و ‹وایتی› که رضایت فرد را بازتاب مجموع رضایت وی در زمینه های گوناگون تبیین نمودهاند (اینگلهارت، ۱۳۷۳، ص۲۴۳) و بر پایه پیمایشهای انجام گرفته به صورت زیر تقسیم میکنیم:
رضایت از سلامتی
رضایت از وضع مالی
رضایت از زندگی خانوادگی
رضایت از موقعیت شغلی
رضایت از محیط اجتماعی
رضایت از شانس و اقبال
۳-۴-۲-۴- شاخص امنیت سازنده: این شاخص از ۴ شاخص ۱) حرفه پدر ۲) تحصیلات پدر ۳) تحصیلات مادر ۴) تحصیلات خود فرد، تشکیل یافته و معرف امنیت جانی و اقتصادی در طول شکلگیری شخصیت است
۳-۵- روش تجزیه و تحلیل داده ها
به منظور تجزیه و تحلیل داده ها میبایست به پرسشها و فرضیات تحقیق و نبز سطوح سنجش و تاثیرگذار علی متغیرها توجه داشت. زیرا هر روش آماری دادههایی را در سطح معینی از اندازه گیری طلب میکند. “دواس” معتقد است که سه عامل بر نحوه تحلیل داده ها موثر است:

تعداد متغیرهای تحقیق
سطح سنجش متغیرها
استفاده از داده ها برای مقاصد توصیفی یا استنباطی(دواس، ۱۳۷۷، ص ۱۵۶)

بر این اساس، برای تجزیه و تحلیل داده های بدست آمده در این تحقیق از روش های آمار توصیفی و استنباطی استفاده گردیده است. به گونهای برای توصیف یکایک متغیرها از جداول فراوانی، درصد، درصد معتبر، میانگین و انحراف معیار استفاده شده است. از طرفی برای یررسی ارتباط میان متغیرهایی که در سطح سنجش ترتیبی قرار دارند از آزمون گاما (Gamma) بهره گرفته شده است. متغیرهایی که در سطح اسمی قرار دارن از آزمون آماری کایدو(خی دو)، (Chi-Square) بهره گرفته شده است. در مواردی که متغییرهای تحقیق به صورت فاصلهای و نسبی قرار داشتند از روش همبستگی پیرسون (Pearson Correlation) استفاده شده، همچنین برای یررسی بارهای عاملی و تقلیل داده ها به چند عامل، از تحلیل عامل (Factor Analysis) کمک گرفته شده است.
۳-۶- مراحل تجزیه و تحلیل داده ها
با توجه به مدل تحلیلی اینگلهارت(بخش ۲-۳-۳-۱) مراحل تحلیل خود را در این قسمت شرح میدهیم. در این پایان‌نامه به دلیل محدودیت‌های آماری کل فعالیت را به دو قسمت مهم (آنگونه که بتواند برای ما راه‌گشا باشد) تقسیم نموده و سعی در تطبیق این نظریه می‌نماییم.
الف-تطبیق مدل عمومی اینگلهارت بر ارزشها و نگرشهای ایرانیان
که این قسمت نیز خود به چند مرحله و چند شکل مختلف انجام میشود:
۱- تولید شاخص و سنخ‌های ارزشی مادی/ فرامادی شامل: تعریف و تحلیل ‌عامل و مقایسه میان کشورها (فعالیت‌های ۲و۳و۴) و تلاش برای نشان دادن تطبیق پذیری این شاخص‌ها با نگرشهای ایرانیان(مطالعه مقطعی). در بخش ۴-۱ به این قسمت میپردازیم.
۲- آزمون مقطعی مدل تحلیلی- نظری اینگلهارت: این قسمت را با مقایسه زمینه های اقتصادی-اجتماعی و متغیرهای امنیت سازنده با درصد فرامادیون (پیمایش ۷۹) انجام میدهیم (آزمون فرضیه اینگلهارت، به این صورت که انسانهایی که از شاخص امنیت سازنده بالاتری برخوردارند نگرشهای فرامادی بیشتری نسبت به دیگران دارند). در بخش ۴-۲ به این قسمت میپردازیم.
۳- آزمون تطبیق مدل تحلیلی - نظری اینگهارت بر ایران طی سالهای (۱۳۸۲ – ۱۳۵۳).
در این بخش نیز به دلیل محدودیت‌های آماری به دو شیوه مختلف این تطبیق صورت می‌گیرد.
الف) به دلیل انجام گرفتن فعالیت‌های ۲، ۳، ۴ و تطبیق شاخص‌ها در قسمت اوّل، فعالیت‌های ۵ و ۶و ۹ را برای رسیدن به نتایج چارچوب اصلی نظریه انجام می‌دهیم.
ب) به علت عدم وجود اطلاعات دقیق و کافی در قسمت ۵ (عدم وجود آمار در مورد سنخ‌های ارزشی با توجه به شاخص‌های اینگهارت در طی ۳۰ سال اخیر) از روش زیر استفاده می‌نماییم به این صورت که نگرشهای همبسته با سنخهای ارزشی کشف می ‌شوند (مطالعه مقطعی) و سپس تغییرات این نگرشها طی سالهای ۵۳-۸۲ با تغییرات در اوضاع اقتصادی و امنیتی و شاخصهای رشد اقتصادی مقایسه می‌شود. در واقع برای تطبیق طولی، فعالیت دهمی نیز به مدل اینگهارت اضافه می‌شود به این صورت که «۱۰: سنجش تغییرات ارزشها و نگرشهای همبسته با سنخ‌های ارزشی طی سالهای ۵۳ تا ۸۲» و در نهایت فعالیتهای ۱ و ۷ و ۱۰ برای آزمون تطبیقپذیری با یکدیگر مقایسه میشوند. البته در این قسمت هم میتوانیم از بحث امنیت سازنده و زمینه های اقتصادی اجتماعی و تغییرات آنها طی این مدت جهت پربار نمودن و مستدل نمودن بحث استفاده نماییم.
در نهایت با کنار هم قرار دادن قسمت الف و ب میتوانیم روش خود را در این قسمت مورد ارزیابی مجدد قرار دهیم (زیرا میبایست نتایج حاصل از دو قسمت تشریح شده مشابه باشد) در بخش ۴-۳ به این قسمت میپردازیم.
ب- مدل ابتکاری
در این شیوه به صورتی ابتکاری کل مدل تحلیلی اینگلهارت را میتوان به صورت مقطعی بر ارزشها و نگرشهای ایرانیان تطبیق داد و آن هم به این صورت که از داده های مربوط به استانهای مختلف ایران و مقایسه آنها استفاده نمود (شبیه به تحقیقی که اینگلهارت برای کشورهای مختلف اروپایی انجام داده است). به علت نیاز به انسجام، توضیح این مرحله را به بخشهای بعدی موکول میکنیم. در بخش ۴-۴ به این قسمت میپردازیم.
فصل چهارم
تجزیه و تحلیل داده ها
مدل تحلیلی
به سبب ایجاد انسجام, مدل اینگلهارت و مدل تحلیلی تحقیق را مروری دوباره میکنیم.
مدل تحلیلی- نظری اینگلهارت در کتاب تحول فرهنگی در جوامع پیشرفته صنعتی

قرض الحسنه یا انفاق برتر
یک یاز اعمال خوب و پسندیده در اسلام که انفاق درتمامی مذاهب وفوق اسلامی تاکید برآن شده قرض الحسنه است که کراراً‌در قرآن و از سوی ائمه معصومین علیع السلام نیز تاکید گردیده است .
« واقر ضوالله قرضاً حسناً » ^[۶۲]
قرض الحسنه به برادران دینی قرض دادن به خداست .
« من ذاالذی یقرض الله قرضاً‌حسناً‌فیضعفه له و له اجر کریم » ^[۶۳]
قرض پاداش بزرگ و چند برابر دارد .
« لاکفرن عنکم سیاتکم » ^[۶۴]
قرض گناهان را پاک می کند .
پیامبر اسلام می فرماید:
کسی که برادر مسلمانش از وضع نابسامانی خود پیش او شکایت برد ولی به او قرض ندهد بعد خداوند روزی که نیکوکاران را پاداش می دهد او را از بهشت محروم می سازد .^[۶۵]
موارد مصرف صدقه و انفاق
روزی گروهی از مومنان نزد امیر مومنان علی علیه السلام رسیدند و گفتند ای امیر المومنین خوبست که ین اموال را منظور بیت المال بین روسای قبایل و اشراف ، تقسیم کنی و آنها را بر ما در سهمیه ترجیح دهید تا اینکه کارها روبراه شود‌، آنگاه بهتر از گذشته ، روش های دلالانه خود را در تقسیم مساوی و عادلانه ،درمیان مردم در اجرا میکنی .
حضرت علی فرمودند :‌
ل وای بر شما به من پیشنهاد می کنید حال که ولی سرپرست اهل اسلام شده ام پیروزی را با ظلم و ستم بخواهیم ، نه بخدا تا شب و روز هست ومادامی که ستاره در آسمان می بینیم این کار را نخواهم کرد. بخدا اگر این اموال از ان‌خودم بود آنرا میان آنها بالسویه تقسیم می کردم ،‌چه رسد بهاینکمه مال ، مال آنهاست .
راوی می گوید :‌
امام ساکت شد و حرف نزد وپس از یک سکوت طولانی سرش را بلند کردو فرمود :‌اگر کسی در میان شما مال و ثروتی دارد ،‌پس بپرهیزید از فساد و تبهکاری ، پس بدرستی که بخشیدن مال به غیر مستحق ، اسراف و تبذیر است ، این بخشش صاحبش رادرمیان مردم نامدار ودر پیش خدا خوار و پست می گرداند.
و هیچ کس مالش رادر غیر حق و مستحق آن قرار نداد ، مگر اینکه خداوند قدردانی آنها از او را حرام می گرداند واحترام به درستی آنها برای او نخواهد بود واگر اندکی از آنها با او باشند ، از کسانی که برای او اظهار سپاسگذاری می کنند بخاطر چاپلوسی و تملق و دروغ گوئی آنان است و اگر روزی کفش بپای رفیقانش (‌که به آنها کمک می کرد )‌لغزید و به کمک و جبران آنها احتیاج پیدا کرد ، بدترین دوستانند .

و هر کس عطا و بخشش خود را در راه باطل و به غیر مستحق قراردهد بهره های از آن چه بخشیده جز ستایش افراد پست و ثریر وجاهل آنهم تا وقتی که عطا و بخشش باشد نخواهد برد ،‌چنین کسی سخاوتمند نیست ودر پیش خدا بخیل است .
پس فرجام کدام کار زیان بار تر از چنین نتیجه است و کدام عمل ، کم فایده تر از عمل ؟‌پس اگر کسی از شما مال و ثروتی دارد بوسیله آن صله رحم انجام دهد و خوب مهمان نوازی نماید و با آن گرفتار و اسیر واز راه مانده را یاری نماید ، بدرستی که دست یاری به این صاف موجب کرامات در دنیا و شرف و بزرگی در آخرت است .
به درستی که کلام مولا نافذ و تمام کننده تمامی مشکلات ومسایل دینی و دنیای مسلمین است و از این کلام در جهت صرف صدقه و انفاق همواره باید استفاده نمود تا باشد که با این هدایتهای معصومین علیه السلام و کاملتر از آن کلام خدا سرلوحه کار امداد گران باشد .
در ادامه نتیجه گیری کلام گهر بار مواد امیر المومنین حضرت علی السلام و بر گرفتن از قران کریم در موارد مصرف کمک های مردمی و افراد و گروه ها یی که صدقه و انفاق به آنها تعلق می گیرد به شرح ذیل می باشد :
سبیل الله ( در راه خدا ) انجام دادن هر کاری که فایده به اسلام ومسلمین داشته باشد .
ازحام و ذوی القربی
فقرا
مساکین
ابن السبیل ( در راه بازماندگان یا مسافرین)
آزادی بندگان
ایتام
کمک به قرض داران
قرض الحسنه یا وام
« بخدا ورسول او ایمان آورید واز آنچه جانشین قرار داده درراه خدا انفاق در راه خدا انفاق کنید . پس آن کسانی که از شما ایمان آوردند وانفاق کردند برای آنها پاداش بزرگ خواهد بود . »^[۶۶]
دیدگاه اهل سنت در مورد صدقه
با توجه به مطالعه تئوریک این جانب که بالغ بر ۵۲ صفحه می باشد وسعی شده از فرمایشات رسول گرامی و‌آیات قرآن درامر صدقه ودادن انفاق وکمک های مردمی استفاده کنم لذا با عنایت به اینکه آثار برادران اهل سنت خیلی محدود می باشد در زیر این مطالب را از چند کتاب که به زبان فارسی بوده مطالبی را جمع آوری که ارائه می نمایم .
در کتاب ریاض الصالحین نوشته امام نوری ترجمه عبدالله خاموشی هروری صفحه ۲۲۲ حضرت رسول گرامی اسلام می فرماید:
«‌دست بالا بهتر از دست پایین است و آغاز کن به کسی که نفقه اش به دوش تواست و بهترین صدقه آن است که از روی ثروت و غنی باشد ، آنکه عفت بخواهد خدا او را عفیف نگه می دارد وکسی که استغنا کند خدا او را غنی می سازد .»
قال الله تعالی :
« لن تنالو البرحتی تنفقو مما تحبون » ^[۶۷]
خداوند می فرماید :‌
هرگز به نیکوکاری نمی رسید تا از آنچه که دوست می دارد ببخشید .
در کتاب ریاض الصالحین صفحه ۲۲۴ حدیثی از انس ابن مالک یکی از راویان مشهور اهل ینت حدیثی نقل شده که در پایین اشاره می نمایم .
ابوطلحه در میان انصار در مدینه از همه بیشتر صاحب درختان خرما بود واز همه اموالش ( بیرحاً) باعچه خرما را دوست می داشت که روبروی مسجد نبوی صل الله علیه واله قرار داشت ، رسول الله (ص) به آن داخل می شد واز آب شیرین آن می نوشید انس رضی الله عنه گفت : چون این آیه نازل شد .
من تنالو البر حتی تنفقو مما تحبون ابو طلحه خدمت رسول گرامی اسلام رسید گفت :‌یا رسول الله خداوند بر تو نازل نموده این آیه ومن هم از همه مالم (‌بیرحاً)‌باغچه خرما را که بیشتر دوست دارم و آن برای خدا صدقه است واز خداوند خیر و ثواب آنرا می خواهم .
از ابن مسعود نقل شده است که رسول خدا گفت:‌
کدامیک از شما مال وارث را از مال خود بیشتر دوست می دارید .
گفتند یا رسول الله همه ی ما مال خود را بیشتر دوست می داریم .
فرمودند :‌پس می دانید مال شما چیزی است که پیش از خود فرستاده اید وآنچه باقی بگذارید مال وارثتان است
همینطور عبدالله ابن جعفر که هرگز فقیری رااز خانه اش رد نکرد و چون علتش را پرسید پاسخ داد .

گروه دیگری از خبرگان اکو در سال ۲۰۰۴ گرد هم آمدند که اسناد و ساختار اکو را به طور کامل بررسی کردند که نتیجه‌ی آن «سند چشم‌انداز ۲۰۱۵» بود، بنابراین در آغاز هزاره‌ی جدید، چشم‌اندازی برای اکو تصویر شد که در آن، فرصت‌ها و چالش‌های جریان جهانی شدن، توسعه‌ی سریع سیاسی، اجتماعی و اقتصادی در جهان در نظر گرفته شد.^[۱۲۲] مهم‌ترین تأکید این سند در زمینه‌های زیر است:

ـ همه‌ی اعضاء تعهد کردند تعرفه‌های گمرکی را تا ۲۰۱۰ کاهش دهند و تجارت درون منطقه‌ای را از شش درصد به بیست درصد برساند. جذب سرمایه‌گذاری خارجی نیز از دیگر اهداف اعلام شده در این زمینه است؛
ـ حذف موانع گوناگون در حمل و نقل و ارتباطات میان اعضاء و اجرای کلیه‌ی مفاد موافقت‌نامه‌ی چارچوب حمل و نقل و ترانزیت؛
ـ ایجاد بسترهایی برای دسترسی به بازارهای بین‌المللی، پیوند شبکه‌های انرژی الکتریسیته؛
ـ ایجاد تعادل در سیاست‌های مالی و پولی دولت‌های عضو؛
ـ به ثمر رسیدن به موقع طرح‌های اجرایی؛
ـ توسعه و رشد صنعتی کشورهای عضو؛
ـ افزایش دسترسی به غذا از طریق افزایش تولید آن و تنوع بخشیدن به منابع غذایی.^[۱۲۳]
بر این اساس در چشم‌انداز و راهبرد اقتصادی سازمان اکو، اولویت‌ها به ترتیب زیر خواهند بود:
تجارت، حمل و نقل، ارتباطات و انرژی.
ـ تجارت
برای رسیدن به اهداف کلی سازمان جهت گسترش تجارت درون منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای به عوامل زیر باید توجه شود:
ـ حذف تعرفه‌های تجاری در منطقه‌ی اکو و استفاده از تجربه‌های دیگر مناطق جهان؛
ـ تلاش‌های مشترک برای دسترسی آزاد به بازارهای جهانی؛
ـ گسترش موافقت‌نامه‌ی تعرفه‌های ترجیحی در حوزه‌های عضویتی، کاربردی و سرزمینی؛
ـ تصویب راهبردهای مشترک در جهت توسعه اقتصاد گروهی؛
ـ ایجاد سازوکارهای مدیریتی در روابط تجاری سازگار با قوانین سازمان تجارت جهانی؛
ـ گسترش همکاری در میان بانک‌های دولت‌های عضو و افزایش ضمانت‌های مربوط به صادرات؛
ـ تشویق تجارت خارجی و مناطق آزاد تجاری؛
ـ استانداردهای تدریجی کالاها و محصولات منطقه.

مبحث چهارم: اعضای اکو در یک نگاه

گفتار اول: مقدمه

فضای جغرافیایی اکو فضای منحصر به فردی است و از طرفی اکو از نظر جغرافیایی در منطقه خاورمیانه و آسیای میانه یعنی مرکز وقوع بحران‌های ژئوپلتیکی جهان قرار گرفته است و با مسائلی همچون کشمکش‌های قومی و تاریخی، افراط‌گرایی اسلامی و تولید و ترانزیت مواد مخدر روبرو است و از سویی از نظر جغرافیای سیاسی موقعیت با اهمیتی در بین روسیه و قدرت‌های در حال ظهور چین و هند دارد. از سوی دیگر وجود منابع سرشار انرژی و اهمیت انتقال این منابع به بازارهای مصرف، اهمیت مسائل هیدروپلیتیک در منطقه و وجود سازمان‌های رقیب نقش فزاینده و قابل تأمل در فراهم کردن زمینه‌های بروز رقابت و کشمکش بین کشورهای عضو اکو دارد.
منحصر به فردی و نکات قابل تأمل اکو در همین نکته نهفته است که اگر چه منطقه اکو دارای ظرفیت‌های واگرایی همکاری‌های اقتصادی و ظرفیت‌های عمیق همکاری‌ها و همگرایی‌های اقتصادی نیز هست، اما عاملی که متأسفانه در دهه‌ های اخیر عامل تقویت عوامل واگرایی اقتصادی و انفعال و سستی در هم‌گرایی‌های اقتصادی داشته است، فشارهای شرکای تجاری غربی به ویژه آمریکا بوده است.
در میان چالش‌های پیش روی گسترش همکاری‌های اقتصادی در منطقه اکو، نگاه بخش خصوصی به این سازمان نگاه ویژه‌ای است. بخش خصوصی کشورهای عضو این سازمان از پیگیری اهداف و فرصت‌های تجاری و سرمایه‌گذاری در منطقه هرگز غافل نمی‌شوند و با رویکردها و ابزارهای گوناگون سعی در پیشبرد اهداف خود در جهت ایجاد یک منطقه‌ی با ثبات و با صرفه‌ی اقتصادی برای فعالیت‌های خود دارند.

گفتار دوم: موقعیت و وسعت اکو

چنانچه گسترده کشورهای عضو اکو به صورت مستطیلی در نظر گرفته شود، این گستره از نظر طولی از شرق اروپا تا غرب چین و از نظر عرضی از مدیترانه، خلیج فارس و دریای عمان تا مرزهای جنوبی روسیه کشیده شده است، و در بر گیرنده‌ی مناطقی همچون: آسیای مرکزی، بخش‌هایی از قفقاز جنوبی، آسیای صغیر، فلات ایران و بخش‌هایی از شمال غربی شبه قاره هند است. اگر مساحت خشکی‌های زمین را حدود ۱۴۹ میلیون کیلومتر در نظر بگیریم، کشورهای عضو اکو حدود ۸/۴ درصد مساحت خشکی‌های جهان را شامل می‌شوند.

گفتار سوم: تجزیه و تحلیل نقاط قوت، ضعف، تهدیدها و فرصت‌های منطقه اکو

الف: نقاط قوت
مجاورت منطقه اکو با بازارهای بالقوه،
وجود نیروی کار جوان، فعال و تحصیل کرده در بخش‌های مختلف،
موقعیت ویژه جغرافیایی و ترانزیتی منطقه،
وجود منابع سرشار انرژی و اهمیت انتقال این منابع به بازارهای مصرف،
موقعیت ژئوپلیتیک اکو در منطقه خاورمیانه،
تولید انبوه مواد خام مورد نیاز صنایع مختلف،
ارتباط با آب‌های بین‌المللی و قابلیت ایجاد اسکله‌ها و بنادر صادراتی،
پتانسیل‌های بالای سرمایه‌گذاری در کشورهای اکو،
وجود روابط تجاری دوستانه بین اعضای اکو،
نزدیکی فرهنگی بین مردم منطقه،
نگاه مثبت کشورهای منطقه به توسعه روابط تجاری دو و چند جانبه،
وجود یادداشت‌های تفاهم و موافقت‌نامه‌های تجاری بین کشورهای عضو،
وجود پتانسیل‌ها و ظرفیت‌های مناسب در تولید و صادرات کالاهای مورد نیاز برای منطقه،
مکمل بودن اقتصاد کشورها.
ب: نقاط ضعف
ضعف نظام بانکی منطقه در گشایش L/C و دسترسی محدود بخش خصوصی به تسهیلات؛
مشکلات فراوان در خصوص صدور ویزا میان کشورهای عضو؛
عدم رشد زیر ساخت‌ها در منطقه به ویژه کمبود زیرساخت‌های صنعتی به منظور تولید کالاها و خدمات با ارزش افزوده بالا؛
عدم وجود قوانین یکپارچه و نهادهای مسئول برای رسیدگی به مشکلات قانونی بخش خصوصی؛
نامناسب بودن راه‌های زمینی در کشورهای منطقه؛
ناهمگونی توانمندی‌های اتاق‌های بازرگانی؛

آدرس پستی در شهرستان:…………………………………………………………………………………………………………………………..
تلفن ثابت محل سکونت: ۷۷۲۱۱۲۹۱تلفن محل کار: ۸۸۵۰۰۰۷۹ دورنگار:……………………………
۲-اطلاعات مربوط به استاد راهنما:
تذکرات:
دانشجویان دوره کارشناسی می‌توانند یک استاد راهنما و حداکثر دو استاد مشاور و دانشجویان دوره دکتری حداکثر تا دو استاد راهنما و دو استاد مشاور می‏توانند انتخاب نمایند.
در صورتی که اساتید راهنما و مشاور مدعو می باشند، لازم است سوابق تحصیلی، آموزشی و پژوهشی کامل ایشان (رزومه کامل) شامل فهرست پایان‌نامه‌های کارشناسی ارشد و رساله‏های دکتری دفاع شده و یا در حال انجام که اساتید مدعو، راهنمایی و یا مشاوره آنرا بر عهده داشته‏اند، به همراه مدارک مربوطه و همچنین آخرین حکم کارگزینی (حکم هیأت علمی) ضمیمه گردد.
اساتید راهنما و مشاور موظف هستند قبل از پذیرش پروپوزال، به سقف ظرفیت پذیرش خود توجه نموده و در صورت تکمیل بودن ظرفیت پذیرش، از ارسال آن به دانشکده و حوزه پژوهشی و یا در نوبت قراردادن و ایجاد وقفه در کار دانشجویان جداً پرهیز نمایند. بدیهی است در صورت عدم رعایت موازین مربوطه، مسئولیت تأخیر در ارائه پروپوزال و عواقب کار، متوجه گروه تخصصی و دانشکده خواهد بود.
اطلاعات مربوط به استاد راهنمای اول:
دانشگاهی
نام و نام خانوادگی:دکتر فیروز اصلانی آخرین مدرک تحصیلی:…دکتری.
حوزوی
تخصص اصلی:……………………… رتبه دانشگاهی (مرتبه علمی): …………………… تلفن همراه: …………………………………
تلفن منزل یا محل کار:……………………………….. نام و نام خانوادگی به زبان انگلیسی: ……………………………………………
نحوه همکاری با واحد علوم و تحقیقات:
تمام وقت نیمه وقت مدعو
اطلاعات مربوط به استاد راهنمای دوم:
دانشگاهی
نام و نام خانوادگی:………………………………………………..آخرین مدرک تحصیلی ـــــــــــــــ :……………………………….
حوزوی
تخصص اصلی:……………………… رتبه دانشگاهی (مرتبه علمی): …………………… تلفن همراه: …………………………………
تلفن منزل یا محل کار:……………………………….. نام و نام خانوادگی به زبان انگلیسی: ……………………………………………
نحوه همکاری با واحد علوم و تحقیقات:
تمام وقت نیمه وقت مدعو
اطلاعات مربوط به استاد مشاور اول:
دانشگاهی
نام و نام خانوادگی:………………………………………………..آخرین مدرک تحصیلی ـــــــــــــــ :……………………………….
حوزوی
تخصص اصلی:……………………… رتبه دانشگاهی (مرتبه علمی): …………………… تلفن همراه: …………………………………
تلفن منزل یا محل کار:……………………………….. نام و نام خانوادگی به زبان انگلیسی: ……………………………………………
نحوه همکاری با واحد علوم و تحقیقات:
تمام وقت نیمه وقت مدعو
اطلاعات مربوط به استاد مشاور دوم:
دانشگاهی
نام و نام خانوادگی:………………………………………………..آخرین مدرک تحصیلی ـــــــــــــــ :……………………………….
حوزوی
تخصص اصلی:……………………… رتبه دانشگاهی (مرتبه علمی): …………………… تلفن همراه: …………………………………
تلفن منزل یا محل کار:……………………………….. نام و نام خانوادگی به زبان انگلیسی: ……………………………………………
نحوه همکاری با واحد علوم و تحقیقات:
تمام وقت نیمه وقت مدعو
۴- اطلاعات مربوط به پایان‏ نامه:
الف- عنوان تحقیق
۱- عنوان به زبان فارسی:
مشروعیت سیاسی از نظرامام خمینی وآیت الله محمد تقی مصباح یزدی
۲- عنوان به زبان انگلیسی/(آلمانی، فرانسه، عربی):
تذکر: صرفاً دانشجویان رشته‏های زبان آلمانی،‌فرانسه و عربی مجازند عنوان پایان‏ نامه خود را به زبان مربوطه در این بخش درج نمایند و برای بقیه دانشجویان، عنوان بایستی به زبان انگلیسی ذکر شود.

political legitimacy in Imam Khomeini and Ayatollah Mesbah Yandi’s political view
ب – تعداد واحد پایان‏ نامه: ۶ واحد
ج- بیان مسأله اساسی تحقیق به طور کلی (شامل تشریح مسأله و معرفی آن، بیان جنبه‏ه ای مجهول و مبهم، بیان متغیرهای مربوطه و منظور از تحقیق) :
انقلاب اسلامی ایران بی شک یکی از مهم ترین اتفاقات سیاسی قرن بیستم بوده است و رخدادی که تا حد زیادی باید با زمینه های فرهنگی و سیاسی-اجتماعی اش در طول سالیان دراز تاریخ سیاسی اش فهمیده شود. تاریخی که سرنوشت پیچیده ای را پشت سر گذاشت تا این که سرانجام در دستگاه نظری حضرت امام خمینی به انسجامی تئوریک دست پیدا کرد. همچنین این انقلاب بزرگ سیاسی-اسلامی باید در زمینه های تاریخی خاص خودش فهمیده شود. جایی که در بحبوحه جنگ سرد و نزاع پیش آمده بین دموکراسی های غربی و نظام کمونیستی امکان تازه ای از سیاست ورزی را به جهانیان ارائه داد. این انقلاب سیاسی بزرگ بر پایه قرائت خاص حضرت امام خمینی از اسلام سیاسی شکل گرفت. قرائتی که زمینه ظهور نظریه پردازی های تازه ای درباره حکومت در اسلام ایجاد کرد. شاید یکی از مهم ترین زمینه های نظری انقلاب اسلامی مفهوم مشروعیت سیاسی بوده است. مفهومی که در تاریخ اندیشه سیاسی شیعه همواره با چگونگی و چیستی شکل حکومت در دوران غیبت حصرت ولیعصر(عج) گره خورده است. لذا هر نظریه ای درباب حکومت اسلامی مواجهه مهمی با مفهوم مشروعیت خواهد داشت. به طوری که می توان گفت جمهوری اسلامی ایران به عنوان یک مدل جدید حکومت داری مبانی خاصی از مفهوم مشروعیت درون خود دار که باید به بررسی آن ها و مشخص کردن چیستی بنیاد های تشکیل دهندشان پرداخته شود.
با عنایت به همین اهمیت است که رساله حاضر تلاشی خواهد بود در بررسی چیستی و چگونگی کیفیات مربوط به مفهوم مشروعیت در پشت باورهای سیاسی آیت الله مصباح یزدی، نشانه ها و تاثیرات آن را بر تمامیت دستگاه سیاسی این نظریه پرداز معاصر اسلامی در مقایسه با مفهوم مشروعیت در اندیشه سیاسی حضرت امام خمینی(ره).
در این پژوهش سعی خواهیم کرد تا با ارائه فهمی از مشروعیت مطابق متون مورد عنایت در میان اندیشمندان سیاسی زمینه مقایسه مشروعیت سیاسی در نگاه این دو متفکر اسلامی را فرآهم آوریم. درواقع سعی خواهیم کرد تا با مطالعه آثار خاص ایشان درباره انسان و چیستی او، پاسخ هایی که در دستگاه سیاسی ایشان برای مسائل مربوط به مشروعیت سیاسی و جایگاه مردم در حکومت اسلامی وجود دارد را بیابیم و مورد مقایسه قرار بدهیم.این مقایسه برپایه این فرض اساسی شکل می گیرد که مفهوم مشروعیت در نگاه حضرت امام خمینی مفهومی مردم محور تر از فهمی است که حضرت آیت الله مصباح یزدی از آن در نظریات سیاسیشان مد نظر داشته اند. بدین معنا که برای نظریه سیاسی امام خمینی مشروعیت وجهی دوگانه دارد. وجه اساسی آن مشروعیت الهی تنفیض شده به پیامبر، امام و ولی فقیه از طریق خدای متعال است و وجه مشهود این تنفیض الهی را پذیرش مردمی دانسته که ولی فقیه- و حکومت اسلامی- به اعتبار آن از امکان اداره حکومت در زمان غیبت حضرت عصر برخوردار می شود. در حالی که از نظر مصباح یزدی نقش مردم تا ایجاد حکومت اسلامی موثر است و تا جایی که نشانه تحقق تنفیض ولایت الهی به حکومت اسلامی باشد حائز اهمیت است.آیت الله مصباح یزدی در مقاله ای با عنوان مشروعیت ولایت فقیه الهی است؛ به خواست این و آن مشروط نیست و در جایی که به مقایسه نظر اهل سنت و شیعیان درباب حکومت انجام می دهند می نویسند:” در مورد مشروعیت حکومت امامان معصوم (ع) میان اهل تسنن و شیعیان اختلاف نظر وجود دارد. اهل تسنن بر این عقیده‌اند که حکومت هرکس، به جز رسول الله (ع) با رای مردم و بیعت آنان مشروعیت می‌یابد. آنها معتقدند اگر مردم با حضرت علی (ع) بیعت نکرده بودند، حکومت آن حضرت نامشروع بود. ولی شیعیان معتقدند مشروعیت حکومت ائمه معصومین (ع) با نصب الهی است، یعنی خدای متعال است که حکومت را به امامان معصوم (ع) واگذار کرده و پیامبر اگرچه نقش مبلغ را در این زمینه داشته‌اند، ولی در تحقق بخشیدن به حکومت ائمه (ع) بیعت و همراهی مردم نقش اساسی داشته است. از این رو علی (ع) با اینکه از سوی خدا به امامت و رهبری جامعه منصوب شده بود و حکومت ایشان مشروعیت داشت، ولی ۲۵ سال از دخالت در امور اجتماعی خودداری کرد، زیرا مردم با ایشان بیعت نکرده بودند. ایشان با توسل به زور حکومت خویش را بر مردم تحمیل نکرد. در مورد دیگر ائمه نیز همین سخن درست است.”
در این زمینه متغیر مستقل ما مفهوم مردم در نگاه حضرت امام خمینی و نظریه آیت الله مصباح یزدی خواهد بوددر حالی که متغیر وابسته ما فهم ایشان از مفهوم مشروعیت است. البته نباید از نظر دور داشت که با عنایت به موضوع تحقیق و عدم تعلق آن به علوم طبیعی و همچنین با عنایت به فاصله ای که روش مطالعه ما از روش های پوزیتیویستی و رفتارگرایانه دارد تعیین سفت و سخت متغیرهای وابسته و مستقل برای تحقیق غیرضروری به نظر می رسد.
متغییر مستقل:
مردم و جایگاهشان در نظر آیت الله مصباح یزدی و امام خمینی ره